Nerwobóle – przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Czym jest nerwoból? 

Nerwoból, inaczej neuralgia, to określenie oznaczające ból o ostrym, nagłym początku i napadowym charakterze. Neuralgia manifestuje się jako pieczenie, palenie, kłucie lub bardzo silny ból. Dolegliwości obejmują obszar unerwienia danego nerwu lub gałęzi nerwu. Wyzwalać je mogą bodźce, takie jak podrażnienie mechaniczne lub działanie skrajnych temperatur, gdy działają one na specyficzne miejsca zwane punktami spustowymi. Ból może również występować nieprowokowany.  

W neuralgii nie występują niedowłady, zaniki mięśniowe i zaburzenia czucia.   

Typy nerwobóli oraz przyczyny, objawy, diagnostyka i ich leczenie 

Neuralgia popółpaścowa 

Półpasiec to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV). Rozwój objawów choroby jest wynikiem reaktywacji wirusa, który po pierwotnym zakażeniu pozostaje uśpiony w zwojach czuciowych rdzenia i nerwów czaszkowych. Do symptomów choroby należą: 

• ból zlokalizowany w obrębie skóry obszaru zaopatrywanego czuciowo przez dany nerw o charakterze pieczenia, palenia, kłucia lub pulsowania; 
• wysypka polimorficzna o postaci plamistej, grudkowej, pęcherzykowej lub krostkowej z owrzodzeniami i nadżerkami. 

O neuralgii popółpaścowej mówimy, gdy dolegliwości bólowe utrzymują się przez okres przekraczający 3 miesiące.  

Pacjent może odczuwać ból ciągły lub napadowy. Napady mogą towarzyszyć bólowi przewlekłemu. Często występuje również przeczulica skóry – nadwrażliwość na nawet bardzo delikatny dotyk. Objawy mogą trwać przez kilka miesięcy. Znane są też przypadki utrzymywania się bólu przez kilka lat. 

Choroba najczęściej rozwija się u starszych pacjentów, rzadko u chorych poniżej 50. roku życia. W diagnostyce najistotniejszą rolę odgrywa wywiad. Stwierdza się w nim cechy przebytego półpaśca. 

W leczeniu stosuje się miejscowo kapsaicynę i lidokainę, a ogólnoustrojowo pregabalinę, gabapentynę, niektóre opioidy oraz leki przeciwdepresyjne. Dobór leku zależy od lekarza i jest dopasowywany indywidualnie. W profilaktyce stosuje się szczepienie przeciw wirusowi ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus – VZV), które zmniejsza ryzyko infekcji pierwotnej, a co za tym idzie – półpaśca i neuralgii popółpaścowej. 

Neuralgia nerwu trójdzielnego 

Neuralgia nerwu trójdzielnego to nerwoból umiejscowiony w obrębie twarzy. Charakteryzuje się występowaniem napadów ostrego, bardzo silnego bólu w obrębie połowy twarzy lub części twarzy – obszaru zaopatrywanego przez jedną lub kilka gałęzi nerwu trójdzielnego. Dolegliwości trwają najczęściej przez kilka/ kilkanaście sekund. W skrajnych przypadkach mogą trwać maksymalnie do 2 minut.  

Częstość napadów bólu wzrasta wraz z czasem trwania choroby.  

Początkowo występują w odstępach kilkudniowych, następnie zdarzają się codziennie – od kilku do kilkunastu razy na dobę. W zaawansowanych stanach mogą występować w niewielkich odstępach, stwarzając wrażenie ciągłego bólu – mówimy wówczas o stanie neuralgicznym. Ból występuje samoistnie. Może być prowokowany przez bodźce mechaniczne działające na skórę okolicy bruzdy nosowo-wargowej lub bodźce termiczne oddziałujące na błonę śluzową wewnętrznej powierzchni policzka. 

Neuralgia nerwu trójdzielnego to choroba przewlekła. Przebiega z okresami zaostrzeń przypadającymi na okres zimowy oraz okresami remisji w okresie wiosenno-letnim. 

Choroba może mieć charakter pierwotny lub być wtórna do innych patologii, takich jak guzy uciskające nerw, półpasiec, stwardnienie rozsiane czy konflikt naczyniowo-nerwowy. 

W leczeniu neuralgii wtórnej stosuje się leczenie przyczynowe. W obu typach znajdują zastosowanie terapia przeciwbólowa (karbamazepina, oksykarbamazepina, gabapentyna, pregabalina) i niektóre leki przeciwpadaczkowe. Szybkie, choć krótkotrwałe efekty przynoszą blokady gałęzi nerwu trójdzielnego. W przypadku nieskuteczności leczenie niezabiegowego stosuje się leczenie chirurgiczne – dekompresję lub ablację nerwu. 

