SLI – specyficzne zaburzenia językowe

Co to jest SLI?

SLI, czyli specyficzne zaburzenia językowe, to trudności w przyswajaniu przez dzieci języka ojczystego, pomimo faktu, iż dziecko rozwija się całkowicie prawidłowo, zarówno pod względem fizycznym, jak i poznawczym. Oznacza to, że przyczyn SLI nie należy doszukiwać się w:

• nieprawidłowym rozwoju układu nerwowego, 
• uszkodzeniach i zaburzeniach słuchu, 
• zaburzeniach psychicznych, 
• występowaniu autyzmu,
• nieprawidłowej budowie i sprawności narządów artykulacyjnych.

Warto nadmienić, że przyczyną SLI nie jest również zaniedbanie dziecka. Zachowanie rodziców, ich działanie, podobnie jak działanie środowiska, w którym przebywa dziecko, nie może wywołać SLI. 

Specyficzne zaburzenia językowe pojawiają się z przyczyn nierozpoznanych. O zjawisku SLI mówi się w momencie, gdy deficyty językowe u dziecka przekładają się na jego funkcjonowanie zarówno wśród rówieśników, jak i w szkole, narażając tym samym dziecko na wiele przykrości.

Przyczyny SLI

Występowanie specyficznych zaburzeń językowych nie ma jasno określonych przyczyn. Badacze uważają, że powodem takiego zjawiska może być nietypowe działanie układu nerwowego, uniemożliwiające przetwarzanie językowe na takim poziomie, jak u dzieci zdrowych. Być może na takie funkcjonowanie układu nerwowego nakładają się inne czynniki, dotąd nieznane. Istnieje prawdopodobieństwo, że SLI jest dziedziczne.

Jak wygląda komunikacja dziecka z SLI?

Do najczęstszych i najwcześniej występujących objawów SLI należą:

• słabe gaworzenie (świadome wydawanie przez dziecko dźwięków),
• niski w stosunku do innych dzieci zasób fonemowy, co przekłada się na późniejszy rozwój mowy.

Należy zaznaczyć, że każde dziecko z SLI może przejawiać różne objawy tego zaburzenia. Jedne dzieci będą np. komunikować się przy pomocy gestów, inne używając dźwiękonaśladownictwa, a jeszcze inne będą tworzyć zdania niepoprawne gramatycznie. 

Dzieci w wieku szkolnym, borykające się ze specyficznymi trudnościami językowymi, mogą stosować słowa o specyficznym brzmieniu, mieć wadę wymowy, problemy z fleksją i składnią, a także z doborem słownictwa w rozmowie. Warto wiedzieć, że przy SLI występują trudności z:

• semantyką (znaczeniem słów), a co za tym idzie – dobieraniem odpowiednich słów,
• rozumieniem,
• różnicowaniem słów o podobnym brzmieniu,
• poprawną wymową,
• fleksją i składnią,
• tworzeniem opowiadań,
• tworzeniem wypowiedzi.

Powyższe trudności mogą mieć różne nasilenie.

Diagnoza specyficznych trudności językowych

Diagnoza SLI nie należy do łatwych. W wielu krajach diagnozę SLI stawia się w momencie, gdy dziecko ukończy wiek 4 lat. Natomiast w wieku 3-4 lat stwierdza się „ryzyko wystąpienia SLI”. Dlatego też warto mieć na uwadze, że im wcześniej dziecko zostanie objęte opieką logopedyczną, tym szybciej będzie można podjąć terapię i wyrównać deficyty językowe. 

Pamiętaj! Zaburzenie nie ustąpi samoistnie.

W Polsce do niedawna nie istniały narzędzia badawcze do diagnozowania SLI. Na szczęście w Instytucie Badań Edukacyjnych stworzono pierwszy w Polsce Test Rozwoju Językowego, dzięki któremu specjaliści mogą zbadać poziom rozwoju języka u dzieci w przedziale wiekowym 4-8 lat.

Jak pomóc dziecku?

Już we wczesnym dzieciństwie rodzice mogą podjąć się stymulacji rozwoju mowy swojej pociechy, zaczynając od interakcji poprzez:

• częste, wyraźne mówienie do dziecka,
• czytanie bajek,
• włączanie się w „dialog” z dzieckiem, gdy wydaje ono dźwięki,
• opisywanie obrazków,
• wskazywanie i nazywanie,
• zachęcanie dziecka do wydawania dźwięków,
• naśladowanie dziecka, gdy gaworzy,
• dźwiękonaśladownictwo.

SLI a może opóźniony rozwój mowy?

Oba zaburzenia są często ze sobą mylone. Dzieje się tak, ponieważ charakteryzują się podobnymi objawami. W obu przypadkach dziecko ma niewielki zasób słownictwa, a komunikacja jest mocno ograniczona. Zarówno w ORM, jak i w SLI ciężko odnaleźć przyczynę wystąpienia zaburzenia.

Jakie są więc różnice między opóźnionym rozwojem mowy a SLI? W przypadku ORM, u dziecka, które mówiło niewiele, po kilku miesiącach może nastąpić znaczna poprawa – może pojawić się u niego znacznie większy zasób słów, a jego mowa zacznie rozkwitać. U dziecka z SLI – nawet jeśli mowa zacznie się rozwijać, to w późniejszych latach nadal będą widoczne deficyty językowe. Dziecko będzie przyswajać nowe słowa i będzie tworzyć wypowiedzi, jednak ich jakość w porównaniu do innych dzieci będzie na niższym poziomie. Warto zauważyć, że w przypadku opóźnionego rozwoju mowy przyczyn można doszukiwać się np. w wadach słuchu i innych zaburzeniach rozwojowych.

Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie i mogą u niego pojawiać się różnego rodzaju odchylenia od normy lub opóźnienia, które nie są niczym niebezpiecznym. 

Jeśli jednak masz wątpliwości co do językowego funkcjonowania swojej pociechy oraz obawiasz się, że zasób jej słownictwa jest zbyt niski – wybierz się z dzieckiem do logopedy, który rozwieje Twoje wątpliwości i w razie konieczności wprowadzi odpowiednią terapię.

Przeczytaj również: 
Opóźniony rozwój mowy u dziecka (ORM)