Higiena uszu u dziecka. Jak je czyścić i czego unikać?

Budowa narządu słuchu 

Ucho to rozbudowany narząd, który składa się z ucha zewnętrznego, wewnętrznego i środkowego. Ucho zewnętrzne to nie tylko widoczna gołym okiem małżowina uszna, ale również przewód słuchowy zewnętrzny, który oddzielony jest od ucha środkowego błoną bębenkową. Przewód ten jest wygięty i może przyjmować kształt litery S, a jego długość wynosi około 3-4 centymetrów. 

Ucho środkowe ma budowę niewielkiej jamy, która zaczyna się zaraz za błoną bębenkową. Ucho środkowe połączone jest z gardłem poprzez trąbkę słuchową. Jest to jedyne połączenie. Bez niego ucho środkowe można by śmiało nazwać „zamkniętą puszką”. 

Ucho wewnętrzne to przedsionek wypełniony płynem, w którym znajduje się między innymi błędnik błoniasty odpowiedzialny za zmysł równowagi. 

Jak powstaje i jakie funkcje pełni woskowina? 

To właśnie przewód słuchowy zewnętrzny, a przede wszystkim jego gruczoły, odpowiedzialny jest za pojawianie się w uchu woskowiny. Gruczoły łojowe przywłosowe znajdujące się na początku przewodu słuchowego oraz gruczoły woszczynowe składają się nawet z dwóch tysięcy struktur. Wydzielina powstająca w gruczołach wraz ze złuszczonym naskórkiem nazywana jest potocznie woszczkiem. Anatomicznie woszczyna pełni funkcję ochronną przed drobnoustrojami i zanieczyszczeniami z zewnątrz, nawilżającą oraz chroni ona okolicę przewodu słuchowego przed uszkodzeniami. W zależności od uwarunkowania genetycznego woszczek może być wilgotny albo suchy. W przeważającej ilości wśród ludzi dominuje woszczek wilgotny. Woszczek, dzięki ruchom migracyjnym komórek, wypychany jest na zewnątrz przewodu słuchowego, dlatego też w przypadku prawidłowo funkcjonującego narządu słuchu nie powinno dochodzić do zatykania ucha. Powstawanie czopu zazwyczaj uwarunkowane jest nie tyle nadprodukcją woszczyny, ile zaburzeniem w odprowadzaniu jej poza obręb przewodu słuchowego. 

Objawy powstawania czopu woskowego 

Jeśli dochodzi do sytuacji, gdzie czop woszczynowy zajmuje ponad 80% średnicy przewodu słuchowego, mogą pojawić się poważne objawy, które nie zawsze od razu mogą być przez nas poprawnie zdiagnozowane. Są to: 

• niedosłuch, 
• bóle głowy, 
• szumy uszne, 
• kaszel, 
• zawroty głowy, 
• świąd uszu, 
• zaburzenia równowagi.

Usuwanie woskowiny 

Zabierając się za usuwanie woskowiny z ucha, musimy pamiętać, że tylko nadmiar woskowiny jest dla naszego dziecka niebezpieczny, stąd higiena uszu polega na obmywaniu małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego, nie zaś na całkowitym pozbyciu się woskowiny. Najlepiej czynność tę wykonywać podczas codziennej kąpieli, używając wody z mydłem i osuszać uszy przy pomocy ręcznika. Pamiętajmy, że podczas kąpieli, a przede wszystkim w trakcie mycia głowy dziecka, do ucha może dostać się woda, której bezwględnie powinnyśmy się pozbyć, osuszyć ostrożnie ręcznikiem lub płatkiem kosmetycznym. Nie możemy doprowadzić do sytuacji, by w uchu dziecka pozostawała woda, szczególnie ciepła, ponieważ bakterie najlepiej rozwijają się w ciepłym i wilgotnym środowisku. 

Zbyt częste czyszczenie uszu może doprowadzić do efektu odwrotnego – nadprodukcji woszczyny. Szczególnie kiedy do higieny uszu zastosujemy niewskazany w tym zabiegu patyczek do uszu. 

Dodatkową pielęgnacją narządu słuchu jest stosowanie preparatów zmiękczających wydzielinę uszną oraz działających regenerująco i nawilżająco na przewód słuchowy zewnętrzny. Mowa tu przede wszystkim o kroplach i sprayach do uszu na bazie oliwy z oliwek oraz o parafinie ciekłej. 

