Farmakologiczne metody leczenia alkoholizmu

Czy alkoholizm można wyleczyć? 

Alkoholizm jest chorobą przewlekłą, a więc nie da się jej wyleczyć. Dlatego też mówi się o trzeźwych alkoholikach, a nie wyleczonych. 

Uzależnienie od alkoholu wymaga leczenia tak samo, jak inne choroby przewlekłe typu nadciśnienie czy cukrzyca. Chory, który nie podda się leczeniu, umrze przedwcześnie. Ostatecznym celem terapii jest abstynencja i zapobieganie nawrotom „sięgania po kieliszek”. Leczenie alkoholizmu nie może opierać się tylko na farmakologii. Głównym działaniem powinna być zawsze psychoterapia i udział w programie terapeutycznym.  

Farmakologiczne leczenie alkoholizmu opiera się na substancjach: 

• disulfiram, 
• naltrekson,  
• nalmefen, 
• akamprozat. 

Disulfiram  

Disulfiram jest inhibitorem dehydrogenazy aldehydowej, przekształcającej aldehyd octowy (główny metabolit alkoholu etylowego) do kwasu octowego. Wzrost poziomu aldehydu wywołuje rozwinięcie się zespołu toksycznego. Do jego objawów należą: 

• zawroty głowy,  
• uderzenia gorąca,  
• nudności,  
• wymioty,  
• niedociśnienie,  
• arytmia,  
• drgawki,  
• depresja oddechowa,  
• niekiedy utrata przytomności.  

Działanie tego leku jest na tyle nieprzyjemne dla pacjenta, że ​​może zniechęcać do spożywania alkoholu. Stosowanie disulfiramu wywołuje jednak sporo kontrowersji dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa. Budzi ono również zastrzeżenia etyczne (wymuszanie abstynencji zagrożeniem ciężkich powikłań w przypadku spożycia alkoholu powoduje wiele objawów niepożądanych). Mimo wielu wątpliwości lek ten nadal znajduje się w lekospisach i może być stosowany u części osób, u których zagrożenie zatruciem aldehydem octowym może odgrywać rolę motywującą. 

Przy braku alkoholu disulfiram wykazuje minimalne skutki uboczne. Może pojawić się: 

• senność,  
• metaliczny posmak w jamie ustnej,  
• hepatotoksyczność. 

Przeczytaj również:
Jakie są mity na temat alkoholu?

Naltrekson  

Naltrekson  jest długodziałającym konkurencyjnym antagonistą receptora opioidowego. Substancja ma na celu przerywanie mechanizmu pozytywnych wzmocnień. Oznacza to, że chory nie odczuwa oczekiwanych efektów (przyjemności) po wypiciu alkoholu. Na leczenie naltreksonem najlepiej zareagowali pacjenci: 

• z wywiadem rodzinnym uzależnienia od alkoholu,  
• u których problem uzależnienia rozpoczął się wcześnie,  
• relacjonujący silny „głód” alkoholowy, 
• używające równocześnie innych substancji psychoaktywnych.  

W połączeniu z różnymi programami leczenia naltrekson zmniejsza częstotliwość picia, wydłuża abstynencję i utrudnia nawrót niekontrolowanego picia wśród leczących się alkoholików, którzy próbowali alkoholu podczas leczenia. Czas działania tej substancji może sięgać nawet 3 dni. 50 mg/dobę jest dawką wystarczającą do pełnego wysycenia receptorów. Lek ten uważa się za lek stosunkowo bezpieczny, tzn. pozbawiony istotnych efektów niepożądanych dla organizmu. Przeciwwskazaniem jest ostre zapalenie lub niewydolność wątroby. 