Bóle neuralgiczne w zespołach uciskowych kanału kręgowego 

Bóle o charakterze neuralgii mogą występować w przebiegu ucisku na korzenie nerwowe. Ich najczęstszą przyczyną jest choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i dyskopatie, jednak mogą one być także skutkiem urazów, złamań, procesów zapalnych, zmian nowotworowych lub naczyniowych. 

Ból neuralgiczny może być przewlekły lub napadowy. Promieniuje wzdłuż obszaru unerwianego przez uciśnięty korzeń nerwowy lub nerw. W miarę postępowania nacisku i uszkodzenia nerwu lub korzenia nerwowego pojawiają się inne zaburzenia niewchodzące w obraz neuralgii – zaburzenia czucia i ruchomości oraz zaniki mięśni. 

Pośród bóli neuralgicznych w tej grupie wyróżniamy: 

• neuralgię potyliczną, która jest związana z podrażnieniem korzenia nerwowego szyjnego (C2) lub nerwu potylicznego, zwykle większego, niekiedy mniejszego. Ból występuje w obszarze potylicy oraz karku, zwykle jednostronnie. Jest ostry, o nagłym początku, trwa krótko. Może być wyzwalany przez codzienne czynności, takie jak czesanie włosów zakładanie czapki itp., czasem ból prowokują ruchy szyi; 
• rwę barkową – spowodowana uciskiem na korzenie nerwowe w okolicy odcinka szyjnego kręgosłupa lub okolicy splotu barkowego. Ból w niej promieniuje od szyi, wzdłuż kończyny górnej barku, ramienia i przedramienia, aż do dłoni i palców. Ma charakter rwący, piekący lub palący. Może mu towarzyszyć uczucie mrowienia. Zwykle jest jednostronny, choć może występować obustronnie; 
• neuralgię międzyżebrową – jest wynikiem ucisku na korzenie nerwowe w odcinku piersiowym. Ból o charakterze pieczenia, palenia lub kłucia może mieć ostry początek.  Promieniuje wzdłuż obszaru zaopatrywanego przez dany nerw – od kręgosłupa, wzdłuż przestrzeni międzyżebrowej, do przedniej części klatki piersiowej. Zwykle jest jednostronny, ale może być obustronny; 
• rwę udową – jest wynikiem ucisku na korzenie nerwowe drugiego do czwartego segmentu lędźwiowego, okolicy splotu lędźwiowego lub na przebiegu nerwu. Ból jest silny i promieniuje do przedniej powierzchni uda; 
• rwę kulszową – jest wynikiem ucisku na korzenie nerwowe dolnych segmentów lędźwiowych i górnych krzyżowych lub ucisku na przebiegu nerwu. Ból neuralgiczny promieniuje od kręgosłupa krzyżowo-lędźwiowego wzdłuż tylnej powierzchni kończyny dolnej (uda, podudzia) do stopy. 

W diagnostyce neuralgii związanych z zespołami uciskowymi stosuje się badanie podmiotowe, przedmiotowe, neurologiczne i badania obrazowe – głównie tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. 

Leczenie opiera się na postępowaniu zachowawczym – zabiegach fizykoterapeutycznych, kinezyterapii, ćwiczeniach oraz farmakoterapii przeciwbólowej. W przypadku zaawansowanych dyskopatii z objawami neurologicznymi włącza się leczenie operacyjne. W przypadku nowotworów czy chorób zapalnych stosuje się leczenie przyczynowe. 

Nerwoból nerwu językowo-gardłowego 

Neuralgię tę charakteryzują jednostronne, napadowe bóle zlokalizowane w okolicy nasady języka, podniebienia miękkiego (tylna część podniebienia) i migdałków podniebiennych oraz umiejscowione głęboko w uchu w przewodzie słuchowym. Mogą pojawiać się też bóle okolicy kąta żuchwy oraz okolicy wyrostka sutkowatego (wyrostek kostny za uchem). Napady trwają od około 10 sekund do maksymalnie 2 minut. Są prowokowane przez czynności, takie jak żucie, połykanie, mówienie lub kaszel. Charakter bólu jest ostry, kłujący lub palący. Objawom mogą towarzyszyć objawy ze strony układu krążenia, choć jest to rzadkie. Okresy napadowe trwają przez kilka tygodni lub miesięcy, a pomiędzy nimi obserwuje się okresy bezobjawowe trwające nawet kilka lat. 

W leczeniu stosuje się te same leki jak w neuralgii nerwu trójdzielnego. Czasem wdrażane jest leczenie chirurgiczne odbarczające nerw. 

Przeczytaj również:
Bóle głowy – jakie mogą być ich przyczyny?