Preparaty do czyszczenia i pielęgnacji uszu dostępne w aptekach 

Wspomniane wcześniej preparaty do higieny uszu to dostępne w aptekach specyfiki zazwyczaj bazujące na oliwie z oliwek. Występująone w postaci zarówno sprayów, jak i kropel. Należy pamiętać, że spraye mogą wydać się nam łatwiejsze w użytkowaniu, ponieważ dziecko może podczas higieny uszu przebywać w pozycji siedzącej.  

Tymczasem krople powinno się podawać, będąc w pozycji bocznej i po zakropieniu pozostać w tej pozycji jeszcze jakiś czas, aby preparat wniknął jak najgłębiej. Ten sposób może i jest mniej komfortowy, szczególnie dla dziecka, jednak kropla dłużej utrzymuje się w przewodzie zewnętrznym, dzięki czemu może przynieść lepsze efekty. Podając specyfik, należy pamiętać, aby uprzednio ogrzać w rękach buteleczkę i nie podawać dziecku zimnego płynu. Tego typu preparaty mogą być stosowane nawet u niemowląt, są bardzo bezpieczne i nie doprowadzają do reakcji alergicznych. 

W aptekach spotkać można również świece służące do odetkania ucha. Nie są one jednak zalecane u dzieci ze względu na zbytnie ryzyko powikłań – oparzeń, zapalenia ucha zewnętrznego, niedosłuchu czy nawet perforacji błony bębenkowej. 

Basen a problemy uszne 

Zapalenia ucha są często problemem dzieci, które korzystają z pływalni i basenów. Dochodzi tutaj do przedostania się w głąb przewodu słuchowego zewnętrznego wody, która może zawierać różne wirusy, bakterie i grzyby. Dodatkowo na basenie często spieszymy się do wyjścia i niedokłanie osuszamy uszy naszych dzieci. W ten sposób dokładamy kolejną przyczynę zakażenia ucha, jaką jest wilgotne i ciepłe środowisko, które uwielbiają bakterie. Również w tym przypadku można przed skorzystaniem z basenu zastosować wspomniane wcześniej preparaty do higieny uszu, które stworzą delikatną błonkę uszczelniającą przewód słuchowy i będą stanowić naturalną barierę dla drobnoustrojów. 

Czop uszny, którego nie da się usunąć domowymi sposobami 

W przypadku silnego zatkania ucha należy skonsultować się lekarzem laryngologiem, który zazwyczaj podejmie się w takiej sytuacji płukaniu ucha. Dodatkowo lekarze posiadają specjalne haczyki i pincety, dzięki którym są w stanie wyciągnąć zalegający, zaschnięty czop. 

Czego należy się wystrzegać? 

Często, w przypływie bezradności, rodzice sięgają po domowe sposoby, aby jak najszybciej usunąć czop zalegający w uchu dziecka. Dziecko z zatkanym uchem jest rozdrażnione, nerwowe, często płacze, tym bardziej, jeśli jest za małe, żeby wytłumaczyć rodzicom, że coś mu przeszkadza w uszku. 

Najgorszym możliwym sposobem usuwania woskowiny z uszu jest użycie w tym celu patyczków do uszu. Te stosujemy jedynie, by wysuszyć małżowinę uszną, ale pod żadnym pozorem nie powinniśmy ich wprowadzać do światła przewodu słuchowego zewnętrznego. 

Kolejnym błędem jest próba usunięcia czopa przy pomocy haczyków czy pincet dostępnych w domu. Po pierwsze, narzędzia te nie są sterylne, więc możemy podczas zabiegu wprowadzić do ucha naszego dziecka bakterie. Po drugie, częstym powikłaniem takiego zabiegu, przeprowadzanego przez nieobytych w temacie rodziców jest perforacja błony bębenkowej, co w konsekwencji może skutkować problemami ze słuchem u dziecka. 

Podsumowując, pamiętajmy, by roztropnie podejmować się higieny uszu. Narząd zewnętrzny należy delikatnie przemywać wodą z mydłem i osuszać dokładnie ręcznikiem lub wacikiem kosmetycznym. Dodatkowo wspomagająco można stosować krople lub spraye rozpuszczające woskowinę. Należy jednak pamiętać, że przed zastosowaniem tego typu preparatów powinniśmy skonsultować się z pediatrą lub laryngologiem, ponieważ nie każdy młody pacjent musi stosować tego typu preparaty. Nie możemy bowiem zapominać, że w odpowiednich ilościach woskowina jest naturalną barierą dla drobnoustrojów oraz posiada działanie nawilżające i regenerujące.