Egzema. Jak się objawia, jak ją leczyć?

Egzema – co to jest? 

Egzema (wyprysk) to powierzchniowy stan zapalny skóry, który może być wywołany różnymi czynnikami. Główną przyczyną egzemy jest zazwyczaj alergia, ale wyprysk może być wynikiem kontaktu z grzybami, mikrobami czy skutkiem łojotoku.  

Egzema – przyczyny 

Zdrowa skóra człowieka zbudowana jest z kilku warstw: 

• warstwy rogowej, 
• naskórka, 
• skóry właściwej, 
• tkanki tłuszczowej. 

Zdrowe komórki skóry są wypełnione wodą (bariera ochronna przed uszkodzeniami i infekcjami) oraz tłuszczami (pomagają w utrzymaniu temperatury ciała, zapobiegają wnikaniu szkodliwych substancji lub bakterii do komórek). Wraz z wiekiem zmniejsza się aktywność gruczołów, które nawilżają i zapewniają odpowiednią elastyczność skóry.  

U osób z egzemą występują zmiany w strukturze skóry, które są wynikiem mutacji genetycznych. Skóra z egzemą: 

• produkuje mniej tłuszczów i czynników nawilżających, 
• często ma niedobór filagryny – białka, które zapewnia prawidłową funkcję barierową naskórka, 
• niektóre komórki skóry mogą mieć nieregularny kształt to powoduje powstawanie szczelin między komórkami skóry i osłabienie jej bariery. 

Egzema – objawy 

Egzema zazwyczaj przebiega w czterech etapach – rumień, pęcherzyki, wysięk, strupy.  

Wyróżniamy 3 fazy wyprysku, które zależą od stopnia nasilenia zmian skórnych: 

• faza ostra – pojawia się silny rumień w ciągu kilku godzin od kontaktu z czynnikiem wyzwalającym; na skórze pojawiają się drobne, ropiejące pęcherzyki, powstają ogniska egzemy, które są niewyraźnie odgraniczone od otoczenia; 
• faza podostra – następuje lekkie złuszczanie skóry, pojawiają się strupy na rumieniu; 
• faza przewlekła – występuje po dłuższym czasie, gdy utrzymuje się stan zapalny; doprowadza on do przerostu naskórka i w konsekwencji bardzo silnego złuszczania; zmiany skórne są bardzo swędzące, często rozdrapywane; mogą pojawić się wykwity wtórne.  

Egzema – rodzaje  

Wyróżniamy różne odmiany egzemy, które różnią się między sobą obrazem choroby.  

Wyprysk kontaktowy – najczęściej występująca odmiana, pojawia się w wyniku kontaktu z substancją drażniącą lub uczulającą.  

Dzielimy go na: 

• alergiczny – egzema pojawia się po kontakcie z alergenem, np. występującym w kosmetykach, lekach, biżuterii; 
• niealergiczny – powstaje w wyniku zetknięcia skóry ze związkami drażniącymi o wysokim stężeniu. 

Objawy zazwyczaj ograniczają się do miejsca kontaktu z alergenem czy substancją drażniącą, ale może też objąć większe obszary skóry. Początkowo pojawia się rumień z grudką wysiękową, która po pewnym czasie zmienia się w pęcherzyk. Pęcherzyk pęka, powstaje nadżerka, która pokrywa się strupem. Naskórek ulega pogrubieniu, a zmiana ustępuje bez pozostawienia blizny.  

Wyprysk zawodowy – również wywołany alergenem lub podrażnieniem, ale związanym z wykonywaniem pracy zawodowej. Egzema objawia się zazwyczaj na rękach, może wystąpić także na twarzy, jeśli czynnikiem ją wywołującym jest substancja lotna.  

Wyprysk łojotokowy – jest to przewlekły stan związany z nadmiernym wydzielaniem łoju przez gruczoły. Może być spowodowany grzybami z grupy drożdżaków, czynnikami zakaźnymi, zmianą pory roku czy chorobami przewlekłymi, np. AIDS. Zmiany najczęściej lokalizują się na owłosionej skórze głowy, w linii środkowej twarzy, za uszami, okolicy międzyłopatkowej, mostkowej, pomiędzy fałdami skórnymi i w zgięciach stawów. Egzema łojotokowa może wystąpić u noworodków, zazwyczaj na owłosionej skórze głowy. Zmiany na skórze są wysiękowe, często pokryte żółtymi strupami i swędzące. Lokalizują się w okolicy przymieszkowej włosów, mogą powodować zanikanie włosów. Wyprysk łojotokowy jest przewlekły i nawrotowy.  

