Odruchy ustno-twarzowe – dlaczego są ważne w rozwoju dziecka?

Jakie odruchy ustno-twarzowe występują u dzieci? 

• odruch ssania, 
• odruch przełykania, 
• odruch nasycenia, 
• odruch kąsania, gryzienia i zaciskania zębów, 
• odruch żucia, 
• odruch wymiotny, 
• odruch ryjkowy (trąbkowy), 
• odruch Babkina, 
• odruch szukania ustami, 
• odruch ustalanie głowy. 

Odruch ssania 

Odruch ssania pojawia się około 14. tygodnia życia płodowego i towarzyszy dziecku aż do 1-2. roku życia. Zdrowy noworodek tuż po urodzeniu jest w stanie ssać pierś matki. Najbardziej intensywny okres ssania ma miejsce w pierwszych miesiącach życia (3-4. miesiąc). Odruch ssania jest łatwy do wywołania, głównie poprzez dotyk (stymulację) warg maluszka, a także dziąseł i podniebienia. W ciągu minuty dziecko jest w stanie wykonać 42-84 ruchów ssących. Około 6-7. miesiąca życia odruch ssania nieco słabnie, a dzieje się tak z powodu wprowadzania do diety dziecka bardziej stałych pokarmów. Zmienia się także sposób karmienia – maluch zaczyna sam dogryzać kawałki pokarmu, a także jest karmiony łyżeczką.

Dlaczego odruch ssania jest tak ważny? 

Oprócz podstawowej funkcji, jaką jest zaspokajanie głodu, ssanie daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, wyciszenia i spokoju. Eliminuje stres, niezadowolenie i niepokój. Dzieje się tak, gdy dobrze ze sobą współgrają oddychanie, połykanie i wciąganie pokarmu matki. Tylko dobra współpraca tych trzech aspektów gwarantuje maluszkowi pełen komfort, nasycenie i zadowolenie. Ponadto ssanie piersi pozwala zbudować niezwykle silną więź i bliskość z mamą.  

Odruch połykania 

Odruch połykania, podobnie jak odruch ssania, pojawia się około 14. tygodnia życia płodowego i utrzymuje się do końca życia człowieka. Reguluje on procesy zaspokajania głodu (poczucie nasycenia), żucia i pobierania pokarmu (ssania). Płód aktywnie połyka wody płodowe, co jest swoistym treningiem przygotowującym dziecko do życia poza ciałem matki. Odruch przełykania aktywizuje się, gdy dziecko czuje głód, a także w trakcie jedzenia. Podobnie się dzieje, gdy dziecko widzi smakujący mu pokarm. 

Dlaczego odruch połykania jest tak ważny? 

Połykanie nie tylko zapewnia poczucie nasycenia, czyli zaspokajanie podstawowych funkcji życiowych, ale także przynosi dziecku poczucie zadowolenia i komfortu. Ponadto uczy niemowlę odczuwania granicy bycia najedzonym. 

Odruch nasycenia 

Odruch nasycenia pojawia się już w życiu płodowym i funkcjonuje do około 1. roku życia dziecka. Aktywizuje się po odruchu ssania i daje dziecku znak, że jest już najedzone. Maluch przestaje wtedy ssać mleko (lub spożywać inne pokarmy). Nasycenie jest niezwykle ważnym odruchem, który towarzyszy nam przez całe życie. To dzięki niemu mamy poczucie nie tylko bycia najedzonym, ale również tego, że jest nam wystarczająco ciepło, komfortowo i szczęśliwie. Niektórych może zdziwić fakt, że nasycenie ma znaczenie dla późniejszej samooceny dorosłych ludzi, a także ich poczucia szczęścia w życiu. 

Dlaczego odruch nasycenia jest tak ważny? 

Odruch nasycenia ma istotny wpływ na uczucie najedzenia wraz z poczuciem bycia spełnionym i szczęśliwym. Badania wykazują, że osoby, które w wieku niemowlęcym nie miały możliwości bycia w pełni nasyconym, w życiu dorosłym przejawiają stałe poczucie braku miłości, pieniędzy, komfortu i bycia szczęśliwym. 

Odruch kąsania, gryzienia, zaciskania zębów 

Odruchy kąsania, gryzienia i zaciskania zębów pojawiają się po narodzinach dziecka, a uaktywniają się, gdy u malucha pojawią się pierwsze zęby, czyli około 5-7. miesiąca życia. Odruchy te towarzyszą nam do końca życia. Kąsanie i gryzienie są bardzo aktywne w momencie, gdy dziecko jest głodne i w trakcie spożywania pokarmu. Odruch gryzienia przygotowuje dziecko do spożywania pokarmów o innej konsystencji niż płynna i ich żucia. Te trzy odruchy pomagają w rozwoju narządów mowy, a także w późniejszej artykulacji takich głosek jak: s, z, c, sz, rz, cz, dż, l, b, p. 

Dlaczego odruchy kąsania, gryzienia i zaciskania zębów są tak ważne? 

Oprócz istotnego wpływu na spożywanie pokarmów i artykulacji wymienionych głosek odruchy te niosą ze sobą redukcję wewnętrznego napięcia, a także wyrażania swojego stanu emocjonalnego w postaci gniewu czy bycia niezadowolonym.  

