Opryszczka narządów płciowych – przyczyny, objawy, leczenie

Wyróżniamy dwa gatunki wirusa opryszczki: HSV-1 i HSV-2. Oba infekują neurony czuciowe i mogą powodować zmiany chorobowe w miejscu lub w pobliżu miejsca wniknięcia. Za opryszczkę narządów płciowych odpowiada głównie HSV-2, a HSV-1 przyczynia się do owrzodzeń błony śluzowej i skóry okolicy jamy ustnej, jednak może również odpowiadać za 30-50% przypadków opryszczki genitalnej. Infekcja HSV-2 występuje częściej u kobiet (15,9%) niż u mężczyzn (8,2%). Prawdopodobnie wynika to z tego, że podczas stosunku wirus łatwiej przechodzi z penisa na pochwę niż w drugą stronę. Większość osób może być nieświadoma zarażenia, nie wykazując żadnych objawów, jednak wirus ten może powodować zagrażające życiu infekcje, szczególnie u osób z osłabionym układem immunologicznym.

Opryszczka narządów płciowych – jak można się zarazić?  

Choroba jest przenoszona przez kontakt błony śluzowej lub uszkodzonej skóry z genitaliami, owrzodzeniem lub płynami ustrojowymi osoby zakażonej wirusem HSV. Najbardziej zakaźna jest osoba z aktywną infekcją z objawami (owrzodzeniami), ale transmisja zachodzi również u osób bezobjawowych. Po wniknięciu wirusa do komórek nabłonka następuje jego replikacja. Następnie przechodzi on do nerwów czuciowych, a dalej wzdłuż aksonu do zwoju nerwowego unerwiającego dany obszar skóry, gdzie dalej się replikuje. Reaktywację wirusa powodują m.in. obniżenie odporności, silny stres, gorączka, ekspozycja na UV lub uszkodzenie tkanek. U 70-90% osób z HSV-2 do nawrotów dochodzi w ciągu roku. 

Opryszczka narządów płciowych – objawy 

Większość osób zakażonych nie rozwija objawów lub ma łagodne objawy, których nie zauważa. Objawy występują po około 4 dniach po ekspozycji. Do objawów opryszczki narządów płciowych zaliczamy pęcherzyki wypełnione płynem na lub w okolicy genitaliów, odbytu lub jamy ustnej. Pęcherzyki pękają i zostawiają bolesne owrzodzenia, które goją się w ciągu 2-4 tygodni. Pierwszy epizod trwa najdłużej, jest najbardziej zaraźliwy i ma najcięższe objawy (mogą wystąpić gorączka, bóle mięśni, powiększone węzły chłonne). Nawroty choroby trwają krócej i przebiegają łagodniej. Kilka dni przed zbliżającym się nawrotem chory może odczuwać drętwienie, swędzenie lub ból w okolicy genitalnej, udach lub pośladkach. W rzadkich przypadkach infekcja wirusem HSV może powodować opryszczkowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.  

Opryszczka narządów płciowych – zakażenie w ciąży 

Ciąża sprzyja reaktywacji wirusa i może doprowadzić do nawrotu choroby. Przebieg zakażenia HSV w ciąży może być cięższy i dłuższy oraz może wiązać się z dodatkowymi powikłaniami. Transmisja wirusa przez łożysko podczas ciąży jest rzadka (około 5% przypadków), jednak może być przyczyną poronienia, porodu przedwczesnego, małogłowia, małoocza i jaskry. W 85% przypadków dochodzi do zakażenia dziecka podczas porodu. Taki noworodek może rozwinąć zmiany na skórze, błonach śluzowych i oczach, a przy postaci uogólnionej uszkodzenie wątroby, układu oddechowego, nadnerczy i układu nerwowego. Z tego powodu odradza się ciężarnym w III trymestrze stosunków płciowych z partnerami z nieznanym statusem lub rozpoznanym zakażeniem HSV. Zarażone już ciężarne, które mają aktywne owrzodzenia, mogą zostać skierowane na cięcie cesarskie. 

Opryszczka narządów płciowych – diagnostyka 

Potwierdzenie zakażenia HSV uzyskuje się poprzez testy laboratoryjne. Objawy są niespecyficzne i same nie mogą stanowić potwierdzenia diagnozy. Stosowane są testy:  

• bezpośrednie – polegające na wykrywaniu wirusa lub jego antygenów w hodowli komórek, teście Tzancka lub PCR; stosuje się ją zwykle u osób z widocznymi zmianami; 
• pośrednie – polegające na wykrywaniu swoistych przeciwciał klasy IgG badaniem Western Blot lub testami immunoenzymatycznymi; tę metodę wykorzystuje się najczęściej u osób bezobjawowych. 

Opryszczka narządów płciowych a HIV 

Wirus HSV-2 i HIV wzajemnie wpływają na siebie. Zakażenie HSV-2 występuje u 60-90% osób zakażonych HIV i jest jednym z najczęstszych zakażeń u tych osób. Zakażenie takie przebiega ciężej i częściej występują nawroty. Infekcja wirusem HSV-2 zwiększa ryzyko zakażenia HIV nawet trzykrotnie. Dodatkowo osoby zainfekowane oboma wirusami częściej rozprzestrzeniają HIV na innych, co związane jest ze stanem zapalnym błony śluzowej i większą bioróżnorodnością flory bakteryjnej. 

Opryszczka narządów płciowych – leczenie  

Opryszczki narządów płciowych nie da się wyleczyć. Stosowane leki przeciwwirusowe (acyklowir, famcyklowir lub walacyklowir) zapobiegają lub skracają epizody objawów. Codzienne przyjmowanie leków przeciwwirusowych może również zredukować ryzyko przeniesienia wirusa na partnerów. Nie istnieje również żadna skuteczna szczepionka przeciw HSV. U kobiet w I i II trymestrze ciąży z objawami stosuje się acyklowir przez 7-10 dni, by zmniejszyć ryzyko transmisji wirusa przez łożysko. 

Opryszczka narządów płciowych – zapobieganie  

Prawidłowe używanie prezerwatyw przy każdym stosunku płciowym redukuje ryzyko zakażenia, jednak go nie eliminuje, ponieważ wirus może być transmitowany przez obszary niezakryte przez prezerwatywę. Najskuteczniejsza metodą zapobiegania infekcji HSV jest abstynencja seksualna lub pozostawanie w monogamicznym związku z partnerem przetestowanym na choroby weneryczne. Codzienne przyjmowanie leków przeciwwirusowych redukuje transmisję wirusa HSV-2 u heteroseksualnych par, gdzie jeden z partnerów ma historię infekcji HSV-2.

Przeczytaj również:
Rzeżączka – objawy i leczenie