Czkawka u noworodka i niemowlęcia – jak sobie z nią radzić?

Jak powstaje czkawka? 

W powstawaniu czkawki kluczowy udział ma przepona. Jej skurcze powodują wciągnięcie powietrza do płuc. Jednocześnie następuje nagłe zamknięcie krtani na poziomie głośni, przez co powietrze pobierane jest w sposób przerywany, czego wynikiem jest charakterystyczny dźwięk.

Skurcze przepony najczęściej wywołane są jej podrażnieniem, np. przez znajdujący się tuż obok żołądek. Mogą również wynikać z ucisku lub podrażnienia nerwu, który odpowiada za ruchy przepony [1, 4]. 

Skąd się bierze czkawka u noworodka i niemowlęcia? 

Czkawka jest naturalnym odruchem, który wykształca się jeszcze w życiu płodowym. Przyszłe mamy często odczuwają czkawkę dziecka jako regularne skurcze po jednej stronie brzucha. Również u noworodków i niemowląt czkawka jest zazwyczaj zupełnie naturalnym zjawiskiem, występującym częściej w pierwszych miesiącach życia.  

U noworodków i niemowląt układ pokarmowy nie jest jeszcze w pełni dojrzały, dlatego nawet delikatne przepełnienie żołądka może wywołać czkawkę. Dodatkowo ośrodek w mózgu odpowiadający za hamowanie czkawki również nie jest jeszcze dobrze rozwinięty, dlatego napad czkawki u najmłodszych dzieci może trwać dość długo. Wraz z wiekiem i dojrzewaniem układów pokarmowego i nerwowego częstotliwość występowania i nasilenie czkawki u dziecka są coraz mniejsze.  

Jakie mogą być przyczyny czkawki u noworodków i niemowląt?  

Przejedzenie 

Kiedy żołądek nie jest jeszcze w pełni dojrzały, jest bardziej podatny na przepełnienie, zwłaszcza gdy dziecko szybko zjada duże ilości pokarmu. Pomocne w takiej sytuacji może być częstsze proponowanie dziecku mleka lub (po 6. miesiącu życia) pokarmów stałych, aby dziecko nie rozpoczynało posiłku bardzo głodne.  

Nieprawidłowe przystawianie do piersi 

Nieprawidłowe chwytanie piersi podczas karmienia może powodować, że dziecko oprócz mleka połyka również znaczne ilości powietrza. W takiej sytuacji nie warto rezygnować z karmienia piersią, tylko skonsultować się z położną lub doradczynią laktacyjną, która pomoże poprawić technikę karmienia. Czasami trudności z karmieniem piersią mogą wynikać również z nieprawidłowego napięcia mięśniowego lub zbyt krótkiego wędzidełka podjęzykowego u dziecka. Wtedy również warto skonsultować się ze specjalistą. 

Karmienie mlekiem modyfikowanym 

Pomocna może okazać się butelka antyrefluksowa, która ogranicza ilość połykanego z pokarmem powietrza. Ważna jest również prawidłowa technika karmienia butelką. Dziecko powinno mieć szeroko otwarte wargi, by obejmowały większą część smoczka, a nie jedynie jego końcówkę. Pozycja do karmienia powinna przypominać siedzącą, a butelkę należy podawać poziomo, co ułatwia kontrolę nad wypływającym mlekiem. Wymaga to od dziecka aktywnego ssania, co również zapobiega przekarmieniu dziecka. 

Ochłodzenie organizmu  

U najmłodszych dzieci przyczyną czkawki może być również ochłodzenie organizmu. Po ogrzaniu dziecka (przytulenie, przykrycie kocykiem, ubranie dodatkowej warstwy odzieży) czkawka zwykle ustępuje. 

Czkawka jako objaw choroby 

Bardzo rzadko czkawka okazuje się być objawem choroby neurologicznej, metabolicznej lub zaburzeń w obrębie jamy brzusznej. W takiej sytuacji czkawka nie ustępuje samoistnie, uporczywie nawraca, może występować także w nietypowych porach, np. w nocy. Często towarzyszą jej dodatkowe objawy jak np. wymioty. Czkawka bardzo rzadko okazuje się zwiastunem poważnej choroby, warto jednak zachować czujność, by w razie potrzeby skonsultować się z lekarzem [2].  

Jak pomóc dziecku pozbyć się czkawki? 

U niemowląt nie należy stosować popularnych wśród dorosłych sposobów powstrzymania czkawki, takich jak picie gorącej słodkiej herbaty, picie wody z głową pochyloną do dołu czy straszenie. U większości dzieci czkawka mija samoistnie po upływie kilku minut.  

Aby pomóc niemowlęciu pozbyć się czkawki można zmienić jego pozycję ciała z poziomej na pionową (np. kładąc głowę dziecka na swoim ramieniu i przytulając je do siebie) – pomoże to dziecku odbić zalegający w żołądku nadmiar gazów.  

Dzieciom powyżej 6. miesiąca życia można podać do picia wodę (w formie, w której dziecko umie się jej napić – niekontrolowane ruchy podczas czkawki mogą zwiększyć ryzyko zakrztuszenia). Młodszym dzieciom, o ile czkawka nie jest efektem przejedzenia, pomóc może przystawienie do piersi lub podanie mleka z butelki [3].  

Konsultacja z lekarzem jest konieczna, gdy czkawka: 

• nie mija samoistnie po upływie dłuższego czasu, 
• powoduje duży dyskomfort, 
• występuje z dodatkowymi objawami np. wymiotami,  
• powoduje problemy z oddychaniem, 
• pojawia się z dużą częstotliwością (kilka razy dziennie przez parę dni), 
• uniemożliwia prawidłowe przybieranie na masie,  
• występuje w nietypowych porach (np. podczas snu). 

Czkawka u noworodków i niemowląt najczęściej jest zjawiskiem w pełni fizjologicznym i po krótkim czasie samoistnie ustępuje. Jeśli jednak utrzymuje się ona przez dłuższy czas lub towarzyszą jej inne niepokojące objawy, warto skonsultować się z lekarzem.

Przeczytaj również:
Sab Simplex – czy to faktycznie skuteczny lek na kolkę?