Motoryka duża i mała – co to takiego?

Rozwój fizyczny dziecka, a więc jego sprawności fizycznej, jest zawsze połączony z jednoczesnym rozwojem motoryki, zarówno dużej, jak i małej. Stanowi to długotrwały proces, który rozpoczyna się od pierwszych chwil życia, a więc już w życiu płodowym (nie przychodzimy jednak na świat z wykształconą motoryką). Każda wykonywana przez nas czynność ruchowa czy manualna jest związana z motoryką, która przekłada się na rozwój fizyczny, a ten z kolei na sprawność i funkcjonowanie ciała.

Trzeba pamiętać, że motoryka warunkowana jest nie tylko przez prawidłowe funkcjonowanie narządu ruchu, ale i układu nerwowego. Jako pierwsza pojawia się motoryka duża, która jest podstawą dla motoryki małej, która z kolei stanowi bazę grafomotoryki (pisanie, rysowanie). Jeżeli rozwój motoryki przebiega bez problemów, istnieją solidne podstawy do nauki pisania, czytania, koordynacji wzrokowo-przestrzennej, koncentracji uwagi czy orientacji w przestrzeni. 

Czym jest motoryka duża? 

Motoryka duża stanowi bazę dla motoryki małej i późniejszej grafomotoryki, dlatego tak ważna jest jej intensywna stymulacja i prawidłowy rozwój. Stanowi więc nadrzędny etap rozwoju ruchowego. Motoryka duża obejmuje obszerne ruchy, angażujące całe ciało np. tułów, kończyny górne i dolne. Przykładem motoryki dużej może być chodzenie, pływanie, skakanie, jazda na rowerze, gra w piłkę. 

Wymienione czynności wymagają udziału w zasadzie całego ciała i złożonych ruchów. W związku z tym motoryka duża ma niepodważalny związek z kondycją fizyczną, wytrzymałością, koordynacją ruchową i wzrokową, a także z pracą układu nerwowego.  

Motorykę dużą dziecko może ćwiczyć na wiele sposobów. Oto niektóre z nich: 

• raczkowanie; 
• naśladowanie zwierząt, np. skaczących małpek, biegnących koni, wyciągających do góry trąby słoni; 
• chodzenie po linii; 
• chodzenie do tyłu; 
• zabawy z piłką – łapanie, rzucanie, kopanie; 
• zabawy muzyczne; 
• robienie w powietrzu tzw. rowerka; 
• jazda na hulajnodze, 
• gra w klasy, w gumę. 

Czym jest motoryka mała? 

Motoryka mała obejmuje ruchy o niewielkim zakresie i dotyczy głównie ruchów dłoni i palców. Ruchy te nie wymagają angażowania całego ciała, potrzebują jednak do tego koncentracji i skupienia w trakcie wykonywania czynności. Najprostszymi przykładami motoryki małej są pisanie, kolorowanie, zapinanie guzików, wiązanie butów, lepienie z plasteliny, robienie ludzików z kasztanów. 

Rozwój motoryki małej umożliwia zręczność i wzmacnia zdolności manualne, np. rysowanie czy rzeźbienie.  

Przykładowe proste ćwiczenia na wsparcie motoryki małej: 

• rysowanie, 
• kolorowanie, 
• wycinanie, 
• wydzieranki, 
• zabawy z kalką, 
• zabawy rytmiczne i wystukiwanie rytmu palcami, 
• robienie kulek z papieru, 
• naśladowanie np. wałkowania ciasta, 
• gry manualne np. w bierki, 
• zbieranie rozsypanych kuleczek. 

Czym jest grafomotoryka? 

Pisząc o małej i dużej motoryce, nie sposób nie wspomnieć o grafomotoryce, określanej również mianem lokomocji małej. Grafomotoryka jest sprawnością manualną dłoni i palców, co umożliwia pisanie i rysowanie. Wymaga odpowiedniego przygotowania motorycznego, wśród którego znajduje się sprawność manualna, umiejętność naśladowania ruchów, koordynacja ruchowo-wzrokowa, percepcja wzrokowa, umiejętność wykonywania sekwencyjnych i precyzyjnych ruchów.  

Rozwój grafomotoryki trwa długo, a swój początek ma około 2. roku życia dziecka. Początkowo rysunki malucha są raczej nierozpoznawalne. Zazwyczaj widnieją na nich linie, kropki, figury geometryczne przypominające koła. W wieku 4 lat dziecko tworzy uproszczone kolorowe rysunki, nie potrafi jeszcze zaplanować tego, co chce namalować.  

U 6-latka widać już szczegóły obrazka, dziecko rysuje na konkretny temat. W podobny sposób co rysowanie zaczyna się nauka pisania – od prób i błędów, nieudolnych znaków, które z czasem zaczynają przypominać litery. Również chwyt dziecka zmienia się z czasem: 

• 1-2 rok życia – chwyt cylindryczny, 
• 2-3 rok życia – chwyt palczasty, 
• 3,5-4 rok życia – chwyt zmodyfikowany trójpalcowy (trójpunktowy), 
• 4,5-7 rok życia – chwyt trójpalcowy. 

Rozwój motoryki zarówno dużej, jak i małej można stymulować na wiele ciekawych sposobów, bez nakładów finansowych. Warto zadbać o prawidłowy rozwój swojego dziecka, a w razie wątpliwości skorzystać z porady specjalistów.

Przeczytaj również:
Zabawy paluszkowe i wierszyki-masażyki, czyli w co się bawić z dziećmi