Czystek – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Czystek – co to jest?

Czystek (Cistus incanus) to roślina należąca do rodziny czystkowatych (Cistaceae), liczącej około 50 gatunków. Czystek pochodzi prawdopodobnie z terenów basenu Morza Śródziemnego, a do Polski został przywieziony w celu uprawy, dlatego występuje u nas tak wiele jego odmian. Łatwo go rozpoznać ze względu na charakterystyczne kwiaty w kolorach: białym, ciemnoróżowym czy jasnopurpurowym. Nadal pozostaje jednak rośliną słabo zbadaną w porównaniu do innych, powszechnie znanych i wykorzystywanych ziół. W fitoterapii oprócz ziela i kwiatów czystka wykorzystuje się także ciemnobrązową żywicę pozyskiwaną z niektórych gatunków tej rośliny, znaną jako ladanum lub labdanum.

Czystek – właściwości i zastosowanie

Czystek zawiera liczne związki czynne z grupy polifenoli, których ilość może różnić się w zależności od gatunku. To głównie te substancje odpowiadają za właściwości naparów przygotowywanych z tej rośliny.

Czystek wykazuje działanie:

• antyoksydacyjne oraz związane z nim działanie przeciwnowotworowe;
• przeciwgrzybicze, antybakteryjne i przeciwwirusowe – może być stosowany profilaktycznie w celu wzmocnienia odporności, a także wspomagająco w infekcjach układu oddechowego;
• wzmacniające i detoksykujące – oczyszcza organizm z toksyn powstałych np. na skutek nieprawidłowej diety;
• przeciwmiażdżycowe i obniżające poziom cukru we krwi – regularne spożywanie naparów z czystka u osób z podwyższonym poziomem cholesterolu i trójglicerydów czy z nieprawidłowym poziomem cukru we krwi może mieć korzystne działanie w takich schorzeniach, jak miażdżyca, cukrzyca czy choroba niedokrwienna serca;
• poprawia wygląd skóry, wzmacnia włosy i paznokcie.
  

W starożytnej medycynie napary z czystka stosowane były w leczeniu ran oraz zmian skórnych.

Oprócz flawonoidów, które są głównie odpowiedzialne za prozdrowotne właściwości wyciągów z czystka, związkami wspomagającymi jego działanie są:

• katechiny,
• proantocyjanidyny,
• terpeny,
• olejki o intensywnym zapachu. 

Olejki te mogą działać odstraszająco na owady.

Czystek – jak go stosować?

Czystek najczęściej stosuje się w postaci naparu. Przygotowujemy go, zalewając ziele gorącą wodą o temperaturze ok. 90°C, w proporcji 1 łyżka ziół na 200 ml wody. Następnie odstawiamy pod przykryciem na 10 minut. Napar należy wypić bezpośrednio po przygotowaniu i ostudzeniu, ponieważ po odstaniu traci swoje cenne zdrowotne właściwości. Można wykorzystać go również do płukania jamy ustnej, przemywania skóry lub wykonania inhalacji.

Czystek jest dostępny także w postaci kapsułek zawierających sproszkowany wyciąg. Przy wyborze preparatu warto kierować się deklarowaną przez producenta zawartością czystego suszu (im większa, tym lepiej) oraz standaryzacją na któryś ze związków czynnych (najlepiej wybierać preparaty standaryzowane).

Czystek – przeciwwskazania

Nie zaleca się picia więcej niż dwóch porcji naparu dziennie, a w przypadku kapsułek – przekraczania podanego na opakowaniu dawkowania. Ze względu na brak danych na temat stosowania czystka u kobiet w ciąży, karmiących oraz u małych dzieci, należy zachować ostrożność podczas jego przyjmowania.

Czystek to roślina o szerokim zastosowaniu w medycynie. Ze względu na korzystne działanie dla naszego zdrowia, warto włączyć ją do codziennej diety. Pamiętajmy jednak, że napary czy kapsułki mogą jedynie uzupełnić leczenie zalecone przez specjalistę – nie zastąpią go.

Źródła:

• Newerli-Guz J., Erdman M., Ocena wybranych wyróżników jakościowych czystka (róży skalnej) Cistus incanus L.; Probl. Hig. Epidemol. 2015, 96(3): 693-696,
• Ekiert K., Dochniak M., Superfoods – idealne uzupełnienie diety czy zbędny dodatek?, Piel. Zdr. Publ. 2015, 5(4): 401-408.