Test osobowości. O czym może nam powiedzieć?

Co bada test osobowości? 

Wielowymiarowy test osobowości zwany również Minnesockim Wielowymiarowym Inwentarzem Osobowości (MMPI-2) to kwestionariusz psychologiczny służący do badania struktury osobowości i oceny stanu zdrowia psychicznego. Badaniu tym testem mogą poddać się osoby pełnoletnie. Nie ma wersji testu przeznaczonej dla osób poniżej 18. roku życia. 

Wielowymiarowy test osobowości to narzędzie diagnostyczne, na którego podstawie można wskazać pewne tendencje w zachowaniu świadczące o występowaniu objawów zaburzeń psychicznych. Test ten może być stosowany jako jedyne narzędzie w procesie diagnozy, jednak przeważnie stanowi jeden z jego elementów. Pozostałymi elementami są szczegółowy wywiad z pacjentem, obserwacja oraz dodatkowe kwestionariusze psychologiczne. 

Wielowymiarowy test osobowości może służyć jako narzędzie pomocnicze do diagnozy zaburzeń: 

• osobowości (np. paranoicznych, schizoidalnych, borderline), 
• nastroju (np. depresji, zaburzenia afektywnego-dwubiegunowego), 
• lękowych (np. uogólnionych zaburzeń lękowych, fobii społecznej), 
• psychotycznych (np. schizofrenii), 
• neurorozwojowych (np. ADHD, zaburzeń ze spektrum autyzmu), 
• ze skłonnością do uzależnień. 

Jak wygląda test osobowości? 

Wielowymiarowy test osobowości to kwestionariusz samoopisowy. Oznacza to, że składa się z pytań i/lub stwierdzeń na temat przeżyć, odczuć itp., do których osoba badana musi się ustosunkować, zaznaczając swój wybór na skali lub zaznaczając prawda/fałsz. 

Test MMPI-2 składa się z 567 pozycji testowych. Wyniki testu ujmowane są na skalach klinicznych, dodatkowych i kontrolnych. 

Skale kontrolne służą do określenia, czy możliwa jest interpretacja danego testu. Jeśli skale kontrolne wykażą dużą niespójność odpowiedzi, dużą liczbę odpowiedzi pominiętych, skłonność do wysokiego poziomu obronności (chęci zaprezentowania się w korzystnym świetle kosztem szczerości odpowiedzi) oraz wyolbrzymiania symptomów, wówczas dany test nie może być zinterpretowany. Istnieje ryzyko, że nie odpowiada on rzeczywistości. 

Skale podstawowe (kliniczne) to:  

Skala 1 (Hipochondria) – odpowiada objawom związanym z ciałem. Osoby uzyskujące wysokie wyniki są silnie skupione na stanie swojego zdrowia. Zgłaszają dużą liczbę niesprecyzowanych objawów fizycznych, skarżą się na silne zmęczenie. Wysokich wyników wcale nie uzyskują osoby mające szereg chorób somatycznych o przykrych objawach, a raczej te skłonne do nadmiernego zamartwiania się stanem zdrowia, nastawione w sposób pesymistyczny do świata i innych ludzi.  

Skala 2 (Depresja) – bada obecność objawów mogących świadczyć o obniżonym nastroju, takich jak np.: unikanie kontaktów z innymi ludźmi, brak poczucia szczęścia, niemożność czerpania przyjemności z aktywności, które wcześniej były jej źródłem, niskie poczucie własnej wartości, subiektywne poczucie osłabionej sprawności psychofizycznej.  

Skala 3 (Histeria) – jest to skala badająca poziom somatyzacji objawów psychologicznych. Oznacza to, że osoba uzyskująca wysoki wynik ma tendencję do zaprzeczania istnieniu jakichkolwiek problemów natury psychicznej. Znajdują one ujście pod postacią objawów w ciele. Jest to sposób radzenia sobie z napięciem i stresem lub (nieświadomie) sposób na uniknięcie odpowiedzialności za własne zachowanie i zwrócenie na siebie uwagi otoczenia. 