Wyprysk podudzi – ten rodzaj egzemy zazwyczaj pojawia się u osób starszych. Zmiany lokalizują się na podudziach i może towarzyszyć im owrzodzenie. Objawy mogą pojawić się na jednej lub obu nogach, gdzie występują żylaki. Skóra, do której nie dociera odpowiednia ilość krwi staje się ścieńczała i podatna na urazy. Czynnikiem wywołującym egzemę podudzi może być uraz mechaniczny, zakażenie bakteryjne lub drażniąca substancja chemiczna.  

Wyprysk pieniążkowaty – to odmiana wyprysku kontaktowego. Objawy egzemy przybierają okrągły lub owalny kształt, z wyraźną granicą od zdrowej skóry, są pokryte grudkami i pęcherzami. Ich wielkość waha się od 0,5 cm do 2 cm. Często sączy się z nich płyn i pojawia się silny świąd. Lokalizują się na tułowiu, nogach, dłoniach. W fazie przewlekłej bardzo mocno się łuszczą. Spowodowane są alergią na alergeny bakteryjne, głównie paciorkowce.  

Wyprysk potnicowy – egzema potnicowa lokalizuje się głównie na dłoniach i stopach. Wykwitami są napięte pęcherzyki, które mogą ulec nadkażeniu bakteryjnemu, wtedy ich zawartość jest ropna. Powodują bolesne nadżerki.  

Wyprysk fotoalergiczny – jego przyczyną jest promieniowanie ultrafioletowe, naturalne i sztuczne. Pojawia się na odsłoniętych częściach ciała, które były wystawione na promieniowanie UV. 

Wyprysk modzelowaty – objawy egzemy są podobne jak w wyprysku potnicowym. Zmiany skórne powstają na skutek zmian hormonalnych (często u kobiet w okresie menopauzy), przy częstych urazach mechanicznych, a także przy alergii kontaktowej.  

Egzema na twarzy 

Egzema na twarzy może dotknąć osoby w każdym wieku, w tym niemowlęta i dzieci. Na skórze pojawia się zaczerwienienie, wykwity rumieniowe, pęcherzyki wypełnione płynem. Zmiany mogą objąć też powieki, małżowiny uszu, wargi i skórę wokół nich.  

Egzema na twarzy jest przyczyną dużego dyskomfortu, ponieważ zmiany są bardzo swędzące i ciężkie do ukrycia. Świąd może być na tyle silny, że zakłóca zasypianie i sen.  

Czy egzema jest zaraźliwa? 

Egzema nie jest chorobą zaraźliwą. Nie można się zakazić wypryskiem przez kontakt z chorą osobą, współdzielenie przedmiotów, np. pościeli czy ręcznika.  

Egzema – jak leczyć? 

Podstawą leczenia egzemy jest eliminacja przyczyny, czyli alergenu. W przypadku wyprysku zawodowego ważne jest zapobieganie oraz odpowiednia ochrona przed kontaktem z substancjami szkodliwymi, np. poprzez noszenie ochronnej odzieży czy rękawiczek. Przed wdrożeniem leczenia warto wykonać testy diagnostyczne, które wykrywają nadwrażliwość kontaktową na różne substancje.  

Podstawowy test zawiera siedem grup alergenów: 

• metale – siarczan niklu, chlorek kobaltu, dwuchromian potasu, 
• składniki gumy,  
• p-fenylenodiamina (sztuczna henna), 
• żywice, np. epoksydowa, 
• leki – siarczan neomycyny, benzokaina,  
• lanolina, 
• konserwanty – formalina, wioform, paraben mix, 
• substancje zapachowe – balsam peruwiański, kalafonia. 

Dostępne są także rozszerzone zestawy do testowania, które są używane gównie przy egzemie zawodowej.  

Leczenie egzemy możemy podzielić na miejscowe i ogólne.  

