Lukrecja – jakie ma właściwości? Czym jest i jak ją stosować?

Czym jest lukrecja?

Lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra L.) to szeroko stosowany surowiec roślinny. Charakteryzuje się bogatym składem chemicznym obejmującym około 400 składników. Swoje właściwości zawdzięcza obecności saponin triterpenowych, flawonoidów, kumaryn, olejku eterycznego oraz polisacharydów. Zawiera również duże ilości glukozy, sacharozy, skrobi i mannitolu. Charakterystyczny słodki smak lukrecji nadaje glicyryzyna, która jest 50 razy słodsza od cukru. Glicyryzyna to naturalny słodzik. Poza tym składnik ten odpowiada za właściwości zdrowotne lukrecji – m.in. wykrztuśne czy przeciwzapalne.

Jak wygląda lukrecja?

Lukrecja gładka to roślina wieloletnia należąca do rodziny bobowatych. Ma pierzaste liście, drobne kwiaty w kolorze od jasnoliliowych po fioletowe, kwitnące od czerwca do sierpnia oraz gruby korzeń z licznymi rozgałęzieniami i brunatną korą. Korzenie zbiera się z roślin, które mają 3-4 lata. Suszone korzenie są żółte wewnątrz, twarde i włókniste – wyglądem przypominają drewno.

Krótka historia lukrecji

Roślina ta jest jednym z najstarszych leków pochodzenia naturalnego. Była znana w starożytnym Egipcie i starożytnych Chinach – już wtedy była przepisywana na liczne schorzenia. Jej właściwości znali też Grecy i Rzymianie. Lukrecja pojawia się w pismach przypisywanych Hipokratesowi. Legioniści rzymscy stosowali lukrecję, aby tłumić głód i zmniejszyć pragnienie, ponieważ pomagała gromadzić wodę w organizmie. Po upadku rzymskiego imperium Europejczycy odkryli właściwości lukrecji na nowo dopiero u schyłku średniowiecza – była uprawiana m.in. przez zakonników.

Do czego wykorzystywana jest lukrecja i gdzie ją znajdziemy?

Korzeń lukrecji jest wykorzystywany w lecznictwie, ale też w przemyśle spożywczym – jako składnik słodzący i zapachowy, a także przemyśle kosmetycznym – jako składnik pielęgnacyjny. Lukrecję znajdziemy m.in. herbatach, cukierkach, żelkach, suplementach diety, napojach. Żelki lukrecjowe i inne słodycze są popularne szczególnie w krajach skandynawskich. Lukrecja jest składnikiem rozmaitych kosmetyków. Ponadto korzeń lukrecji pomaga w leczeniu rozmaitych dolegliwości związanych m.in. z problemami trawiennymi i zaburzeniami układu oddechowego.

Czy lukrecja i anyż to to samo?

Ze względu na podobny smak lukrecja często bywa mylona z anyżem, jednak to dwie różne rośliny. Anyż pochodzi z rodziny selerowatych i jest rośliną jednoroczną. Dawniej stosowano go przede wszystkim jako przyprawę. Obecnie to popularny środek leczniczy – podobnie jak lukrecja ma właściwości wykrztuśne, rozkurczowe i łagodzące dolegliwości trawienne.

Lukrecja a drogi oddechowe 

Dzięki właściwościom sekretolitycznym korzeń lukrecji znajduje zastosowanie w leczeniu górnych dróg oddechowych. Zmniejsza lepkość zalegającej wydzieliny, rozkurcza oskrzela i działa wykrztuśnie, co wspomaga oczyszczanie dróg oddechowych. Zalecany jest w kaszlu towarzyszącemu przeziębieniom. 

Lukrecja a przewód pokarmowy 

Korzeń lukrecji działa przeciwzapalnie, co jest szczególnie wyraźne w obrębie przewodu pokarmowego. Odwary stosowane są w łagodzeniu dolegliwości trawiennych. Surowiec wspomaga również proces gojenia wrzodów dzięki przyspieszonej regeneracji śluzówki. Korzeń lukrecji zwiększa wydzielanie trzustkowe. Udowodniono również aktywność ochronną względem komórek wątroby. 

Lukrecja a osteoporoza 

Osteoporoza dotyka nawet do 30% kobiet po menopauzie. Choroba jest wynikiem zmian w gospodarce hormonalnej hormonów płciowych objawiających się upośledzoną wytrzymałością kości, co przekłada się na wysokie ryzyko złamań. Korzeń lukrecji bogaty jest w fitoestrogeny, które niejako naśladują działanie naturalnych hormonów, których stężenie w okresie postmenopauzalnym drastycznie spada. Lukrecja gładka, podobnie jak soja może więc stanowić wartościowy lek roślinny w terapii osteoporozy. 

Lukrecja – działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze 

Badania mikorbiologiczne wykazały wyraźną aktywność przeciwbakteryjną. Wyciągi z korzenia lukrecji w połączeniu z rumiankiem i jeżówką purpurową działają przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo wobec drobnoustrojów występujących w jamie ustnej. Działanie przeciwgrzybicze z kolei może być wykorzystywane w leczeniu drożdżakowego zapalenia pochwy. Korzeń lukrecji znajduje również zastosowanie w leczeniu trądziku. 

