Nerwica serca – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Czym jest nerwica serca? 

Nerwica serca, nazywana także zespołem Da Costy, astenią nerwowo-krążeniową czy sercem żołnierskim, jest określeniem na występowanie zespołu określonych dolegliwości, głównie ze strony układu sercowo-naczyniowego. Objawy te jednak nie mają rzeczywistego podłoża chorobowego w obrębie serca lub naczyń krwionośnych – są pochodzenia psychicznego (psychogenne).  

Nerwica serca po raz pierwszy została opisana u żołnierzy, którzy brali udział w walkach podczas wojny secesyjnej.  

Zespół Da Costy zalicza się do grupy zaburzeń psychicznych adaptacyjnych, które są reakcją na stres.  

Nerwica serca to dawne określenie na zaburzenia lękowe napadowe i/lub uogólnione.  

Co ciekawe, szacuje się, że nawet u 1/3 osób, które zgłaszają się do lekarza z objawami z układu sercowo-naczyniowego, występowanie tych dolegliwości związane jest z zaburzeniami psychicznymi [1-4].  

Nerwica serca – przyczyny 

Przyczyny wystąpienia nerwicy serca nie zostały w pełni poznane. Pojawienie się objawów tego schorzenia najprawdopodobniej wynika z nadmiernej aktywności części autonomicznej układu nerwowego (tzw. układu współczulnego, który pobudza organizm do działania w sytuacjach stresowych) oraz zaburzeń w funkcjonowaniu układu hormonalnego – zbyt dużej aktywności kory nadnerczy, która produkuje kortyzol nazywany hormonem stresu.  

Do powyższych nieprawidłowości mogą prowadzić różne sytuacje stresowe, których jednostka doświadcza w swoim życiu. Przykładami są: 

• udział w działaniach wojennych, 
• udział w poważnym wypadku komunikacyjnym, 
• nagła i niespodziewana utrata bliskiej osoby, 
• przeżycie katastrofy naturalnej – powodzi, trzęsienia ziemi. 

Jednak w większości przypadków za rozwój nerwicy serca odpowiada przewlekły codzienny stres związanym.in. z problemami finansowymi, niepewnością, obciążeniem w pracy zawodowej, problemami ze zdrowiem swoim i najbliższych oraz kłopotami w relacjach rodzinnych. U osób podatnych taki przewlekły stres może nadmiernie obciążać psychikę. Organizm wówczas może reagować, wywołując objawy somatyczne.  

Do nerwicy serca szczególnie predysponowane są osoby wrażliwe, skupiające się na stanie swojego zdrowia, skłonne do zamartwiania się i mające trudności z radzeniem sobie ze stresem [1-4].  

Nerwica serca – objawy 

Objawy obserwowane i zgłaszane przez chorego w przebiegu nerwicy serca są podobne do tych, które występują w chorobach układu sercowo-naczyniowego. Jednak w badaniach dodatkowych (EKG, badania laboratoryjne i obrazowe) nie obserwuje się żadnych nieprawidłowości. Typowymi objawami nerwicy serca są: 

• ból w klatce piersiowej – zwykle lokalizuje się w okolicach lewego boku (w miejscu, gdzie znajduje się koniuszek serca). Ma on charakter kłujący, jest ściśle zlokalizowany w jednym miejscu i nie ulega zmianie w zależności od pozycji ciała. Odróżnia go to do bólu związanego z chorobą serca, gdzie ból typowo umiejscawia się za mostkiem, jest rozlany i ma charakter gniotący i piekący; 
• duszność; 
• uczucie szybkiego bicia serca; 
• kołatanie serca – osoba z nerwicą serca może mieć wrażenie nieregularnego bicia serca; 
• zawroty głowy; 
• wzmożona potliwość; 
• odczuwanie niepokoju i lęku o własne zdrowie – pojawia się zwłaszcza w momentach bólu w klatce piersiowej, duszności i przyspieszonego bicia serca; 
• nasilona męczliwość; 
• drżenie rąk/ całego ciała; 
• problemy ze snem. 

W przypadku pierwszorazowego pojawienia się powyższych objawów, zwłaszcza dotyczących układu sercowo-naczyniowego (ból w klatce piersiowej, duszność), warto skonsultować się z lekarzem, gdyż źródłem dolegliwości mogą być schorzenia serca.  

Nieleczona nerwica serca może prowadzić także do występowania zaburzeń psychicznych, m.in. depresji [1-7]. 

Nerwica serca – diagnostyka 

Diagnostyką i leczeniem nerwicy serca zajmuje się lekarz psychiatra, psychoterapeuta i psycholog. Aby ustalić, że rzeczywistym źródłem zgłaszanych dolegliwości są zaburzenia psychiczne, w pierwszej kolejności należy wykluczyć choroby somatyczne (dotyczące układu sercowo-naczyniowego). W tym celu niezbędna jest konsultacja z kardiologiem. Jednak zwykle, zanim osoba cierpiąca na nerwicę serca trafi do psychiatry, ma już za sobą historię licznych wizyt u specjalistów i na szpitalnym oddziale ratunkowym.  

Jeżeli w badaniach nie uda się wykryć żadnych nieprawidłowości, to źródłem zgłaszanych dolegliwości jest najprawdopodobniej nerwica.  

W ustaleniu rozpoznania pomocny może okazać się także wywiad dotyczący stresujących sytuacji w życiu pacjenta oraz codziennego funkcjonowania i okoliczności, w jakich pojawiają się powyższe symptomy [1-7].  

Nerwica serca – leczenie 

W leczeniu nerwicy serca zastosowanie ma zarówno farmakoterapia, jak i psychoterapia. Jeżeli występujące objawy są łagodne, wystarczająca może okazać się zmiana stylu życia – wprowadzenie aktywności fizycznej, modyfikacja diety, dbanie o odpowiednią ilość snu, stosowanie technik relaksacyjnych i korzystanie z urlopu.  

Wśród stosowanych leków zastosowanie znalazły środki przeciwdepresyjne, które należy przyjmować regularnie przez określony czas. Dodatkowo doraźnie stosuje się leki uspokajające, głównie benzodiazepiny. Zalecane są w sytuacji występowania nasilonych objawów, które utrudniają funkcjonowanie.  

Benzodiazepiny mogą być stosowane tylko przez krótki czas ze względu na ich potencjał uzależniający.  

W przypadku występowania tachykardii zaleca się przyjmowanie beta-adrenolityków.  

Farmakoterapia w zaburzeniach lękowych jest jedynie dodatkiem. Najważniejsza jest pomoc psychologa i psychoterapia. Mają one na celu przepracowanie trudnych zdarzeń z przeszłości oraz nabycie mechanizmów i umiejętności radzenia sobie ze stresem i wyzwaniami codziennego życia [1-7].  

Objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego powstające na tle zaburzeń nerwicowych są stosunkowo częstym problemem. Ich występowanie nasila lęk o własne zdrowie, który zmusza do częstych wizyt u lekarza i utrudnia codzienne funkcjonowanie. W przypadku nerwicy serca ważna jest fachowa pomoc, która ułatwi poradzenie sobie z własnymi problemami i pokonanie lęku.

Przeczytaj również:
Techniki relaksacyjne w walce ze stresem