Wyprysk potnicowy – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest wyprysk? 

Słowo „wyprysk” nie opisuje jednej, konkretnej jednostki chorobowej, lecz zespół cech, które są wspólne dla grupy schorzeń o zróżnicowanym pochodzeniu. Trudność w różnicowaniu odmiany wyprysku wynika z niejednoznacznych definicji opisujących poszczególne rodzaje. Dlatego też zazwyczaj diagnoza jest stawiana na podstawie wywiadu, obrazu klinicznego i doświadczenia lekarza [2]. Wyprysk jest stanem zapalnym, które obejmuje naskórek i warstwę brodawkowatą skóry właściwej. Może być wywołany przez czynniki zewnętrzne, a także wewnętrzne [3].

Do charakterystycznych objawów tego schorzenia zalicza się obrzęk, rumień, naciekanie, pojawianie się grudek i pęcherzyków. Występuje także nadmierne złuszczanie się naskórka, czyli hiperkeratoza. Wszystkie te objawy mogą występować w jednym momencie (polimorfizm wykwitów) lub przechodzić z jednych w drugie (ewolucja wykwitów). Inne typowe objawy wyprysku to świąd i pieczenie skóry o różnym stopniu nasilenia [3]. 

Jak wygląda wyprysk potnicowy? 

Wyprysk potnicowy (ang. dyshidrotic eczema, pompholyx) to choroba skóry, która charakteryzuje się częstymi nawrotami [2]. W schorzeniu pojawiają się liczne pęcherzyki, które najczęściej występują na stopach i dłoniach. Często zlokalizowane są także na bocznej powierzchni palców u rąk [1]. Statystycznie na dłoniach pojawia się w około 70% przypadków, stopach i dłoniach – 20%, a na samych podeszwach stóp w 10% [3]. Poza występowaniem pęcherzy, charakterystyczny jest także intensywny świąd zmienionych miejsc [2]. 

W schorzeniu dominują bąble na rumieniowym podłożu. Często zdarza się, że wyprysk potnicowy współistnieje z grzybicą [1]. Przebieg choroby można opisać jako ostry, nawrotowy lub przewlekły. W przypadku wyprysku potnicowego ostrego i nawracającego, pojawiają się rumień, obrzęk i pęcherze. Występuje także intensywne swędzenie zmienionej chorobowo skóry. W przewlekłej formie pojawia się łuszczenie skóry, liczne pęknięcia naskórka, a także pogrubienie i przebarwienie w miejscu schorzenia. Występuje także hiperkeratoza, czyli nadmierne rogowacenie naskórka w danym miejscu [1]. 

Wyprysk potnicowy – przyczyny  

Wbrew nazwie, obecnie uważa się, że powstające pęcherze i pęcherzyki w wyprysku potnicowym nie są związane z gruczołami potowymi [2]. 

Podczas badań na 120 osobach chorych okazało się, iż najczęstszym powodem powstawania schorzenia jest występowanie alergii kontaktowej (w 67% przypadków) [2]. 

Uczulać mogą głównie:  

• metale – szczególnie kobalt, chrom i nikiel; 
• barwniki (np. parafenylodiamina); 
• leki; 
• kosmetyki; 
• składniki gum; 
• żywice epoksydowe; 
• formalina; 
• określone przyprawy; 
• niektóre rośliny, a dokładnie zawarte w nich olejki eteryczne lub barwniki [1]. 

Wyprysk w tym przypadku należy do reakcji alergicznej typu późnego [1]. Oznacza to, że reakcja nadwrażliwości może pojawić się dopiero po kilku lub nawet kilkudziesięciu godzinach po kontakcie z alergenem (do 72 godzin) [4].  Inną przyczyną pojawiania się wyprysku potnicowego jest występowanie grzybicy. Wśród 120 badanych osób, u 10% było to główną przyczyną.  

Wśród reszty badanych stwierdzono przyczyny idiopatyczne – tzn. występujące samoistnie lub bez znanego powodu. Zaobserwowano jednak, że występowała u nich skaza atopowa [2-3].  Warto także zauważyć, że wyprysk potnicowy dotyczy głównie młodych dorosłych lub osób w średnim wieku, natomiast nie jest spotykany u dzieci [3]. Dlatego też manifestacja schorzenia jest związana z wiekiem danej osoby. 

Wyprysk potnicowy – diagnoza i leczenie 

W diagnozie wyprysku potnicowego bardzo ważnym elementem jest dokładny wywiad z pacjentem. Szczególnie powinien być ukierunkowany na obecność pęcherzyków wypełnionych płynem. Chcąc potwierdzić rozpoznanie, niezbędne jest pobranie wycinka do badania histopatologicznego. W przypadku zmian występujących wyłącznie na stopach, należy wykonać badanie mykologiczne, aby wykluczyć grzybicę [3]. Wskazane jest także przeprowadzenie testów alergicznych, aby przekonać się, czy przyczyną nie jest uczulenie [1]. 

Wyprysk potnicowy zazwyczaj jest ciężki do wyleczenia [3]. Najczęściej stosuje się terapie miejscowe z pomocą glikokortykosteroidów. Wykorzystuje się także środki złuszczające i zmiękczające. Czasami ordynowane są również sterydy doustne i leki przeciwalergiczne, które wykazują działanie przeciwświądowe. W niektórych przypadkach zalecane jest stosowanie retinoidów [1]. W często nawracającej chorobie zastosowanie znajduje fototerapia promieniowaniem UVA. Jeżeli wraz z wypryskiem pojawi się grzybica, konieczne jest zastosowanie leków przeciwgrzybiczych [3]. 

Wyprysk potnicowy – profilaktyka 

Często przyczyna pojawienia się wyprysku potnicowego nie jest znana. Jeśli jednak pojawia się na skutek alergii, wystarczy unikać ekspozycji na dany czynnik [1]. Jeżeli powodem jest występowanie grzybicy, należy wyleczyć infekcję, a także stosować profilaktykę przeciwgrzybiczą. [3] 

Ważne jest również unikanie alkalicznych mydeł i środków dezynfekujących na bazie alkoholi, które przyczyniają się do naruszania warstwy lipidowej skóry i jej przesuszenia. Wskazane jest także zakładanie rękawiczek podczas czynności, w których może dojść do kontaktu z takimi detergentami. Należy pamiętać o stosowaniu kremów z ceramidami, skwalanem, cholesterolem, a także wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi. Dzięki temu uzupełnia się ochronny płaszcz tłuszczowy na skórze [1].

Przeczytaj również:
Świerzbiączka guzkowa – przyczyny, objawy i leczenie