Lukrecja – działanie przeciwwirusowe 

W badaniach zaobserwowano aktywność przeciwwirusową glicyryzyny wobec wirusa opryszczki. Potwierdzone zostało także działanie hamujące namnażanie wirusa HIV oraz RSV.  

Czy lukrecja działa na koronawirusa? 

Podczas epidemii SARS badano wpływ glicyryzyny na wirusa SARS-CoV. Ustalono, że związek ten uniemożliwia wnikanie wirusa do wnętrza komórek oraz hamuje jego namnażanie. Wraz z nadejściem pandemii  SARS-CoV-2 wznowiono badania próbujące ustalić, czy glicyryzyna może okazać się skutecznym lekiem przeciwko koronawirusowi. Przypuszcza się, że dzięki podobieństwu obu wirusów lukrecja może znaleźć zastosowanie w leczeniu COVID-19. Wymaga to jednak prowadzenia dalszych badań. 

Lukrecja a choroba Alzheimera 

Badania naukowe sugerują, że surowiec może być przydatny w leczeniu choroby Alzheimera. Glabradyna zawarta w korzeniu lukrecji usprawnia procesy uczenia się i zapamiętywania u pacjentów dotkniętych tą chorobą. 

Lukrecja – inne właściwości i działania 

Ze względu na obecność dużej ilości izoflawonoidów, m.in. glabradyny, oprócz korzystnego działania w osteoporozie korzeń lukrecji wykazuje działanie ochronne na układ sercowo-naczyniowy. Ponadto działa przeciwzapalnie, przeciwutleniająco i przeciwnowotworowo. W badaniach udowodniono także działanie neuroochronne. Adaptogenne właściwości korzenia lukrecji mogą wspomagać układ immunologiczny w walce z infekcjami, a także wzmacniać odporność organizmu na stres. 

Lukrecja w kosmetykach

Związki pozyskiwane z korzenia lukrecji mają właściwości rozświetlające, wygładzające, emoliencyjne i stymulujące regenerację skóry, co pozwala na ich zastosowanie w kosmetykach przeznaczonych dla skóry dojrzałej, wrażliwej i podrażnionej, a także w produktach po opalaniu.  W produktach dla cery problematycznej wykorzystuje się właściwości oczyszczające, sebostatyczne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

Glicyryzyna, dzięki działaniu przeciwpróchniczemu i aromatyzującemu, znajduje zastosowanie w pastach do zębów oraz płynach do higieny jamy ustnej. Ze względu na działanie przeciwobrzękowe wchodzi w skład preparatów redukujących cellulit. Składniki korzeni lukrecji można znaleźć również w produktach do kąpieli i pod prysznic, ponieważ wykazują właściwości kojące, odświeżające, a nawet chłodzące.

Co ciekawe, kwas glicyrytynowy jest też podstawą do tworzenia kosmetyków do makijażu.

Lukrecja – dawkowanie

Lukrecja może być spożywana w różnej postaci – jako cukierki i żelki lukrecjowe, herbatki, napary, kapsułki. Niezależnie od wybranej formy suplementacji, dzienna porcja nie może przekraczać 5-15 g ekstraktu z korzenia. Lukrecji nie powinno się stosować dłużej niż cztery tygodnie ze względu na możliwie negatywne skutki przedawkowania

Lukrecja – działania niepożądane 

Spożywanie zbyt dużych dawek korzenia lukrecji przez dłuższy czas może powodować występowanie skutków ubocznych. Do najczęstszych należą: 

• powstawanie obrzęków wskutek zatrzymania wody w organizmie,  
• hipokaliemia,  
• zawroty głowy,  
• wzrost ciśnienia tętniczego, 
• zaburzenia rytmu serca. 

Stosowanie lukrecji z doustną antykoncepcją może nasilać wymienione działania niepożądane.  

Aby uniknąć skutków ubocznych, nie należy przekraczać zalecanych dawek. Rekomenduje się doustne stosowanie od 5 do 15 gramów korzenia lukrecji na dobę, przez okres nie dłuższy niż 4 tygodnie. 

Lukrecja – przeciwwskazania, stosowanie u kobiet w ciąży i dzieci 

Korzeń lukrecji nie powinien być stosowany u osób cierpiących na choroby układu krążenia, choroby wątroby z zastojem żółci, w przypadku marskości wątroby oraz niewydolności nerek. 

Może nasilać działanie kortykosteroidów, a u pacjentów leczących się na nadciśnienie zwiększać ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Nie należy stosować z lekami moczopędnymi i glikozydami nasercowymi. 

Nie zaleca się stosowania korzenia lukrecji u kobiet w okresie ciąży oraz karmiących piersią. Lukrecja nie powinna być również podawana dzieciom i młodzieży poniżej 18 roku życia.

Data aktualizacji: 26.07.2022 r.

Przeczytaj również:
Lukrecja – zastosowanie w kosmetologii