Torbiel jajnika – objawy, diagnostyka, leczenie

Torbiele jajnika – rodzaje 

Wśród torbieli jajnika wyróżniamy zmiany: 

• niezłośliwe – torbiele czynnościowe, endometrialne, torbielakogruczolaki i torbiele skórzaste;  
• złośliwe – nowotwory nabłonkowe i nienabłonkowe. 

Torbiele czynnościowe 

Torbiele czynnościowe jajnika wynikają z zaburzeń hormonów płciowych zachodzących przed owulacją i nie są zmianami nowotworowymi. Najczęstszą torbielą czynnościową jest torbiel pęcherzykowa. Podczas normalnego cyklu po miesiączce pojawiają się pęcherzyki, z czego jeden po wzroście do ok. 2 cm pęka i uwalnia komórkę jajową. Kiedy nie dochodzi do jego pęknięcia, powiększa się i staje torbielą prostą. Takie torbiele występują częściej u kobiet palących papierosy, stosujących antykoncepcję hormonalną lub lek tamoksyfen.

Drugą co do częstości jest torbiel ciałka żółtego. Wynika ona z nieprawidłowego zanikania ciałka żółtego w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, które w normalnych warunkach, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, zanika.  

Torbiele czynnościowe zwykle zanikają samoistnie i nie wymagają leczenia. 

Torbiel tekaluteinowa 

Torbiele tekaluteinowe powstają w wyniku nadmiernego pobudzenia jajników przez hormon – gonadotropinę. Mogą występować w ciąży. Ich rozwój może być spowodowany rozrostami trofoblastu i stymulacją owulacji. Zazwyczaj są to duże, obustronne, wielokomorowe zmiany. 

Torbiel krwotoczna 

Torbiel krwotoczna jajnika powstaje około owulacji, gdy pękający pęcherzyk uszkodzi naczynie krwionośne przebiegające w pobliżu. W wyniku tego krew napływa do wnętrza pozostałości po pękniętym pęcherzyku i tworzy torbiel krwotoczną. Jest ona niegroźna i zwykle znika samoistnie w ciągu kilku miesięcy. 

Torbiele endometrialne 

Torbiel endometrialna to ogniska endometriozy jajnikowej. Zawierają charakterystyczną treść – ze względu na wygląd nazywa się je często torbielami czekoladowymi.  

Torbiel skórzasta  

Torbiel skórzasta (dermoidalna) pochodzi ze struktur zarodkowych. Może zawierać elementy, tj. włosy, skórę, paznokcie, zęby. Jest zmianą łagodną i może długo nie dawać żadnych objawów. 

Zmiany złośliwe  

• Rak jajnika – jest to nowotwór nabłonkowy. Jego ryzyko zwiększają m.in. mutacje w niektórych genach, stosowanie hormonalnej stymulacji owulacji, pierwszy poród po 35. roku życia lub sytuacja, w której kobieta nigdy nie rodziła, otyłość. 
• Nowotwory germinalne – jest to grupa nowotworów wywodząca się z komórek germinalnych, czyli pierwotnie niezróżnicowanych komórek płciowych. Charakter złośliwy ma jedynie część z nich. Są to najczęstsze nowotwory jajnika u dziewczynek i nastolatek. Cechują się szybkim wzrostem, ale są wrażliwe na chemioterapię. Przykładami są: potworniak, nowotwór pęcherzyka żółtkowego, rak zarodkowy, nabłoniak kosmówkowy. 
• Ziarniszczak – jest to guz zbudowany z komórek ziarnistych. Może wydzielać estrogen i inhibinię, ma skłonność do pękania i nawrotów. 
• Nowotwory przerzutowe do jajnika – przerzuty z innych nowotworów, które lokują się w jajniku.  

Torbiele jajnika – objawy 

Torbiele jajnika często są bezobjawowe i wykrywane przypadkowo podczas wizyty u ginekologa. Objawami sugerującymi obecność torbieli lub guza jajnika są m.in: 

• ból w okolicy podbrzusza, krzyżowej lub miednicy; 
• wyczuwalna palpacyjnie zmiana guzowata; 
• powiększenie obwodu brzucha; 
• wzdęcia, utrata apetytu, wczesne uczucie sytości; 
• ból przy stosunku płciowym; 
• zaburzenia miesiączkowania; 
• częstomocz; 
• zaburzenia defekacji. 

Niektóre nowotwory nienabłonkowe jajnika mogą wydzielać hormony, dając objawy nadmiaru estrogenów lub androgenów. 

Do powikłań związanych z obecnością torbieli należy skręt przydatków, pęknięcie torbieli oraz krwawienie do światła torbieli. Objawiają się typowo nagłym bólem i wymagają szybkiej pomocy lekarskiej. 

Torbiele jajnika – diagnostyka 

Bezobjawowe torbiele najczęściej wykrywane są w badaniu USG przezpochwowym. Można w ten sposób ocenić ich wielkość, kształt i zawartość. W przypadku podejrzenia zmiany złośliwej, lekarz może zlecić badania markerów nowotworowych we krwi: Ca-125, HE-4, AFP, β-hCG, LDH. Podwyższone stężenie niektórych z nich może świadczyć również o innych chorobach i nie zawsze jest potwierdzeniem nowotworu.  

Leczenie torbieli jajnika 

Leczenie jest odmienne w zależności od rodzaju torbieli, a także wieku pacjentki. Torbiele czynnościowe zazwyczaj samoistnie znikają w ciągu paru miesięcy i nie wymagają leczenia. U pacjentek w wieku rozrodczym zwykle małe torbiele pozostawia się do obserwacji. Te większe niż około 5-7 cm, torbiele endometrialne oraz takie, które powodują objawy, są często wskazaniami do zabiegu operacyjnego.  

U pacjentek po menopauzie wybór leczenia zależy od ryzyka złośliwości torbieli. Nowotwory mogą wymagać leczenia chirurgicznego oraz chemioterapii uzupełniającej. 

Przeczytaj również:
Torbiele gruczołu Bartholina – przyczyny, objawy, leczenie