Skala 4 (Psychopatia) – wysokie wyniki w tej skali mogą wskazywać na osobowość o rysach antyspołecznych. Do cech antyspołecznych można zaliczyć: duży poziom konfliktowości (w tym historia problemów szkolnych i rodzinnych), skłonność do odczuwania nudy, braku poczucia satysfakcji oraz poczucie wyobcowania, duży poziom impulsywności i niską empatię.  

Skala 5 (Męskość – Kobiecość) – sprawdza, czy zainteresowania, sposób spędzania wolnego czasu, preferencje zawodowe i aktywność społeczna osoby badanej odpowiadają jej płci biologicznej. 

Skala 6 (Paranoja) – odpowiada postawie charakteryzującej się dużą „sztywnością” zasad i postaw moralnych, nadmierną wrażliwością i podejrzliwością (przy czym jest ona wypierana), przekonaniem o własnej wysokiej racjonalności myślenia i postępowania. Bardzo wysokie wyniki mogą wprost wskazywać na obecność urojeń, np. natury prześladowczej.  

Skala 7 (Psychastenia) – wysokie wyniki w tej skali uzyskują osoby odczuwające wysoki poziom lęku i napięcia psychicznego. Będące w stanie konfliktu wewnętrznego, pełne obaw dotyczących własnego postępowania, przyszłości. Wysokie wyniki wiążą się z brakiem wiary w siebie, skłonnością do zamartwiania się, silnym przeżywaniem porażek i ich rozpamiętywaniem.  

Skala 8 (Schizofrenia) – wbrew swojej nazwie wcale nie musi jednoznacznie świadczyć o występowaniu objawów schizofrenii. Część pozycji testowych faktycznie odpowiada objawom charakterystycznym dla schizofrenii, np. urojenia i halucynacje, zaburzenia myślenia. Jednak pozostałe stwierdzenia badające obecność takich objawów jak: problemy rodzinne, poczucie izolacji i wyobcowania w relacjach społecznych, obniżona zdolność skupienia uwagi i kontroli impulsów oraz brak zainteresowań mogą być także przejawem innych zaburzeń psychicznych.  

Skala 9 (Mania) – wyniki tej skali przedstawiają poziom objawów maniakalnych. Są to np.: duży poziom pobudzenia psychofizycznego, czyli wysoki poziom aktywności, poczucie „gonitwy myśli”, drażliwość oraz trudności związane z niemożnością utrzymania skupienia oraz przekonanie o własnej wielkości (o charakterze psychopatologicznym – „Jestem lepszy niż wszyscy inni i jestem w stanie zrobić wszystko”). 

Jak określić swój typ osobowości? 

Typ osobowości, a raczej pewien jej wzorzec i poziom funkcjonowania, określany jest na podstawie analizy wyników testu. Jednak MMPI-2 to narzędzie, którym mogą posługiwać się wyłącznie psychologowie. Umiejętna jego interpretacja wymaga znajomości psychometrii, teorii osobowości oraz umiejętności diagnozy psychopatologii co najmniej na poziomie studiów magisterskich. Próby interpretacji wyników testu bez stosownej wiedzy i uprawnień mogą doprowadzić do szkodliwych następstw. 

Jak interpretować test osobowości? 

Wielowymiarowy test osobowości interpretuje psycholog diagnosta zgodnie z obowiązującymi normami i procedurami. Pamiętaj, że wynik testu MMPI-2 dostarcza pewnych informacji o wzorcach osobowości i objawach, jednak nie jest wyrocznią. Specjaliści w procesie diagnozy posiłkują się także danymi uzyskanymi z innych testów, wywiadu z pacjentem, obserwacji czy nawet rozmowy z osobami z bliskiego otoczenia osoby badanej, aby zminimalizować ryzyko postawienia błędnej diagnozy. 

Wielowymiarowy test osobowości bywa używany również w kontekście nieklinicznym, np. podczas rekrutacji na dane stanowisko lub jako element procesu badania kwalifikacji osób starających się o adopcję dziecka.

Przeczytaj również:
Test na depresję. Czy jest wiarygodny?