Zgorzel zęba – przyczyny, objawy, leczenie i powikłania

Zgorzel zęba – co to jest? 

Zgorzelą zęba określa się stan, w którym dochodzi do procesów gnilnych w miazdze zęba. Jego lokalizacja sprawia, że bardzo trudno na pierwszy rzut oka stwierdzić, czy ząb został zajęty tym procesem. 

Miazgę zęba dzieli się na: 

• miazgę koronową (pulpa coronaris) – wypełnia tylko przestrzeń komorową korony zęba;  
• miazgę korzeniową (pulpa radicularis) – wypełnia kanał korzenia.  

Obydwa typy miazgi są mocno unaczynione i unerwione. Unaczynienie pozwala miazdze pełnić funkcje odżywcze, natomiast zakończenia nerwowe odpowiadają za odbieranie bodźców. Miazga pełni również funkcję naprawczą zęba, co czyni ją niezbędną dla prawidłowego tworzenia i funkcjonowania uzębienia.

Zgorzel zęba – przyczyny powstania 

Do głównych przyczyn powstawania zgorzeli zęba zalicza się działanie bakterii beztlenowych. Pod ich wpływem dochodzi do powolnego obumarcia miazgi i wytworzenia z zawartych w niej białek niebezpiecznych związków – ptomainy, amoniaku czy siarkowodoru. Są one odpowiedzialne za postępowanie procesów martwiczo-gnilnych miazgi. 

Zgorzel zęba – rodzaje 

Ze względu na rozprzestrzenienie się bakterii w miazdze wyróżnia się zgorzel całkowitą i zgorzel częściową. W pierwszym przypadku mówimy o rozwoju zgorzeli obejmującej zarówno komorę koronową, jak i korzeniową wypełnioną miazgą. Znane są także przypadki zgorzeli częściowej. Obejmuje ona swoim zasięgiem tylko poszczególne komory korzeniowe zęba anatomicznie posiadającego kilka korzeni, np. trzonowca – zęby te mogą posiadać nawet cztery korzenie. 

Kolejną klasyfikacją zgorzeli zębowej pozwalającą na przybliżenie jej charakteru jest podział na zgorzel: 

• zamkniętą – stan martwiczy zachodzi w szczelnie zamkniętej komorze miazgi. Jego rozwój może prowadzić do intensywnego gromadzenia się gazów gnilnych i przedostania się ich do wierzchołka korzenia zębowego, co z kolei może stać się przyczyną pojawienia się wielu powikłań zwanych zgorzelą powikłaną.  
• otwartą – mówi się o niej, gdy gazy powstające na skutek bytowania bakterii mają możliwość ujścia z komory miazgi. Dzieje się tak np. w przypadku toczenia się procesu pod rozszczelnionym uzupełnieniem stomatologicznym (plombą). 

Objawy zgorzeli w zębie – jakie są? 

Ząb, w którym rozpoczął się proces gnilny pod wpływem zajęcia miazgi przez bakterie beztlenowe, wcale nie musi boleć. Początkowo można zaobserwować niezbyt intensywny ból zęba w nocy, który można wiązać z innymi przypadłościami (np. bruksizm) lub zmianami pogody. W wielu przypadkach jest on bagatelizowany.   

Kolejnymi objawami świadczącymi o rozwoju zgorzeli jest przebarwienie szkliwa zębowego i występujące w niektórych przypadkach jego zmatowienie. 

Charakter reakcji bólowej zęba ze zgorzelą jest uzależniony od jej rodzaju. Gdy ząb zostanie dotknięty zgorzelą o charakterze otwartym, wówczas charakterystycznym objawem jest nieprzyjemny zapach z ust, często bez dodatkowych objawów bólowych. Za ten dyskomfort odpowiadają związki zawarte w gazach gnilnych z rozkładającej się miazgi. Często przypadłość ta jest bagatelizowana i nie jest wiązana ze zgorzelą, lecz z brakiem prawidłowej higieny jamy ustnej lub problemami ze strony układu pokarmowego. Ponadto ząb może być wrażliwy na działanie podwyższonych temperatur. 

Ból pojawia się przy zgorzeli zamkniętej, gdy szczelnie zamknięta komora miazgi ulega obrzękowi, powodując ucisk na zakończenia nerwowe i stan chorobowy rozprzestrzenia się poza ząb. Tak wyzwolony bodziec powoduje reakcję bólową. 

Zapobieganie powstawania zgorzeli w zębach – czy jest to możliwe?

