Niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego – część druga

Metody fizjoterapeutyczne łagodzenia bólu porodowego

Masaż

Jedną z metod relaksacyjnych dla kobiet w trakcie porodu jest masaż. Podstawowe techniki obejmują:

• głaskanie,
• rozcieranie,
• opukiwanie, 
• ugniatanie. 

Masaż powinien być wykonywany całymi dłońmi, a ruchy – płynne i rytmiczne. Przykładem masażu relaksacyjnego jest masaż Shiatsu. Jego wykonanie polega na ucisku odpowiednich punktów umieszczonych na powierzchni ciała głównie w okolicy lędźwiowej i szyjnej oraz na mięśniach kończyn dolnych. Jednoczesne uciskanie kilku punków powoduje zmniejszenie dolegliwości bólowych. Ta metoda jest szczególnie użyteczna w minimalizowaniu bólu lędźwiowego odcinka kręgosłupa. 

Masaż umożliwia rozluźnienie ciała, a dzięki temu odpoczynek w przerwie między skurczami jest efektywniejszy. Wykonywanie masażu przez osobę towarzyszącą, oprócz potrzebnego wsparcia, wiąże się z pogłębianiem więzi między partnerami. Rodząca powinna informować, jaki rodzaj chwytów przynosi jej ulgę, aby możliwe było dostosowanie tempa i sposobu masażu. Masaż można stosować przez cały okres porodu bądź wyłącznie podczas skurczów i w każdej pozycji, w tym na worku sako bądź na piłce położniczej. Najważniejsze, aby pozycja była wygodna dla rodzącej.

Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Masaż Shiatsu – na czym polega akupunktura bezigłowa?

TENS – przezskórna stymulacja nerwów

Do metod fizjoterapetycznych należy rówież TENS, czyli przezskórna stymulacja nerwów, która wykorzystuje prąd o małym nasileniu. Natężenie prądu najczęściej powoduje uczucie mrowienia w okolicy czterech samoprzylepnych elektrod umieszczonych wzdłuż linii pośrodkowej pleców. Pierwsza para elektrod powinna znaleźć się w okolicy dolnych kręgów piersiowych i górnych lędźwiowych. Natomiast drugą parę należy umieścić w okolicy kości krzyżowej. 

Prąd wytwarzany przez urządzenie nie powinien powodować bólu. 

Należy regulować jego natężenie w zależności od indywidualnych potrzeb. Zazwyczaj w trakcie trwania skurczu mięśnia macicy amplituda impulsów elektrycznych jest zwiększana przez rodzące. 

Urządzenia TENS są stworzone tak, aby siłę prądu można było wygodnie i łatwo modyfikować w każdej chwili. Mechanizm tej metody opiera się na blokowaniu przewodzenia sygnałów bólowych do mózgu, a także na stymulacji wydzielania endorfin, które działają przeciwbólowo. Stymulacja nerwów przywspółczulnych, zwłaszcza za pomocą drugiej pary elektrod, przyczyni się do rozluźnienia napiętych mięśni i części miękkich kanału rodnego. Jest to pomocne szczególnie w drugim okresie porodu. 

Łagodzenie bólu poprzez zastosowanie TENS uważane jest za całkowicie bezpieczne. U niektórych kobiet przezskórna stymulacja nerwów nie może być jednak stosowana. TENS jest przeciwwskazany u kobiet:

• ze stymulatorem serca,
• z epilepsją,
• podczas immersji wodnej,
• podczas zapisu EKG,
• z nadwrażliwością na prąd,
• z porażeniami spastycznymi.

Ciepłe i zimne okłady

Kolejna metoda fizjoterapetyczna to stosowanie okładów, zarówno ciepłych, jak i zimnych.

• Umieszczanie ciepłych okładów w okolicach brzucha pobudza mięsień macicy do bardziej efektywnej pracy, jednocześnie wpływa na wzrost progu bólowego, co może przynieść ulgę w dolegliwościach. W celu podwyższenia temperatury danej części ciała można zastosować ogrzane ręczniki lub kompresy. 
• Zimne okłady powodują znaczne zmniejszenie odczuwanego bólu poprzez spowolnienie przewodzenia nerwowego. Do ich zastosowania można wykorzystać schłodzone kompresy, worki z lodem lub zamrożone pieluszki dla niemowląt, które przed zamrożeniem zostały zmoczone. 

