Metoda Hanen, czyli komunikacja bez użycia słów

Komunikacja – jak ważna jest w życiu? 

Możliwość nawiązywania kontaktu z otoczeniem jest jedną z tych cech, które wyróżniają nas jako ludzi. Już najmłodsze dzieci wysyłają rodzicom bezsłowne komunikaty, informując ich o swoich potrzebach. Pojawienie się pierwszych słów, a później całych zdań daje nam szansę nie tylko na komunikację, ale także na informowanie o naszych przeżyciach, przemyśleniach czy doświadczeniach. Mowa umożliwia zrozumienie drugiego człowieka, a także wyznaczanie stosunków z tym, co nas otacza. Rozwój mowy przyczynia się do rozwoju funkcji wyższych, poznawczych. Co się dzieje w przypadku, gdy mowa się nie pojawia lub jest mocno ograniczona? Czy takie dziecko jest skazane na życie bez kontaktów z innymi? 

Zaburzenia mowy 

Mowę dzielimy na czynną i bierną. Mowa czynna to nic innego jak mówienie i zasób używanego słownictwa. Mowa bierna to rozumienie. Zarówno dzięki mowie czynnej, jak i biernej młody człowiek uczy się otaczającego go świata i nawiązywania z nim kontaktu. Bywa jednak, że mowa nie rozwija się tak, jak powinna, co widać na tle rówieśników. Jednym z najczęstszych zaburzeń rozwoju mowy jest dobrze znany logopedom opóźniony rozwój mowy, który cechuje się późniejszym pojawianiem się zdolności językowych dziecka, co jasno oznacza, że rozwój mowy znacznie różni się od prawidłowego, normalnego rozwoju.  

Opóźniony rozwój mowy (w skrócie ORM) może przejawiać się w różny sposób: 

• dotyczy zarówno mówienia, jak i rozumienia, 
• dotyczy tylko niektórych aspektów związanych z mówieniem, 
• dziecko zaczęło mówić późno, ale jego mowa jest prawidłowa, 
• dziecko zaczęło mówić „o czasie”, ale przejawia widoczne deficyty, 
• dziecko zaczęło mówić późno i przez długi czas utrzymują się nieprawidłowości w mowie. 

Zaburzenia mowy to nie tylko ORM. Istnieje wiele innych problemów, z którymi dziecko może się borykać, np. SLI (specyficzne zaburzenia językowe), które dla wielu badaczy są nadal zagadką. Dziecko z SLI rozwija się prawidłowo, a mimo to występują u niego trudności, których przyczyny nie sposób odkryć.  

Jest ogrom przyczyn zaburzeń mowy. Mogą mieć one mocno zróżnicowane podłoże. Najważniejsze jest jednak, aby jak najszybciej podjąć kroki i działać. Jedną z metod, którymi mogą posługiwać się zwłaszcza rodzice, jest opracowana w Kanadzie Metoda Hanen. 

Na czym polega Metoda Hanen? 

Istotą Metody Hanen jest podążanie za dzieckiem. „It takes two to talk” (do mówienia trzeba dwojga) to motto tej metody, która bazuje na współpracy rodzica i dziecka, poprzez codzienne naturalne rozmowy. Rodzic nie powinien narzucać dziecku tempa rozwoju, nakłaniać do czynności, które według niego są potrzebne, np. czytanie bajek. Rodzic powinien podążać za dzieckiem, obserwować jego zainteresowania i na tej podstawie wspomagać jego rozwój i zdolności językowe, szczególnie jeśli pociecha rozwija się nieco wolniej niż inne dzieci.  

Metoda Hanen daje rodzicom sposobność do budowania zdolności komunikacyjnych dziecka, które porozumiewa się bez słów. Większość dzieci wspomaga się prostymi gestami takimi jak „papa”, kręcenie główką lub udawanie, że śpi. I właśnie na tym bazuje Hanen. Dlaczego metoda ta jest kierowana do rodziców, a nie do terapeutów? Dzieje się tak, ponieważ to rodzic jest najważniejszą i najbliższą osobą dla swojego dziecka.  

Porady dla rodziców według Metody Hanen 

• Rodzic powinien wyrażać słowami to, co dziecko chce przekazać 

Gdy dziecko wskazuje jakiś przedmiot lub wykonuje określony gest, głośno nazwij konkretny przedmiot lub czynność. Nazwij to, co dziecko chce powiedzieć poprzez swoje zachowanie. Używaj krótkich zdań. 

• Daj dziecku możliwość wyrażenia tego, co usiłuje ci powiedzieć 

Obserwuj, co robi dziecko, jak się bawi i poczekaj, aż samo zechce Ci przekazać ważne dla niego informacje, np. miś śpi itd. Daj dziecku czas na zastanowienie się, co chce powiedzieć. Reaguj dopiero, gdy dziecko zacznie mówić, wydawać dźwięki. Pozwól dziecku pokierować rozmową. 

• Ćwicz naprzemienność 

W trakcie wykonywania czynności zatrzymaj ją i zaczekaj, aż dziecko samo podejmie działanie, np. łaskotki. Takie zachowanie zmotywuje dziecko do komunikacji. 

• Postaw na wesołe i śmieszne odgłosy 

W trakcie zabawy z dzieckiem stosuj dźwiękonaśladownictwo (odgłosy zwierząt, przedmiotów, pojazdów). Dźwięki te zwrócą uwagę dziecka na zabawę. Jest to ważne, ponieważ naśladowanie dźwięków to w gruncie rzeczy pierwsze dźwięki wydawane przez malucha, co samo w sobie jest komunikacją! 

• Naśladuj dźwięki, które wydaje dziecko 

Naśladownictwo pozwoli dziecku zauważyć rodzica i chcieć się komunikować. 

• Opowiadaj dziecku o czynnościach, które właśnie wykonujesz 

Możesz opowiadać o dosłownie każdej czynności, np. gotowaniu czy ubieraniu się. Takie opowiadanie sprzyja rozumieniu języka w kontekście sytuacyjnym. 

• Używaj gestów 

Gdy mówisz do dziecka, śmiało możesz stosować gesty, np. mycie rąk czy picie. Dzięki temu dziecko lepiej zrozumie, o co Ci chodzi, a ponadto gesty sprzyjają poszerzaniu zasobu słownictwa biernego dziecka. 

• Pozwól dziecku dokonywać wyboru 

Poprzez umożliwienie wybierania przez dziecko aktywności lub przedmiotu, dajesz mu możliwość zakomunikowania jego potrzeb. 

• Utrzymuj kontakt wzrokowy 

• Staraj się nie zadawać dziecku pytań, a używać zdań twierdzących. 

Metoda Hanen to prosta metoda, która nie wymaga specjalistycznego przygotowania rodzica. Wystarczy kilka wskazówek, aby móc zacząć rozmawiać z dzieckiem i wyczekiwać efektów.