Aby mówić o zapobieganiu powstawania zgorzeli zębowej, należy wiedzieć, w jaki sposób dochodzi do jej rozwoju. Występuje kilka możliwości zainfekowania miazgi zęba. Bakterie mogę się dostać do wnętrza zęba poprzez powstały ubytek próchnicowy na skutek jego zaniedbania i nieleczenia. Inną możliwością może być też zainfekowanie zęba podczas leczenia zachowawczego (plombowania). 

Aby uchronić zęby przed rozwojem zgorzeli, należy przestrzegać zasad prawidłowej higieny jamy ustnej. Regularne i dokładne zabiegi higieniczne pozwalają na zmniejszenie ilości drobnoustrojów chorobotwórczych, jakimi są bakterie beztlenowe, co chroni tym samym przed niekontrolowanym ich rozwojem i negatywnym działaniem na zęby. 

Zgorzel zęba – jak wygląda leczenie?

Zgorzel miazgi zęba w większości przypadków leczona jest endodontycznie. Leczenie to inaczej nazywane jest leczeniem kanałowym. W skrócie polega ono na otwarciu komory miazgi, oczyszczeniu jej i zastąpieniu chorobowo zmienionej miazgi specjalnym materiałem stomatologicznym.  

Jeśli proces gnilny przedostanie się w okolicę wierzchołkową korzenia zęba, niekiedy konieczne jest zastosowanie leczenia chirurgicznego w celu usunięcia chorych tkanek.  

Najbardziej radykalnym sposobem leczenia zgorzeli zębowej jest całkowita ekstrakcja zęba zajętego przez proces chorobowy.  

Dzieje się tak w przypadku, gdy leczenie endodontyczne jest niemożliwe z powodu zbyt dużego zajęcia tkanek zęba procesem martwiczym.  

W leczeniu zgorzeli zęba stomatolog może także zaordynować przyjmowanie leków doustnych. W celu zminimalizowania rozwoju bakterii podaje się antybiotyki, a dla złagodzenia bólu leki przeciwbólowe. 

Czym grozi nieleczona zgorzel zęba? 

Nieleczona zgorzel miazgi zęba może prowadzić do wielu trudnych w leczeniu powikłań. Są nimi m.in. stany o charakterze zapalnym występujące w okostnej. W okolicach wierzchołkowych korzeni zębowych może dojść do powstania zmian, które mogą przyjąć postać: 

• torbieli okołowierzchołkowych – są to patologiczne malformacje występujące w tkankach kostnych żuchwy lub szczęki. Najczęściej przyjmują one postać przypominającą pęcherzyk, który zawiera płyn lub treść o gęstszej konsystencji; 
• ropni okołowierzchołkowych – są to skupiska komórek zapalnych, bakterii i martwiczych tkanek, czyli ropy. Występują w ograniczonym obszarze okolicy wierzchołkowej zęba. Ropień może prowadzić do martwiczego zapalenia tkanek okołowierzchołkowych poprzez ekspansję na okoliczne obszary. 

Zaniedbana zgorzel zęba z rozprzestrzeniającymi się zmianami okołowierzołkowymi może spowodować przedostanie się bakterii do krwiobiegu, co może grozić wywołaniem ogólnoustrojowego zakażenia. 

Zgorzel zęba – jak długo boli? 

Trudno jednoznaczne określić czas, przez który pacjentowi ze zgorzelą zębową doskwiera ból. Zazwyczaj pojawia się on dopiero wówczas, gdy proces martwiczy objął już swoim zasięgiem znaczne części zęba. W szczególności mowa tu o częściach korzeniowych, które są miejscami mocno unerwionymi. Ból w tym przypadku ustępuje całkowicie dopiero w momencie wdrożenia odpowiedniego leczenia w gabinecie stomatologicznym. 

Zgorzel zębowa – możliwe skutki i powikłania 

Zgorzel miazgi zęba może prowadzić do kilku poważnych zmian, które mogą wymagać specjalistycznego leczenia stomatologicznego a czasem i ogólnoustrojowego. Są to zakażenia okostnej i tkanek okołozębowych. Znane są także przypadki zmian ubytkowych kości żuchwy i szczęki.  

Jednym z najbardziej dotkliwych skutków zgorzeli zęba jest jego usunięcie na skutek zaniedbania jego leczenia. 

Przedostanie się bakterii odpowiadających za zgorzel zęba do krwiobiegu jest niebezpiecznym powikłaniem, które może wywołać poważne konsekwencje zdrowotne. 

Przeczytaj również:
Leczenie kanałowe – na czym polega?