Jak stymulować wzrok i słuch noworodka?

Rozwój wzroku od narodzin do ukończenia 1. roku życia 

1 miesiąc życia 

• obraz jest niewyraźny, zamazany (ostrość widzenia jest 30-krotnie niższa niż u osoby dorosłej), 
• nie odróżnia kształtów i kolorów, ponieważ wszystko zlewa się w jedną całość, 
• nie ma opanowanego skupiania uwagi na przedmiotach czy osobach, nie wspominając już o poruszających się obiektach, 
• najbardziej widoczne dla niemowlęcia są obiekty o mocno zarysowanych konturach i czarno-białej kolorystyce (i to one są najbardziej stymulujące dla dziecka), 
• lepiej dostrzega to, co znajduje się na obrzeżach jego pola widzenia, tzw. widzenie peryferyjne. 

Stymulacja wzroku noworodka – zainstalowanie w bliskim otoczeniu dziecka (np. w łóżeczku) dużych obiektów o czarno-białej kolorystyce, kontrastowych, wyrazistych elementów, które dostrzeże i na których będzie mogło skupić wzrok przez dłuższą chwilę. 

2-3. miesiąc życia 

• maluch zaczyna wodzić wzrokiem za przedmiotami i osobami bardziej świadomie, 
• kieruje główkę w stronę źródła światła, które dostrzega, 
• ułożone na brzuchu dziecko zaczyna unosić głowę. 

Stymulacja wzroku niemowlaka – sprawdzonym ćwiczeniem jest ustawienie przed dzieckiem leżącym na brzuchu kontrastowych obrazków lub przedmiotów. Daje to nie tylko możliwość stymulacji wzroku malucha, ale także zmusza go do unoszenia głowy, żeby coś dostrzec, ćwiczy i wzmacnia mięśnie. Wprowadzenie kolorowej maty edukacyjnej, która będzie stymulować dziecko do skupiania wzroku na kolorowych obiektach.

4-5. miesiąc życia 

• dziecko skupia wzrok na bardziej skomplikowanych kształtach, 
• dostrzega własne ręce, które kieruje w stronę pożądanego obiektu, 
• dostrzega więcej barw, szczególnie jaskrawe, intensywne kolory, 
• jest w stanie wodzić wzrokiem za poruszającym się obiektem, który oddalony jest twarzy dziecka około 30 cm. 

Stymulacja wzroku niemowlaka – czarno-białe obrazki dla niemowląt, zabawki o czarno-białych barwach, które można odsuwać i przysuwać do twarzy dziecka w trakcie codziennych zabaw, spiralne zawieszki. 

6-8. miesiąc życia 

• wzrok dziecka jest coraz bardziej sprawny, maluch dostrzega odległe przedmioty, a także te, które są w ruchu, 
• świadomie wodzi wzrokiem za obiektami, 
• perspektywa widzenia uległa znacznemu poszerzeniu, 
• opanowuje koordynację oko-ręka, 
• chwyta zabawki, a nawet przekłada je z ręki do ręki. 

Stymulacja wzroku niemowlaka – dobrym rozwiązaniem są zabawki o dużej średnicy, które łatwiej dziecku chwycić, a także łatwiej przekładać z ręki do ręki, ma to również wpływ na intensywne otwieranie dłoni. Maluchowi, który już raczkuje, można zostawiać zabawki w takiej odległości, która zmusi dziecko do poruszania się. 

9-12. miesiąc życia 

• dziecko czerpie ze świata „pełnymi zmysłami”, które są już na wysokim poziomie, 
• wskazuje palcem upragnioną rzecz lub osobę, 
• potrafi pokazywać szczegóły na obrazkach, w książeczkach, 
• rozpoznaje dźwięki wydawane przez znane mu zwierzęta. 

Stymulacja wzroku niemowlaka – kontrastowe obrazki ze zwierzętami, częsty kontakt z innymi osobami i dziećmi. 

Mimo że wzrok niemowlęcia jest najsłabiej rozwiniętym zmysłem, bardzo intensywnie się rozwija (do około 2. roku życia), dlatego warto zapewnić maluszkowi odpowiednie wrażenia wzrokowe, dostosowane do jego aktualnych możliwości.

