Rozrusznik serca – czym jest i jak przebiega zabieg wstawienia?

Jak wygląda rozrusznik serca? 

Stymulator serca jest urządzeniem automatycznym zasilanym baterią o żywotności od ok. 5 do kilkunastu lat. Składa się z generatora impulsów elektrycznych i przewodów z elektrodami. Liczba elektrod uzależniona jest od rodzaju arytmii i choroby, jaką ma pacjent. Współczesne stymulatory są wielkości małego zegarka nadgarstkowego. 

Rodzaje rozruszników serca: 

• antyarytmiczny – przerywający częstoskurcz; 
• jedno-, dwu-, trójjamowy – stymulujący prawy przedsionek lub prawą komorę / prawy przedsionek oraz prawą i lewą komorę; 
• dwujamowy, dwuprzedsionkowy – zapobiegający napadom migotania przedsionków; 
• z adaptacją zmienną czynności – w zależności od sytuacji, np. w trakcie wysiłku. 

Kiedy wiadomo, że potrzebny jest nam rozrusznik serca? 

Bradykardia (zbyt wolny rytm pracy serca) jest najczęstszym zaburzeniem, które wymaga implantacji rozrusznika serca. Może być spowodowana dwoma czynnikami: 

• chorobą węzła zatokowego – w tej sytuacji serce nie może wygenerować impulsu i przyspieszyć rytmu; 
• blokiem przedsionkowo-komorowym – poniżej węzła zatokowego utrudnione lub przerwane jest przewodzenie impulsów w sercu.  

Po zabiegu pacjenci często już nie doświadczają dokuczliwych wcześniej zasłabnięć, omdleń, zawrotów głowy czy łatwego męczenia się. 

Zabieg wstawienia rozrusznika – jak przebiega i ile trwa? Krok po kroku 

Implantacja rozrusznika serca odbywa się w warunkach sali operacyjnej lub pracowni hemodynamicznej. Niezbędne wyposażenie celem implantacji stymulatora to: 

• aparat rentgenowski wraz z monitorem, który umożliwia obrazowanie i wykonywanie zdjęć w wielu projekcjach;  
• kardiomonitor z zapisem EKG;  
• analyzer – komputer, który umożliwia sprawdzanie parametrów implantowanych układów; 
• defibrylator zewnętrzny;  
• zestaw do reanimacji. 

Większość zabiegów, które dotyczą implantacji rozrusznika serca wykonywanych jest w znieczuleniu miejscowym, przy użyciu lignocainy. 

Podczas typowego zabiegu wszczepu rozrusznika serca jego elektrody wprowadza się z wykorzystaniem układu żylnego pacjenta. Najczęściej praktykowaną metodą implantacji jest wenesekcja żyły odpromieniowej, która zlokalizowana jest w tzw. bruździe naramienno-piersiowej. Do wczepu może być także wykorzystane wejście przez żyły podobojczykowe. Gdy wyżej wymieniona metoda jest niedostępna, operator próbuje użyć żyły szyjnej zewnętrznej, jej odgałęzień lub żyły szyjnej wewnętrznej. W kolejnym kroku wprowadza się elektrodę lub elektrody poprzez żyłę odpromieniową lub podobojczykową do prawej komory serca.  

Miejsce wszczepu stymulatora (loża) zlokalizowane jest w okolicy podobojczykowej – najczęściej miejsce to przygotowuje się na mięśniu piersiowym. Lekarz sprawdza parametry stymulacji, akceptuje je a następnie przystępuje do mocowania elektrod do tkanek za pomocą plastikowych osłonek i szwów nierozpuszczalnych.    

Po zabiegu zalecane jest leżenie przez kilka – kilkanaście godzin, a drugiego dnia konieczne jest wykonanie kontrolnego badania EKG, a w razie potrzeby badania echokardiograficznego. Dodatkowo lekarz wykonuje dokładne badanie fizykalne.  

Rozrusznik serca – możliwe powikłania po zabiegu 

Jak każdy zabieg chirurgiczny, tak i implantacja rozrusznika niesie ze sobą możliwość wystąpienia powikłań. Są to powikłania, które mogą wystąpić podczas zabiegu lub rozwinąć się w trakcie hospitalizacji. Należy jednak podkreślić, że zdarzają się one niezwykle rzadko. 

Wśród powikłań wyróżnia się: 

• przebicie mięśnia sercowego; 
• odmę opłucnową; 
• krwotok do opłucnej, śródpiersia lub worka osierdziowego; 
• zator powietrzny.   

