Benzodiazepiny – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Benzodiazepiny – właściwości

Benzodiazepiny są związkami chemicznymi o budowie opartej na dwóch skondensowanych pierścieniach. Działanie benzodiazepin polega na nasileniu przekaźnictwa GABA-ergicznego w Ośrodkowym Układzie Nerwowym za pośrednictwem interakcji z makromolekularnym kompleksem receptora GABA-ergicznego. GABA jest jednym z  neuroprzekaźników hamujących, a zatem nasilenie efektów działania tego układu powoduje hamowanie funkcji neuronów, co przekłada się na następujące działania benzodiazepin:

• nasenne,
• uspokajające,
• przeciwdrgawkowe, 
• przeciwlękowe, 
• miorelaksacyjne, czyli redukujące napięcie mięśni.

Benzodiazepiny to leki dostępne w formie doustnej, doodbytniczej, dożylnej i domięśniowej, stosowane zależnie od konkretnego wskazania terapeutycznego. Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Należą do substancji rozpuszczalnych w tłuszczach, co zapewnia im szybkie przenikanie do struktur OUN, a co za tym idzie – błyskawiczne działanie. 

Benzodiazepiny – podział

Benzodiazepiny dzielą się ze względu na wykazywaną długość działania. Wyróżnia się trzy rodzaje:

Krótko działające, których czas działania wynosi od 5 do 8 godzin:

• britizolam,
• loprazolam,
• triazolam.

Średnio długo działające o czasie działania od 5 do 30 godzin, do których zalicza się:

• alprazolam,
• bromazepam,
• nitrazepam,
• oksazepam,
• temazepam.

Długo działające, wykazujące efekt do nawet 60 godzin:

• diazepam,
• ketazolam,
• klobazam,
• oksazolam.

Benzodiazepiny – zastosowanie

Benzodiazepiny stosowane są w leczeniu zaburzeń lękowych oraz bezsenności, zwłaszcza związanej ze stanami lękowymi. Ich szybkie działanie sprawia, że nadają się do przerywania napadów lęku panicznego. Poza psychiatrią benzodiazepiny jako środek przeciwdrgawkowy są jednym z podstawowych leków stosowanych w napadach drgawkowych, podaje się je w leczeniu alkoholowego zespołu odstawiennego i jego zaawansowanej postaci – delirium tremens. W anestezjologii służą do premedykacji – przygotowania pacjenta do wprowadzenia w znieczulenie ogólne. 

Benzodiazepiny – uzależnienie 

Przyjmowanie benzodiazepin wiąże się z ryzykiem rozwoju uzależnienia. Szczególnie narażone są na nie osoby z historią uzależnienia od alkoholu oraz te stosujące wysokie dawki benzodiazepin. Na rozwój uzależnienia może wpływać kolejne zjawisko występujące w czasie stosowania tych leków. Mowa tu o tolerancji, która polega na konieczności stopniowego zwiększania dawki substancji w celu osiągnięcia tego samego efektu terapeutycznego. Tolerancja ma charakter krzyżowy, co oznacza, że zmiana na inną substancję nie spowoduje możliwości osiągnięcia efektu niską dawką, a konieczne będzie zastosowanie proporcjonalnej, wyższej dawki. 

Benzodiazepiny – skutki uboczne

W czasie stosowania benzodiazepin wystąpić może czasowa niepamięć okresu działania leku. Jest to korzystne w kontekście zastosowania w anestezjologii. Aby uniknąć tej konsekwencji, po przyjęciu dawki preparatu należy zapewnić około 7-8 godzin nieprzerwanego snu. Kolejny ważnym działaniem niepożądanym związanym raczej z gwałtownym odstawieniem leku po długim okresie stosowania jest zespół odstawienny, przebiegający z pobudzeniem, lękiem i bezsennością. U osób w podeszłym wieku i dzieci po podaniu benzodiazepin wystąpić może paradoksalna reakcja, polegająca na pobudzeniu, nerwowości i nadmiernej aktywności.

Benzodiazepiny – przeciwwskazania

Benzodiazepin nie należy łączyć z alkoholem ani innymi lekami działającymi na OUN, o ile nie zalecił ich łącznie lekarz, ponieważ wzajemnie mogą one wzmagać swoje działanie. Każde podanie u osób starszych, dzieci, obciążonych chorobami somatycznymi wymaga ostrożności.

Benzodiazepiny to cenne leki o szerokim zastosowaniu. Należy jednak pamiętać, że ich przyjmowanie wymaga ostrożności i zawsze musi wynikać z bezpośredniego zalecenia lekarza. Każdy pacjent jest inny, a symptomy jego choroby mogą mieć różne podłoże i wymagać odmiennego leczenia.