Osobowość lękliwa – jak się objawia?

Co czują osoby z osobowością lękliwą?

Jak sama nazwa wskazuje takich osobom towarzyszy lęk. Jest on na tyle silny, że utrudnia funkcjonowanie w społeczeństwie i na tyle stały, że pojawia się także w codziennych sytuacjach, np. podczas robienia zakupów czy przypadkowego spotkania sąsiada na klatce schodowej. Poczucie napięcia i niepokoju rzadko opuszcza osoby z tym zaburzeniem. Prowadzi to do unikania sytuacji, które mogą wzmacniać te odczucia i stopniowego wycofywania się z życia społecznego. Strategia ta, mimo że daje chwilową stabilność i poczucie bezpieczeństwa, nasila jednak uczucie odizolowania i „inności”.

Jak osoby z osobowością lękliwą postrzegają same siebie?

Osoby z osobowością lękliwą postrzegają siebie jako:

• nieatrakcyjne,
• gorsze od innych,
• nieprzystosowane.

Często nie ujawniają one swoich przemyśleń, nie opowiadają o swoich zainteresowaniach i nie zabierają głosu w dyskusji. Wydaje im się, że ich opinia nie jest dla innych interesująca. Boją się dezaprobaty i braku akceptacji. 

Koncentracja na krytyce ogranicza ich styl życia i sprawia, że osoby te często nie podejmują nowych wyzwań, zarówno w życiu zawodowym, jak i społecznym. Rezygnują z realizacji swoich planów, jeżeli tylko wymaga to podjęcia ryzyka.

Ponadto są one ostrożne w kontaktach z ludźmi i unikają wchodzenia w związki, nawet jeśli odczuwają potrzebę bliskości. Zawężają swój krąg znajomych do tych, którzy niewątpliwie je akceptują. Z obawy przed odrzuceniem wycofują się z wielu relacji, co może sprawiać, że czują się samotne.

Osobowość lękliwa – przyczyny

Istnieje wiele koncepcji, które mówią o podłożu występowania tego zjawiska. Przyjmują one, że nie można wskazać jednej uchwytnej przyczyny rozwoju zaburzeń osobowości. Zakłada się, że istotny jest tu wpływ czynników:

• biologicznych,
• psychologicznych,
• społecznych.

Badacze zwracają uwagę na znaczenie temperamentu, czyli wrodzonego zespołu cech osobowości determinującego wzorce zachowania, które ujawniają się już we wczesnym dzieciństwie. Natomiast podejście systemowe kładzie nacisk na wpływ wzajemnych oddziaływań w rodzinie.

Specyficzne zaburzenia osobowości pojawiają się w czasie dzieciństwa lub okresu młodzieńczego i utrwalają w ciągu życia. Nie są skutkiem działania substancji chemicznych (leków i środków psychoaktywnych) ani wynikiem urazu, choroby czy zaostrzenia innego zaburzenia psychicznego. 

Osobowość lękliwa – leczenie

Psychoterapia jest jedyną skuteczną metodą leczenia zaburzeń osobowości. Osoby z osobowością lękliwą mogą odczuwać korzyści ze stosowania leków, jednak farmakoterapia nie jest w stanie zlikwidować przyczyny problemów. 

Wsparcie bliskich osób może być pomocne, nie zawsze jest jednak dostosowane do potrzeb osoby z osobowością lękliwą – bywa nadmierne lub nieadekwatne. Dlatego też nie zastąpi ono psychoterapii opartej na relacji, w której pacjent czuje się bezpiecznie, nie boi się wyrazić swoich myśli i uczuć. Wykwalifikowany psychoterapeuta wykorzystuje swoją wiedzę i umiejętności, aby zidentyfikować problem, zlikwidować przykre objawy i wpłynąć na zmianę zachowań. Psychoterapia, której celem jest leczenie zaburzeń osobowości, jest długotrwała i wymaga motywacji oraz dużego zaangażowania ze strony pacjenta. Warto ją podjąć jak najwcześniej.

Źródła:

• Gałecki P., Szulc A., Psychiatria, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018,
• red. nauk. Strelau J., Doliński D., Psychologia akademicka: podręcznik, Tom 2, wyd. 2 popr., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2016.