Zespół Capgrasa – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół Capgrasa – co to jest? 

Zespół Capgrasa nie jest zaburzeniem często spotykanym. Został opisany po raz pierwszy przez francuskiego psychiatrę – Josepha Capgrasa w 1923 roku, gdy ten badał pacjentkę z przewlekłą psychozą. Była ona przekonana, że jej rodzina (mąż i syn) nie są prawdziwi. Kobieta sądziła, że zostali oni zastąpieni „klonami” w celu skrzywdzenia jej. 

Zespół Capgrasa, który może być również nazywany złudzeniem Capgrasa, to zaburzenie psychiczne należące do grupy urojeniowych zespołów błędnej identyfikacji. Polega na nierozpoznawaniu twarzy bliskich osób i występowaniu przekonania, że bliskie jej osoby zostały zastąpione sobowtórami. Osoba cierpiąca na zespół Capgrasa uważa, że osoby w jej otoczeniu nie są prawdziwe, są to oszuści – przekonanie to ma charakter urojeniowy i może wystąpić w przebiegu np. schizofrenii, otępienia czy jako następstwo uszkodzenia mózgu w wyniku doznanego urazu głowy.  

Urojeniowy charakter tych przekonań oznacza, że osoba z zespołem Capgrasa swoje błędne sądy traktuje jako prawdziwe, nawet pomimo dostarczenia niepodważalnych dowodów, że są one w istocie błędne.  

Zespół Capgrasa – objawy 

Współczesna nauka wciąż wie niewiele na temat zespołu Capgrasa. Wynika to z faktu, że występuje on z niewielką częstotliwością i w związku z tym nie jest możliwe przeprowadzenie badań klinicznych na dużej grupie pacjentów i ujednolicenie obrazu klinicznego zaburzenia oraz stworzenie jasnych i uniwersalnych kryteriów diagnozy.  

Możemy jednak stworzyć listę objawów mogących sygnalizować, że być może mamy do czynienia z Zespołem Capgrasa: 

1. Objawem koniecznym, bez którego niemożliwe jest stwierdzenie zespołu Capgrasa, jest występowanie u jednostki urojeń dotyczących niemożności rozpoznania osób bliskich i twierdzenie, że są oni sobowtórami udającymi członków rodziny. 
2. Przekonanie to nie ulega zmianie, nawet gdy osoba z Zespołem Capgrasa posiada niepodważalne dowody, że osoby z jej otoczenia to w istocie jej bliscy a nie sobowtóry. Upiera się ona dalej przy wersji nieprawdziwej, gdyż wynika ona z obecności urojeń i niskiego poziomu wglądu. 
3. Osoba, u której podejrzewamy Zespół Capgrasa może zmagać się dodatkowo z objawami charakterystycznymi dla innych zaburzeń, takich jak np. schizofrenia czy otępienie. Zespół Capgrasa może występować jako element obrazu klinicznego innych schorzeń i przez to obecność objawów schizofrenii (urojenia i omamy, zaburzenia poznawcze, zaburzenia afektywne) lub otępienia (zaburzenia poznawcze, zmiany osobowości) może wiązać się z ryzykiem wystąpienia zespołu Capgrasa. 
4. Nierozpoznawanie twarzy nie jest wynikiem występowania u jednostki prozopagnozji. W przeciwieństwie do zespołu Capgrasa, w przypadku prozopagnozji nierozpoznawanie twarzy bliskich jest wynikiem zaburzonej percepcji wzrokowej twarzy z zachowaną prawidłową percepcją innych obiektów. Kiedy mamy do czynienia z Zespołem Capgrasa to percepcja wzrokowa twarzy pozostaje w normie. Osoba zmagająca się z Zespołem Capgrasa dostrzega twarze bliskich osób (cechy fizyczne) i może nawet zwracać uwagę na podobieństwo twarzy domniemanego sobowtóra do twarzy członka rodziny („ten sobowtór wygląda zupełnie jak mój mąż/żona/córka” itp.) jednak nadal jest ona przekonana, że jest to oszust (urojenia). 

Zespół Capgrasa – kiedy występuje i jakie są przyczyny? 

Zespół Capgrasa jest schorzeniem występującym stosunkowo rzadko w populacji. Szczegółowe dane odnośnie częstotliwości jego występowania w populacji i poszczególnych grupach (kobiety vs mężczyźni, grupy wiekowe) nie są dostępne.  

Część literatury skłania się ku stwierdzeniu, że występuje on częściej u osób z pewnymi schorzeniami psychiatrycznymi i somatycznymi w porównaniu z populacją zdrową. Do schorzeń tych zaliczamy np.:  

• schizofrenię – zaburzenia psychotyczne; 
• zespoły otępienne; 
• zaburzenie schizoafektywne; 
• uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego – w wyniku urazu lub chorób takich jak np. guz przysadki, AIDS, cukrzyca, niedoczynność tarczycy, zakażenie wirusem kiły (późne stadium);  
• zatrucie niektórymi środkami chemicznymi np. disulfiramem. 

Pojawienie się u jednostki zespołu Capgrasa może być więc uzależnione od stanu jego zdrowia fizycznego i psychicznego. Część chorób (np. schizofrenia) ma podłoże genetyczne. Inne wiążą się z uszkodzeniem mózgu, które może nastąpić np. w wyniku wypadku, choroby czy operacji mózgu. 

Zespół Capgrasa – jak wygląda badanie i leczenie? 

Diagnoza i leczenie zespołu Capgrasa może być znacznie utrudnione ze względu na rzadkość występowania zaburzenia i związanego z tym braku ujednoliconych kryteriów diagnozy i metod terapii. Skuteczną formą pomocy osobom z zespołem Capgrasa może być przyjęcie modelu leczenia używanego w przypadku zaburzeń psychotycznych. Farmakoterapia lekami przeciwpsychotycznymi oraz psychoterapia z elementami psychoedukacji ma szansę przynieść pozytywny efekt i poprawić stan zdrowia osób zmagających się z zespołem Capgrasa. Najważniejsze jest przyjęcie indywidualnego podejścia do każdego pacjenta, obserwacja postępów leczenia i modyfikowanie planu pomocy zgodnie z potrzebami jednostki. 

Przeczytaj również:
Schizofrenia u dzieci i młodzieży – na co zwrócić uwagę?