W leczeniu miejscowym stosuje się na skórę preparaty z kortykosteroidami. Dostępne są różne postacie, w tym kremy, mleczka, aerozole, roztwory, które pozwalają na aplikację leku na każdej części ciała, w tym na owłosioną skórę. W przypadku nadkażenia bakteryjnego zmian na skórze zalecane jest stosowanie preparatów antyseptycznych.  

W przypadku wyprysku łojotokowego zastosowanie znajdują preparaty z ketokonazolem, izotretynoiną. W przypadku egzemy potnicowej lekarz może zdecydować o nacięciu pęcherzy i zastosowaniu antybiotyku. 

Leczenie ogólne jest wprowadzane w przypadku, gdy leczenie miejscowe nie jest wystarczające. W przypadku nadkażeń bakteryjnych wprowadza się antybiotyki doustne. Zastosowanie w leczeniu ogólnym znajdują kortykosteroidy, leki przeciwalergiczne.  

Pielęgnacja skóry z egzemą 

Najważniejszym elementem leczenia egzemy jest odpowiednia, codzienna pielęgnacja. Źle dobrana pielęgnacja lub jej brak może doprowadzić do powstania podrażnień, świądu, a co za tym idzie drapania i uszkodzeń skóry. Pęknięte, krwawiące lub sączące się obszary skóry są narażone na zakażenie. Infekcja zaostrza egzemę i opóźnia gojenie zmian skórnych. 

Pierwszym etapem pielęgnacji skóry z egzemą jest jej odpowiednie oczyszczanie. Usunięcie brudu, zanieczyszczeń i martwych komórek naskórka zapobiega rozwojowi infekcji. Zalecenia mówią o codziennych kąpielach lub prysznicu z użyciem emolientów do mycia ciała. Zwykła woda bez ich dodatku wysusza skórę. Emolient oczyszcza skórę, zmniejsza uczucie swędzenia i zatrzymuje wilgoć w komórkach. Woda powinna być letnia, zbyt wysoka temperatura może nasilić egzemę. Jeśli zauważysz, że woda szczypie Cię w skórę, przed wejściem do kąpieli lub pod prysznic nałóż emolient bez spłukiwania, a następnie delikatnie go zmyj. 

Kolejnym etapem pielęgnacji jest zastosowanie odpowiedniego produktu do nawilżenia skóry. Zastosuj do tego specjalistyczne emolienty, które nie tylko nawilżają skórę i łagodzą swędzenie, ale także pozostawiają na niej warstwę, która zapobiega parowaniu wody. Regularne stosowanie emolientów przywraca prawidłowe funkcjonowanie skóry, zapobiega wnikaniu substancji drażniących i alergenów. Emolienty zawsze nakładaj czystymi rękami. Delikatnie wmasuj je w skórę, tyle razy w ciągu dnia, ile potrzebujesz. Na noc możesz wybraćkosmetyk o bogatszej, tłustszej konsystencji, która nawilży skórę na dłużej.  

4 porady przy egzemie 

• Jeśli Twoja skóra jest szczególnie gorąca i mocno swędzi, spróbuj włożyć emolient do lodówki przed użyciem. Zimno złagodzi dolegliwości. 
• Utrzymuj umiarkowaną temperaturę w pomieszczeniach, zwłaszcza w sypialni. Przegrzewanie sprawia, że nasila się swędzenie. 
• Wybieraj pościel, kołdry i poduszki wykonane z włókien, które możesz prać w temperaturze 60 stopni. Są one siedliskiem roztoczy kurzu domowego, które mogą nasilić objawy egzemy. 
• Staraj się wyeliminować czynniki stresujące przed końcem dnia. Stres utrudnia zasypianie, a w trakcie snu nasze komórki szybciej się regenerują.  

Egzema u dzieci 

Opieka nad dzieckiem z egzemą jest pełna wyzwań. Dzieci mogą buntować się przed stosowaniem emolientów. Pamiętaj, że regularne stosowanie odpowiednich środków nawilżających skórę łagodzi objawy egzemy i zapobiega zaostrzeniom choroby.

Zachęcaj dziecko do samodzielnego nakładania ich na skórę poprzez zabawę. Możecie razem łączyć kropki na skórze, malować zabawne buźki czy kształty. Stosowanie emolientów może być przyjemną zabawą, a nie przykrym obowiązkiem.