Zespół depersonalizacji-derealizacji – czym jest?

Zespół depersonalizacji-derealizacji – czym się charakteryzuje? 

Zespół depersonalizacji-derealizacji jest zaburzeniem psychicznym występującym pod postacią regularnych, nawracających epizodów depersonalizacji/derealizacji lub jako zaburzenie o charakterze trwałym, w którym uczucie depersonalizacji/derealizacji towarzyszy jednostce stale, z różnym nasileniem, ale bez okresów remisji. 

Depersonalizacja to objaw psychopatologicznych zmian w spostrzeganiu samego siebie. Osoba jej doświadczająca zmaga się z nieznośnymi i nawracającymi wrażeniami bycia oddzielonym od własnego ciała, które jawi się jako obce. Człowiek przeżywający epizod depersonalizacji najczęściej skarży się na poczucie braku uczuć i myśli oraz wrażenie zautomatyzowania ruchów. Depersonalizacja to poczucie nierealności; wrażenie funkcjonowania jako duch, obserwator czy robot. 

Derealizacja to poczucie wyobcowania, dystansu, oddzielenia od rzeczywistości i otoczenia, w którym jednostka funkcjonuje. Człowiek zmagający się z derealizacją często ma wrażenie „znajdowania się za szybą”, „bycia w filmie, w którym odgrywa biernie rolę” lub „przebywania we śnie”. 

Zespół depersonalizacji-derealizacji rzadko występuje jako odrębne zaburzenie. Najczęściej współwystępuje z depresją, niektórymi zaburzeniami lękowymi czy psychotycznymi. 

Zespół depersonalizacji-derealizacji – przyczyny 

Do przyczyn rozwoju zespołu depersonalizacji-derealizacji zalicza się doświadczenie traumy w połączeniu ze specyficznym funkcjonowaniem układu nerwowego. U osób zmagających się z przewlekłymi epizodami depersonalizacji charakterystyczna jest nadaktywność kwasu glutaminowego w korze przedczołowej. Obserwuje się u nich także zmiany w istocie szarej zachodzące w płatach czołowych, ciemieniowych i skroniowych. 

Zespół depersonalizacji-derealizacji – rozpoznanie 

Specjaliści dokonują rozpoznania zespołu depersonalizacji-derealizacji, posługując się klasyfikacją DSM-V. 

Zespół depersonalizacji-derealizacji stwierdza się, jeśli spełnione są poniższe kryteria: 

• Występują stałe lub nawracające epizody depersonalizacji/derealizacji; 
• Pacjent jest w stanie odróżnić rzeczywistość od objawów depersonalizacji/derealizacji (zachowana jest zdolność wglądu, osoba zdaje sobie sprawę z nierealności jej wrażeń i odczuć); 
• Objawy są nasilone i utrudniają jednostce prawidłowe funkcjonowanie w wielu obszarach życia (relacje rodzinne, romantyczne, zawodowe); 
• Symptomy nie są skutkiem zażycia substancji psychoaktywnych czy leków; 
• Objawy nie są spowodowane występowaniem innego zaburzenia psychicznego. 

Zespół depersonalizacji-derealizacji – leczenie 

Depersonalizacja czy derealizacja będąca skutkiem przeżytej traumy lub zatrucia substancjami psychoaktywnymi zwykle zanika samoczynnie, kiedy ustają okoliczności traumatyczne lub – w przypadku zatrucia – po usunięciu toksyn z organizmu.  

Jeśli wystąpienie zespołu depersonalizacji-derealizacji spowodowane jest zaburzeniami lękowymi, psychotycznymi lub depresją, to ustępuje ono po skutecznym wyleczeniu tych schorzeń. 

Przy braku samoistnej poprawy zespół depersonalizacji-derealizacji leczy się za pomocą psychoterapii i farmakoterapii. Jednak ze względu na rzadkość występowania tego zespołu jako samodzielnego zaburzenia, wciąż brakuje jasnych wytycznych co do jego leczenia. 

Coraz większa liczba specjalistów zaczyna interesować się zjawiskiem depersonalizacji/derealizacji i prowadzić badania na ten temat. Wskutek tego pojawiają się nowe, obiecujące metody leczenia, do których należą:  

• rTMS – powtarzalna przezczaszkowa stymulacja magnetyczna,  
• poznawczo-behawioralna terapia depersonalizacji, 
• zastosowanie leków z grupy antagonistów opioidowych. 

Zespół depersonalizacji-derealizacji to schorzenie psychiczne. Nieleczone może prowadzić do przykrych konsekwencji w różnych obszarach funkcjonowania jednostki – w szczególności w sferze emocjonalnej i społecznej. 

Przeczytaj również:
Objawy psychotyczne u chorych na depresję