Naprzemienne stosowanie ciepłych i zimnych okładów dodatkowo zapobiega niedokrwieniu określonej części ciała. Wybór rodzaju okładów zależy od kobiety i powinien opierać się na tym, który z nich przynosi jej większą ulgę.

Hydroterapia w łagodzeniu bólu porodowego

Hydroterapia bazuje na wykorzystywaniu wody w celu łagodzenia dolegliwości bólowych podczas porodu. Do właściwości wody zalicza się:

• zmniejszanie napięcia nerwowo-mięśniowego, 
• poprawę nastroju i rozluźnienie, 
• zmniejszenie zapotrzebowania na leki przeciwbólowe, 
• stymulację wydzielania endorfin, 
• zmniejszenie poziomu hormonów stresu (adrenaliny i noradrenaliny), 
• skrócenie czasu pierwszego okresu porodu.

Hydroterapia obejmuje m.in. zażywanie ciepłych kąpieli z zanurzeniem ciała w wannie do wysokości brodawek sutkowych. Temperatura wody powinna wynosić od 34 do 38°C. Woda w tym przedziale temperatur działa rozluźniająco i odprężająco, a przede wszystkim łagodzi ból, jednak warto pamiętać o tym, aby temperatura była przyjemna dla rodzącej. Zazwyczaj wraz z postępem porodu, przez rodzące preferowana jest chłodniejsza woda, jednak jej temperatura nie powinna spadać poniżej 34°C. Natomiast zbyt wysoka temperatura wody może stać się przyczyną przegrzania organizmu matki i wywołania tachykardii, czyli przyspieszenia akcji serca ponad normę u dziecka.

Alternatywą dla kąpieli w wannie jest korzystanie z prysznica poprzez polewanie ciała wodą. Strumień wody powinno kierować się na plecy bądź brzuch rodzącej. Przyniesie to ulgę podczas skurczów i poprawi krążenie krwi. Rodząca może używać piłki położniczej pod prysznicem lub kucać bądź opierać się o ścianę. 

Z prysznica można korzystać już na wczesnym etapie pierwszego okresu porodu, natomiast kąpiel w wannie zalecana jest od momentu osiągnięcia 5 cm rozwarcia. Optymalny czas immersji wodnej w celu osiągnięcia efektu analgezji wynosi 30 minut. Zaobserwowano, że stosowanie hydroterapii przynosi dużą ulgę u kobiet z niskim progiem bólowym. 

Do zalet immersji wodnej należą:

• możliwość skoncentrowania się na własnym ciele,
• odseparowanie od bodźców zewnętrznych,
• rozluźnienie mięśni szkieletowych umożliwiające zrelaksowanie się rodzącej,
• rozluźnienie napięcia nerwowo-mięśniowego sprzyjające rozwieraniu się szyjki macicy,
• uczucie lekkości, które sprzyja przyjmowaniu pozycji wertykalnych wspomagających obniżanie się dziecka w miednicy,
• poprawa krążenia krwi i efektywniejsze dotlenienie mięśni, łożyska oraz płodu poprzez rozszerzanie się naczyń krwionośnych, 
• zwiększenie objętości krążącego osocza o ok. 700 ml oraz wzrost pojemności serca o ok. 30% sprzyja lepszemu dotlenieniu całego organizmu,
• zmniejszenie ryzyka urazów kanału rodnego.

Immersji wodnej nie należy mylić z porodem w wodzie. Terapia wodą stosowana jest głównie w pierwszym okresie porodu, czyli okresie skracania i rozwierania szyjki macicy. Natomiast poród w wodzie odnosi się do drugiego okresu porodu, czyli okresu, w którym rodzi się dziecko.

Przeciwwskazania do stosowania immersji wodnej

Przeciwwskazania do stosowania immersji wodnej nie są tak rygorystyczne, jak w przypadku porodu w wodzie. Zalicza się do nich:

• infekcje matki,
• temperaturę ciała rodzącej powyżej 38°C,
• gęste, zielone wody płodowe,
• nosicielstwo HIV – w tym przypadku dopuszczalne jest korzystanie z prysznica zamiast wanny.

Poznaj inne metody łagodzenia bólu porodowego:

• Niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego – część pierwsza,
• Niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego – część trzecia.

Przeczytaj również:

• Jakie są farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego? Część pierwsza,
• Jakie są farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego? Część druga,
• Jakie są farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego? Część trzecia.