Czy istnieje lek na chorobę wysokościową?

Choroba wysokościowa – objawy

Choroby górskiej mogą doświadczyć osoby mieszkające na nizinach oraz na wysokości poziomu morza, które w krótkim czasie przemieszczą się na wysokość ok. 1300 m n.p.m. Dolegliwości pojawiają się zwykle przy wchodzeniu na wysokość powyżej 2500 m n.p.m., co w polskich górach się nie zdarza (najwyższy szczyt liczy 2499 m n.p.m).

Początkowe objawy to:

• bóle głowy,
• duszności,
• zaburzenia równowagi,
• nadmierne zmęczenie,
• bezsenność.

Organizm stara się samodzielnie poradzić sobie z nowymi warunkami poprzez zwiększenie częstości oddechów oraz częstotliwości akcji serca. Gdy początkowe symptomy zostaną zignorowane i kontynuujemy zwiększanie wysokości, pojawiają się poważniejsze jednostki chorobowe:

• ostra choroba górska (AMS – Acute Mountain Sickness),
• wysokościowy obrzęk płuc (HAPE – High Altitude Pulmonary Oedema),
• wysokościowy obrzęk mózgu (HACE – High Altitude Cerebral Oedema). 

Spowodowane są one spadkiem prężności tlenu w pęcherzykach płucnych, przez co nie przedostaje się on do krwi. Wskutek tego dochodzi do niedotlenienia. Powyższe jednostki chorobowe mogą prowadzić do niewydolności organów, a w konsekwencji – do śmierci.

Typowe objawy AMS:

• ból głowy,
• zaburzenia snu,
• utrata apetytu,
• zawroty głowy,
• apatia,
• obrzęki obwodowe,
• silne kołatanie serca,
• nudności,
• wymioty.

Typowe objawy HAPE:

• duszność narastająca przy niewielkim wysiłku,
• nagły spadek wydolności organizmu,
• kaszel,
• szybkie tętno,
• uczucie ciasnoty w klatce piersiowej,
• bulgoczący oddech, zasinienie twarzy i krwawa, w ciężkich przypadkach pienista, wydzielina z ust,
• umiarkowana gorączka.

Typowe objawy HACE:

• nasilony ból głowy, który nie ustępuje po przyjęciu leków,
• nudności i wymioty,
• zawroty głowy,
• ataksja,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia świadomości,
• śpiączka.

Choroba wysokościowa – leczenie farmakologiczne

W profilaktyce choroby wysokogórskiej stosuje się acetazolamid. Jest to lek, który hamuje anhydrazę węglanową. Jest stosowany w leczeniu jaskry i drgawek. Acetazolamid wykazuje słabe działanie moczopędne. Zwiększa wydalanie z moczem węglanów, jonów sodu i potasu. Dzięki temu powstaje kwasica hiperchloremiczna, która stymuluje oddychanie. Lek może wywoływać działania niepożądane w postaci:

• skurczów rąk i stóp,
• zaburzeń żołądkowo-jelitowych,
• bezsenności.

W profilaktyce choroby górskiej stosuje się dawkę 250 mg dziennie. Przyjmowanie leku rozpoczynamy dzień przed wspinaczką i kontynuujemy przez następne 3-5 dni. 

W profilaktyce i leczeniu choroby wysokościowej wykorzystuje się także deksametazon. Może być on przyjmowany w przypadku uczulenia na acetazolamid. Stosuje się go w dawce 8 mg na dobę. Dawkowanie możemy podzielić na 2-4 mg co 6 godzin przez 3 dni, stopniowo zmniejszając dawkę przez 5 dni. Deksametazon może wywoływać działania niepożądane takie jak:

• zdenerwowanie,
• mania,
• potencjalne krwotoki ze strony układu pokarmowego. 

W sytuacji, gdy u chorego wcześniej wystąpił obrzęk płuc, podaje się nifedypinę. Należy zachować ostrożność przy jej stosowaniu, ponieważ podanie leku może prowadzić do omdleń spowodowanych spadkiem ciśnienia krwi. 

Czy chorobie wysokościowej można zapobiec?

Podstawą zapobiegania chorobie wysokościowej jest odpowiednia aklimatyzacja. Każdy z nas inaczej reaguje na zmiany wysokości. Część osób potrzebuje powolnej aklimatyzacji, a inni szybko przyzwyczajają się do panujących warunków. 

Wspinacze wysokogórscy, którzy chcą zdobyć wysokie szczyty (powyżej 8000 m n.p.m.),  dokładnie planują umiejscowienie każdego obozu. Po dotarciu na wysokość około 2500-3000 m n.p.m. każdą kolejną noc spędzają na wysokości nie wyższej niż o 300-500 m. Podczas dalszej wspinaczki dwie noce spędzają na tej samej wysokości. Między tymi dniami można wchodzić wyżej, jednak spać należy w obozie na niższej wysokości. 

Aby zapobiec powstawaniu AMS, wprowadzono tzw. złote zasady obowiązujące wspinaczy:

1. Jeśli osoba zachorowała na dużej wysokości, najprawdopodobniej przyczyną choroby jest wysokość.
2. Jeśli objawy są związane z dużą wysokością, nie wolno wspinać się wyżej.
3. Jeśli osoba czuje się bardzo źle, jej stan się pogarsza i ma spłycony oddech – natychmiast powinna zejść na dół.
4. Osoba z chorobą wysokogórską powinna przebywać w obecności osób, które będą w stanie jej pomóc.

Bardzo ważnym aspektem w profilaktyce choroby wysokościowej jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Odwodnienie na dużych wysokościach następuje znacznie szybciej niż na niższych terenach. Zaleca się spożycie 3-4 litrów wody w ciągu doby. 

Źródła:

• Hartmann-Ksycińska A., Kluz-Zawadzka J., Lewandowski B., Choroba wysokościowa, 2016,
• Żoczek Sz., Bilewicz-Stebel M., Stebel R., Wspinaczka wysokogórska – zagrożenia i odpowiednie przygotowanie,
• Kępińska M., Bajda M., Niebezpieczeństwa związane z przebywaniem na dużej wysokości – ostra choroba wysokogórska, 2010.