Rozwój słuchu od narodzin do ukończenia 1 roku życia 

Słuch jest najlepiej rozwiniętym zmysłem, z którym dziecko przychodzi na świat. Dobrze słyszy, ale mimo to jest wrażliwe na wysokie dźwięki, szczególnie te, które pojawiają się nagle. W 20. tygodniu życia płodowego dziecko słyszy dźwięki o niskich częstotliwościach, zaś w trzecim trymestrze rozpoznaje już dźwięk głosu swojej mamy, a także muzykę.  

Od momentu narodzin do około 4. miesiąca życia 

Po narodzinach dźwięki muzyki są dla dziecka kojące, dlatego może się przy nich wyciszyć i uspokoić. Na ostre dźwięki reaguje jednak odruchem Moro, polegającym na nagłym wyrzucie rączek na bok i prężeniem ciała. Może też pod wpływem nagłych i głośnych dźwięków zacząć płakać lub mocno zaciskać powieki.  

Stymulacja słuchu niemowlaka – jako że maluch źle reaguje na głośne dźwięki, warto zapewnić mu ciche i spokojne otoczenie, dźwięki radia, rozmów, kołysanki itp. 

0-3. miesiąc życia 

• dziecko reaguje na znane mu dźwięki, 
• kieruje głowę w stronę źródła dźwięku, 
• pojawia się głużenie, czyli nieświadome wydawanie przez dziecko dźwięków, 
• budzi się, gdy słyszy głośne dźwięki, 
• uśmiecha się, gdy słyszy znajomy głos, 
• wsłuchuje się w rozmowy innych osób ze swojego otoczenia, 
• przestaje się ruszać, gdy słyszy nagły dźwięk, np. dzwonek do drzwi, 
• zmiana aktywności, np. ssie, gdy słyszy głos mamy. 

4-6. miesiąc życia 

• dziecka zaczyna gaworzyć, czyli świadomie wydawać własne produkcje dźwiękowe, a także te zasłyszane z otoczenia, 
• reaguje na szelest papieru, 
• lokalizuje źródło dźwięku, 
• słucha wypowiedzi innych. 

7-9. miesiąc życia 

• zaczyna reagować na swoje imię, 
• próbuje naśladować odgłosy otoczenia, 
• rozumie emocjonalne zabarwienie wypowiedzi rodziców, np. nie wolno, 
• słucha własne produkcje dźwiękowe, 
• manipuluje zabawkami dźwiękowymi, w celu wywołania dźwięku. 

10-12. miesiąc życia 

• pojawiają się pierwsze słowa, 
• dziecko porusza się, gdy słyszy muzykę, 
• rozpoznaje wyrażenia dźwiękonaśladowcze, 
• znacznie dłużej koncentruje się na słyszanym dźwięku, 
• rozumie proste polecenia. 

Niemowlę warto jak najszybciej zacząć przyzwyczajać do dźwięków urządzeń, takich jak odkurzacz czy suszarka (tzw. biały szum), nawet w trakcie spania. Te dźwięki przypominają dziecku odgłosy, które słyszy, będąc w łonie matki. 

Stymulacja słuchu maluszka jest o wiele prostsza niż stymulacja wzroku i nie wymaga zakupu kontrastowych książeczek czy przedmiotów. Wystarczy, że się do dziecka po prostu mówi, śpiewa, włącza kołysanki czy spokojne piosenki. Można także stosować grzechotki, piszczki czy zabawki dźwiękowe. 

Stymulacja polisensoryczna, czyli wielozmysłowa, jest dla dziecka bardzo ważna już od momentu przyjścia na świat. Pomaga ona w rozwoju integracji sensorycznej, czyli odbierania otoczenia poprzez zmysły, przetwarzania tych doznań i zapamiętywania ich. Ma to ogromny wpływ na rozwój malucha, dlatego warto zadbać o prawidłową pracę jego zmysłów. 

Przeczytaj również:
Czy hałas wpływa na płód i niemowlę?

Źródła: 

• A. Kwitowska, Stymulacja funkcji słuchowych dziecka. 
• B. Arnwine, Rozpoczynanie terapii integracji sensorycznej, Harmonia. 
• N. Minge, K. Minge, Jak kreatywnie wspierać rozwój dziecka?, wyd. Samo Sedno.