Późne powikłania pooperacyjne to:  

• zakażenie rany,  
• infekcja i krwiak loży rozrusznika,  
• rozejście się brzegów rany w miejscu implantacji,  
• owrzodzenie nad rozrusznikiem lub odleżyna w loży,  
• zakrzepowe zapalenie żył kończyny górnej. 

W wyniku wymienionych powikłań istnieje ryzyko wystąpienia zapalenia wsierdzia, co z kolei grozi niewydolnością serca, stanem zapalnym całego organizmu, a nawet zawałem.  

Pacjent powinien bacznie obserwować miejsce wszczepu implantu stymulatora. W momencie wystąpienia poniższych objawów, powinien jak najszybciej zgłosić się do ośrodka implantacji rozrusznika: 

• ból w miejscu wszczepienia rozrusznika i silna tkliwość w miejscu wszczepu; 
• obrzęk, zaczerwienienie, sączenie w okolicy stymulatora; 
• rozejście się brzegów rany; 
• gorączka w okresie pozabiegowym; 
• wyczuwalne palpacyjnie zgrubienia i tkliwość z towarzyszącym bólem wzdłuż przebiegu żył kończyny górnej po stronie implantowanego rozrusznika. 

Ile kosztuje stymulator serca? Cena rozrusznika 

Przede wszystkim cena rozrusznika zależna jest od rodzaju implantowanego urządzenia. Średni koszt stymulatora plasuje się w granicach od kilku do kilkunastu tysięcy złotych.  

Czy rozrusznik serca jest refundowany przez NFZ? 

W uargumentowanych diagnozą lekarską przypadkach, w których stymulator jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania, pacjenci mogą uzyskać szybki i refundowany przez NFZ dostęp do tej metody leczenia. 

Zalecenia po zabiegu wszczepienia rozrusznika serca 

Pacjent ze stymulatorem musi odbywać regularne wizyty kontrolne w ośrodku, w którym miał założony implant. Kontrole wszczepionych rozruszników odbywają się w specjalistycznych, wyposażonych w programatory stymulatorów poradniach pod okiem doświadczonego personelu medycznego.  

Pierwsza kontrola powinna nastąpić w pierwszym miesiącu po implantacji. Następne wizyty zwykle co 3 lub 6 miesięcy – wszystko zależy od rodzaju rozrusznika, baterii, zaburzeń pracy urządzenia lub ewentualnych dolegliwości pacjenta. Podczas kontroli lekarz poddaje ocenie stan rany, pracę rozrusznika, samopoczucie pacjenta oraz wykonuje badanie fizykalne chorego. Analizie poddaje się odczyt dotyczący aktualnego programu stymulatora i uzyskuje się informacje o stanie baterii. Rejestrowane jest także EKG wewnątrzsercowe, co umożliwia zmianę algorytmu i parametrów stymulacji. Niektóre rozruszniki są wyposażone także w funkcje holtera, co pozwala na dodatkowy odczyt np. rytmów dobowych. 

Życie po zabiegu – co zmienia się wraz ze wszczepieniem rozrusznika? 

Wszczepienie stymulatora wiąże się z ochroną życia i zdrowia pacjenta, dzięki czemu zapewnia to zachowanie względnie normalnej aktywności. Restrykcyjne ograniczenia związane ze wzmożonym wysiłkiem fizycznym  mają szczególne znaczenie w czasie tuż po dokonanej implantacji do około miesiąca. W tym czasie położenie elektrod nie jest jeszcze w pełni stabilne, co grozi ich przemieszczeniem. Po implantacji chory dostaje podstawowe wskazówki odnośnie codziennego funkcjonowania.  

Wśród zaleceń dla pacjenta po zabiegu implantacji rozrusznika serca znajdują się: 

• ograniczenia w zakresie ruchów ręki, dłoni i palców po stronie implantu; 
• przeciwwskazania obejmujące zabiegi z poddaniem procedurze chirurgicznej z użyciem diatermii;  
• zakaz obsługi spawarek łukowych, w zależności od rodzaju implantu i aktualnego stanu zdrowia pacjenta; 
• przeciwwskazanie do wykonania badaniu metodą rezonansu magnetycznego; 
• wskazanie noszenia telefonu komórkowego na piersi po przeciwnej stronie. 

Przeczytaj również:
Czy serce może zostać zastąpione sztucznym odpowiednikiem?