Nalmefen  

Nalmefen jest także antagonistą receptorów opioidowych (zarejestrowany w Europie w 2013 roku). Stosowanie leku powinno odbywać się „w razie potrzeby”, czyli wtedy, gdy istnieje ryzyko, że alkoholik zacznie pić. Dawkowanie obejmuje jedną tabletkę dziennie, którą należy przyjąć 1-2 godziny przed przewidywanym rozpoczęciem picia. W przypadku gdy pacjent zaczął pić bez przyjęcia leku, powinien zażyć tabletkę tak szybko, jak to możliwe. Najczęstsze działania niepożądane (obserwowane u więcej niż 1 na 10 pacjentów) to:  

• nudności,  
• zawroty głowy,  
• bezsenność (trudności z zasypianiem), 
• ból głowy.  

Większość tych dolegliwości miała łagodny lub umiarkowany przebieg i była krótkotrwała. 

Przeczytaj również:
Alkohol – jak wpływa na nasze zdrowie?

Akamprozat  

Substancja ta ma przywracać równowagę pomiędzy aktywującymi i hamującymi szlakami neuroprzekaźnikowymi w ośrodkowym układzie nerwowym. W badaniach wykazano, że akamprozat w porównaniu z placebo podwaja liczbę osób utrzymujących abstynencję, znacząco zmniejsza częstość picia i ilość wypijanego alkoholu, zmniejsza głód alkoholu i wydłuża czas do wypicia pierwszej porcji alkoholu. 

Największe korzyści z terapii akamprozatem odniosła całkowicie odmienna grupa pacjentów niż w przypadku naltreksonu. Są to osoby: 

• z negatywnym wywiadem rodzinnym w kierunku uzależnienia, o późnym jego początku, 
• ze szczególnie silnie wyrażonymi objawami uzależnienia fizycznego, 
• płci żeńskiej o wysokim poziomie lęku.  

Lek był skuteczny niezależnie od rodzaju stosowanej równolegle psychoterapii. 

Leki o potencjalnej skuteczności w terapii uzależnienia od alkoholu 

Baklofen  

Nie jest lekiem zarejestrowanym w Polsce do leczenia osób uzależnionych od alkoholu. Stosuje się go w USA i Francji. Leczenie podejmuje się za zgodą pacjenta w trybie off-label, czyli poza wskazaniami wymienionymi w Charakterystyce Produktu Leczniczego. 

Kwas gamma-hydroksymasłowy (GHB)  

To substancja zarejestrowana w Austrii i Włoszech do leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych oraz w połączeniu z psychoterapią do podtrzymywania abstynencji u osób uzależnionych od alkoholu. W jednym z badań wykazano skuteczność GHB w ograniczaniu ilości spożywanego alkoholu, głównie u osób z bardzo wysokimi wyjściowymi poziomami picia.  

Inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) 

Ta grupa leków okazała się przydatna w leczeniu osób z podwójnym rozpoznaniem: depresji i uzależnienia od alkoholu. Poprawa w zakresie objawów depresyjnych wiązała się ze zmniejszeniem ilości spożywanego alkoholu, jednakże nie zwiększała istotnie liczby pacjentów uzyskujących trwałą abstynencję. Ponadto wykazano, że stosowanie leków przeciwdepresyjnych nie jest skuteczne w terapii uzależnienia u pacjentów bez współistniejących objawów zespołu depresyjnego. 

Źródła: 

• Okresowe picie alkoholu, Psychiatria po Dyplomie 03/2014 
• Psychofarmakoterapia uzależnienia od alkoholu, dr n. med. Łukasz Szczygieł, Gazeta Farmaceutyczna ,8/2008 
• Leki stosowane w leczeniu uzależnienia od alkoholu. Bogusław Habrat Zespół Profilaktyki i Leczenia Uzależnień Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Alkoholizm i Narkomania, Tom 14, Nr l, ss. 137-149  
• Problemy alkoholowe w praktyce lekarza rodzinnego. Część I, Bohdan T. Woronowicz 
• Medycyna Rodzinna 1/2002, s. 22-28 
• http://swiatlekarza.pl/farmakologiczne-metody-stosowane-terapii-uzaleznienia-alkoholu/ 
• https://www.ema.europa.eu/en/documents/overview/selincro-epar-summary-public_pl.pdf 
• https://www.who.int/health-topics/alcohol#tab=overview