Rodzina patchworkowa – szansa na szczęście czy niekończące się kłopoty?

Mama i tata razy dwa

Rodzina patchworkowa nie przypomina rodziny tradycyjnej i jest prawdziwą rewolucją dla wszystkich jej członków – dla dorosłych osób, ale przede wszystkim dla dzieci. Żyjąc w rodzinie zrekonstruowanej, dzieci zyskują niejako drugą parę rodziców – do mamy i taty dołącza macocha i ojczym. Dodatkowo pojawia się nowe rodzeństwo, kuzyni, babcie i dziadkowie i inni. Połączenie i zgranie wszystkich podsystemów rodzinnych, które przeważnie znacznie się od siebie różnią, wymaga ogromnej empatii, cierpliwości, elastyczności, braku wzajemnych oczekiwań oraz autentycznego zaangażowania każdej ze stron.

Należy podkreślić, że dzieci nie trafiają do rodzin patchworkowych z własnej woli. To nie one, a dorośli ludzie decydują się na rozstanie oraz dokonują wyboru nowych partnerów. Dzieci nie mają większego wpływu na podejmowane przez nich decyzje. Muszą natomiast zaakceptować obecność nowych partnerów rodziców, którzy są dla nich obcy. Z tego powodu dorośli powinni okazać im dużo zrozumienia oraz pomóc odnaleźć się w nowej i trudnej dla nich sytuacji.

Pierwsze spotkanie

Pojawienie się w rodzinie nowych osób powinno odbywać się stopniowo. Dzieci potrzebują czasu na poznanie i oswojenie się z ich obecnością. Za stworzenie poprawnej relacji w rodzinie patchworkowej odpowiedzialni są dorośli – zwłaszcza rodzice biologiczni. Powinni oni w odpowiedni sposób przygotować dzieci na pierwsze spotkanie z nowym partnerem, postarać się o ich pozytywne nastawienie oraz zapewnić o niezmienności swoich uczuć do nich. Podczas pierwszego kontaktu nowy partner powinien zachowywać się naturalnie, okazywać dzieciom zainteresowanie i szacunek oraz nie zdobywać ich sympatii przy pomocy drogich prezentów.

Co na to dzieci?

W tradycyjnej rodzinie teoretycznie wszystko jest oczywiste: rodzice i dzieci kochają się wzajemnie. W rodzinie patchworkowej sytuacja jest dużo bardziej skomplikowana, a trudności nieuniknione. Dzieci nie wiedzą, co czuć do macochy lub ojczyma? Jak się do nich zwracać? Potrzebują czasu, aby zaakceptować i polubić nowego partnera mamy lub taty. Nie należy im nic narzucać i pozwolić samodzielnie zdecydować, jak chcą zwracać się do przyszywanych rodziców. To od nich powinno zależeć, czy będą mówić: tato, mamo, wujku, ciociu, a może po prostu po imieniu. Podobnie należy postąpić w przypadku relacji z przyszywanym bratem lub siostrą – to dzieci powinny określić swój stosunek do nich i zdecydować, czy będą traktować się jak rodzeństwo, czy jak koleżeństwo.  

Co na to dorośli?

Macocha lub ojczym również mają duże trudności w zdefiniowaniu swojego stosunku do dzieci partnera. Są oni pełni wątpliwości i niepewności. Nie wiedzą, jak powinni je traktować? Jak się do nich odnosić? Czy brać aktywny udział w ich wychowaniu? Czy kochać je jak własne dzieci? Przede wszystkim powinni uświadomić sobie, że dzieci partnera nie są i nigdy nie będą ich dziećmi. Uczucia do nich również są inne niż do własnego potomstwa. Miłość do nich może pojawić się z czasem lub może w ogóle się nie pojawić. Przyszywani rodzice nie powinni odczuwać z tego powodu wyrzutów sumienia, gdyż do zbudowania dobrze funkcjonującej rodziny patchworkowej wystarczy, że okażą dzieciom partnera szacunek, akceptację, ciepło i zrozumienie. Jednocześnie nie wolno im zapominać o sobie, o własnych potrzebach i postępowaniu w zgodzie z samym sobą.  

Macocha lub ojczym nie powinni wchodzić w rolę mamy lub taty w stosunku do dzieci swojego partnera oraz budować z nimi relacji typowo koleżeńskich (z racji dzielącej ich różnicy wieku). Najlepiej i najbezpieczniej będzie, jeśli staną się godnymi zaufania doradcami i opiekunami, którzy w razie potrzeby udzielą wsparcia, pomogą lub po prostu spędzą wspólnie czas. Ponadto przyszywani rodzice nie mogą konkurować z rodzicami biologicznymi. Warto, aby ograniczyli się do mądrego wspomagania i wspierania swojego partnera podczas procesu wychowania.

Byli partnerzy

Każde dziecko ma niezbywalne prawo kochać i szanować zarówno mamę, jak i tatę. Rozwód tego w żaden sposób nie zmienia. Żadne z rodziców nie powinno sądzić, że jest najważniejszym, najlepszym i nieomylnym opiekunem. Obydwoje muszą starać się nie krytykować siebie nawzajem i nie kłócić w obecności dziecka. Warto troszczyć się o poprawne stosunki między byłymi partnerami, ponieważ im gorsze relacje między biologicznymi rodzicami, tym trudniej o dobre stosunki dziecka z macochą lub ojczymem.

Dobre strony rodziny patchworkowej

Życie w rodzinie patchworkowej to nie tylko trudności i konflikty. Obecność i funkcjonowanie w niej umożliwia dzieciom rozwijanie umiejętności negocjacji i zawierania kompromisów oraz uczy tolerancji i otwartości na różnorodne postawy i style życia. Ponadto, początkowe trudności z czasem mogą zamienić się w atuty. Wraz z wejściem do rodziny patchworkowej dzieci zyskują bowiem dodatkowych rodziców, którzy się o nich troszczą, oraz przyszywane rodzeństwo i kuzynów, z którymi mogą wesoło spędzać czas.

Warto również podkreślić, że o zdrowiu emocjonalnym i psychicznym dziecka decyduje w głównej mierze atmosfera panująca w rodzinie, a nie to, czy jest ona rodziną tradycyjną czy zrekonstruowaną.