Odruch żucia 

Odruch żucia pojawia się w okresie niemowlęcym, kiedy zaczynają pojawiać się pierwsze zęby mleczne. Gwarancją jego prawidłowości jest poprawne funkcjonowanie innych odruchów, tj. ssania, kąsania, gryzienia. Żucie ma ważny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu trawiennego. 

Dlaczego odruch żucia jest tak ważny? 

Oprócz wpływu na układ pokarmowy, a także samą czynność jedzenia, odruch żucia istotnie wpływa na prawidłowy rozwój mowy, a także pojawianie się i artykulację takich głosek jak: s, z, c, dz, cz, sz, rz. 

Odruch wymiotny 

Pierwotna obecność odruchu wymiotnego ma związek z nadmierną ilością spożytego pożywienia. Pojawia się on już w 1. tygodniu życia i uaktywnia się w momencie wypicia nadmiernej ilości mleka lub innych płynów, a także powietrza. Odruch wymiotny towarzyszy nam do końca życia i jest reakcją na przejedzenie, kontakt z substancjami toksycznymi lub brzydko pachnącymi i wizualnie odrzucającymi. U maluszka odruch wymiotny uwalnia dziecko z napięcia i stresu, które mu towarzyszy. 

Dlaczego odruch wymiotny jest tak ważny? 

Obecność tego odruchu utrzymuje równowagę w jedzeniu, a także utrzymuje homeostazę organizmu (samoregulacja procesów biologicznych organizmu). Ponadto jest reakcją obronną na spożycie np. zepsutych pokarmów lub rzeczy niejadalnych.  

Odruch ryjkowy (trąbkowy) 

Noworodek i niemowlę szuka źródła pokarmu. Umożliwia on chwytanie piersi i zassanie mleka, co w przyszłości skutkuje umiejętnością picia przez słomkę, z kubeczka, a także dmuchania lub wysyłania buziaczków. Odruch trąbkowy pojawia się w 1. tygodniu po narodzinach dziecka i obecny jest do końca życia. Najbardziej aktywny jest do 3. roku życia. 

Dlaczego odruch ryjkowy jest tak ważny? 

Pojawienie się odruchu ryjkowego ma wpływ na całe późniejsze życie dziecka, w tym rozwój mowy i spółgłosek s, z, c, dz, sz, cz, rz, j, l, w oraz samogłosek a, e, o, u. 

Odruch Babkina (odruch dłoniowo-bródkowy) 

Odruch Babkina pojawia się już w 2. miesiącu życia płodowego i rozwija się do 4. miesiąca życia po narodzinach. Odruch ten ma kluczowe znaczenie w późniejszej koordynacji ręka-usta, co później przeistacza się w koordynację ręce-język. Odruch ten można wywołać poprzez naciskanie palcami na obie rączki dziecka, które leży na plecach. Reakcją dziecka jest otwarcie ust i skierowanie głowy w kierunku klatki piersiowej. 

Dlaczego odruch Babkina jest tak ważny? 

Odruch Babkina przyczynia się do rozwoju mowy, koordynacji ruchowej, poczucia środka ciała i rozwoju motoryki dużej. 

Odruch szukania ustami 

Szukanie ustami pojawia się w życiu płodowym około 16. tygodnia i utrzymuje się do 6. miesiąca życia. U zdrowego dziecka jest widoczny od razu po narodzinach. Szukanie ustami ma związek z poszukiwaniem pokarmu, czyli piersi matki lub butelki, a następnie aktywizuje odruch ssania. Szukanie ustami ma ścisły związek z pojawieniem się odruchu Babkina. Odruch ten dobrze się rozwija, jeśli poszukiwanie pokarmu kończy się sukcesem, pełnym brzuszkiem i zadowoleniem malucha. 

Odruch ustalania głowy 

Odruch ustalania głowy pojawia się w 4. miesiącu życia płodowego. Jego aktywny rozwój ma miejsce między 6. a 9. miesiącem życia po narodzinach, kiedy to maluch zaczyna siadać. Odruchy ustalania głowy są obecne przez całe nasze życie i mają związek z koordynacją ruchów. Występują dwa warianty odruchu ustalania głowy: wzrokowy i błędnikowy. Odruch wzrokowy aktywizuje się, gdy mamy otwarte oczy, błędnikowy – gdy je zamkniemy. Elementy odruchu można zauważyć już u 2. miesięcznego niemowlęcia, gdy zaczyna trzymać główkę. 

Dlaczego odruch ustalania głowy jest tak ważny? 

Oprócz istotnych ruchów głowy odruch ten związany jest z rozwojem narządów artykulacyjnych, a także orientacji przestrzennej (prawo-lewo, przód-tył, góra-dół). 

Warto zapoznać się z odruchami ustno-twarzowymi, które pojawiają się u dzieci. Dzięki temu możemy obserwować prawidłowy rozwój maluchów. 

Przeczytaj również:
Zaburzone odruchy ustno-twarzowe u dzieci – czym grożą?
Jak odruchy ustno-twarzowe wpływają na rozwój mowy?