Kim jest psycholog, psychiatra i psychoterapeuta? Co ich różni, a co łączy?

Kim jest psycholog? 

Psychologiem możemy nazwać osobę, która ukończyła studia na kierunku psychologii. Studia trwają pięć lat i kończy je napisanie pracy magisterskiej. Wówczas uzyskuje się tytuł magistra psychologii. 

Absolwenci psychologii posiadają szeroki zasób wiedzy w zakresie: 

• działania ludzkiej pamięci, procesów uczenia się i zapamiętywania, 
• mechanizmów działania stresorów, sposobów reagowania na stres i radzenia sobie z nim, 
• emocji, motywacji, postaw i zachowań,  
• funkcjonowania społecznego, 
• procesów myślowych, 
• rozwoju człowieka na poziomie biologicznym, emocjonalnym, poznawczym i społecznym. 

Psycholog jest „wyposażony” w zestaw właściwych dla swojego zawodu kompetencji, które różnią się od tych posiadanych przez psychoterapeutów i psychiatrów. Należą do nich: 

• poradnictwo psychologiczne polegające na świadczeniu usług psychologicznych; mogą z nich skorzystać osoby będące w kryzysie, przytłoczone natłokiem problemów i wydarzeń życiowych. Do takich problemów możemy zaliczyć np. konflikty rodzinne, brak motywacji do pracy czy nieumiejętność odnalezienia się w nowej sytuacji (zmiana miejsca zamieszkania, szkoły); 
• psycholog ma uprawnienia do wydawania zaświadczeń i orzeczeń psychologicznych; 
• doradztwo zawodowe; 
• wykonywanie specjalistycznych testów psychologicznych; 
• prowadzenie badań, których wyniki są wykorzystywane w takich dziedzinach jak: gospodarka, sport, polityka, prawo, edukacja, reklama. 

Zakres pracy psychologa jest dość szeroki. Wielu psychologów jest również psychoterapeutami, lecz część z nich zajmuje się nauczaniem, pracą badawczą, udzielaniem konsultacji lub pracą w przedsiębiorstwach.  

Psychologów możemy spotkać np. w: 

• szkołach, 
• poradniach psychologiczno-pedagogicznych, 
• ośrodkach interwencji kryzysowej, 
• szpitalach ogólnych i psychiatrycznych, 
• prywatnych gabinetach, 
• policji, wojsku, jako biegłych w sądzie, 
• hospicjach, 
• ośrodkach adopcyjnych. 

Kim jest psychoterapeuta? 

Psychoterapeuta to osoba posiadająca wykształcenie wyższe w stopniu magistra, która ukończyła studia podyplomowe z zakresu psychoterapii. Certyfikat psychoterapeuty można uzyskać po zdaniu egzaminu certyfikacyjnego oraz odbyciu stażu klinicznego i własnej terapii, a osoby nieposiadające wykształcenia psychologicznego muszą dodatkowo zdać egzamin z psychologii klinicznej. 

Psychoterapia jest potocznie nazywana leczeniem rozmową. W tym stwierdzeniu jest sporo prawdy, gdyż proces terapeutyczny opiera się na bezpośrednim kontakcie pacjenta z psychoterapeutą, a podstawowym narzędziem pracy terapeutycznej jest właśnie rozmowa. 

Psychoterapeuci mogą również wykorzystywać w swojej pracy techniki takie jak: 

• rysunek terapeutyczny, 
• tworzenie genogramów, 
• pisanie listów, 
• zadawanie „prac domowych”, 
• analiza symboli i skojarzeń, 
• hipnoza, 
• terapia przez zabawę. 

Istnieje wiele nurtów psychoterapii. Każdy z nich charakteryzuje się innym podejściem, sposobem prowadzenia terapii i założeniami teoretycznymi. Oznacza to, że zajmując się tym samym problemem, np. bezsenności, psychoterapeuta pracujący w nurcie psychodynamicznym inaczej będzie rozumiał źródło problemu i zastosuje odmienne techniki terapii niż terapeuta poznawczo-behawioralny. 

Do najpopularniejszych nurtów psychoterapii zaliczamy: 

• psychoterapię poznawczo- behawioralną, 
• psychoterapię psychodynamiczną, 
• psychoterapię humanistyczną, 
• psychoterapię systemową, 
• psychoanalizę. 

Psychoterapeutę odróżnia od psychologa przede wszystkim zasięg świadczonych usług i ich długość. 

Psycholog kliniczny diagnozuje (za pomocą testów i wywiadów) zaburzenie, identyfikuje problem, udziela porad i pomaga w sytuacjach kryzysowych. Wsparcie takie ma przeważnie charakter krótkoterminowy. 

Psychoterapeuta zajmuje się długoterminowym leczeniem zaburzeń – zmianą postaw, zachowań i przekonań, które mogą prowadzić do sytuacji kryzysowych. Warto rozważyć wizytę u psychoterapeuty, jeśli nasze problemy są długotrwałe i pomimo usilnych starań i prób ich rozwiązania nie dostrzegamy poprawy oraz czujemy, że ich źródło tkwi wewnątrz nas, a wsparcie psychologiczne okazało się niewystarczające lub pomogło tylko na krótki czas. 

Kim jest psychiatra? 

Psychiatra to lekarz medycyny po specjalizacji z psychiatrii. Lekarz psychiatrii zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń i chorób psychicznych. Psychiatra jako jedyny w procesie leczenia zaburzeń i chorób psychicznych może stosować farmakoterapię, czyli przepisywać leki.  

Przy leczeniu wielu schorzeń niezbędna jest zarówno psychoterapia, jak i leczenie farmakologiczne. W takiej sytuacji psychoterapeuta może zaproponować, aby pacjent udał się na konsultację psychiatryczną. Psychiatra może za to zlecić wykonanie diagnozy psychologicznej lub wspomaganie leczenia psychiatrycznego za pomocą psychoterapii. 

Farmakoterapia jest stosowana w leczeniu: 

• umiarkowanej i ciężkiej depresji, 
• napadów lękowych, 
• zaburzeń odżywiania i snu, 
• choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD), 
• schizofrenii, 
• zaburzenia schizoafektywnego. 

Może okazać się pomocna jako wsparcie w leczeniu uzależnień, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych i PTSD. 

Do psychiatry koniecznie należy się udać, gdy zaobserwujemy u siebie takie objawy jak: utrata kontaktu z rzeczywistością, halucynacje oraz agresja w stosunku do siebie (okaleczanie się, myśli i próby samobójcze) lub innych. 

Przedstawiciele każdej wymienionej w tym artykule profesji stanowią część systemu ochrony zdrowia psychicznego. Wybór odpowiedniego specjalisty jest niezwykle ważnym elementem leczenia, a wiedza dotycząca charakteru pracy i zakresu kompetencji danego specjalisty jest niezbędna, aby wybór ten był właściwy i stanowił pierwszy krok w kierunku uzyskania pomocy i polepszenia jakości życia. 

Źródła: 

• Sterna W., Sterna A. Psychiatra, psychoterapeuta czy może psychofarmakoterapeuta? Problem z identyfikacją. Psychiatria, 2016; 13(3) s. 153-158. 
• Piekarska J. Psycholog, psychoterapeuta, psychiatra. Kto jest kim? Do kogo z jakim problemem? Notatki psychoterapeutyczne, 2017. 
• Craddock N., Kerr M., Thapar A. Jakie są najważniejsze umiejętności psychiatry? The Psychiatrist, 2010; 34 s. 457-46. 
• Kodeks Etyczno – Zawodowy Psychologa. http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=29.