Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – leczenie biologiczne

Leczenie WZJG 

U większości pacjentów choroba kontrolowana jest leczeniem farmakologicznym, a najcięższe przypadki wymagają niekiedy leczenia chirurgicznego. Celem leczenia farmakologicznego jest wyindukowanie remisji oraz podtrzymywanie jej przez dłuższy czas. Oprócz leczenia farmakologicznego istotne jest unikanie czynników wyzwalających zaostrzenie (stres, infekcje) i leczenie żywieniowe, czyli odpowiednia dieta.  

W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki immunosuprlesyjne – glukokortykosteroidy, 6-merkaptopurynę, cyklosporynę, azatioprynę i metotreksat, aminosalicylany (mesalazyna, sulfasalazyna) oraz leki biologiczne. Leczenie biologiczne przeznaczone jest dla pacjentów z chorobą o nasileniu umiarkowanym lub ciężkim, którzy nie odpowiedzieli na standardowe leczenie immunosupresyjne, źle je tolerują lub obecne są przeciwwskazania do tego rodzaju leczenia. 

Przeczytaj również:
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Czym są leki biologiczne? 

Leki biologiczne to grupa leków stworzona przy pomocy inżynierii genetycznej, która jest ściśle powiązana z występującymi w organizmie człowieka cząsteczkami biologicznymi. Substancje te działają immunomodulująco, naśladując funkcje różnych białek i wpływając na interakcje między nimi.  

Jakie leki biologiczne stosowane są we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego? 

Dostępne w Polsce substancje o nazwie adalimumab i infliximab to przeciwciała monoklonalne wiążące cytokinę o nazwie TNF-α (czynnik martwicy nowotworów), co skutkuje inaktywacją jej działania. Wedolizumab jest przeciwciałem monoklonalnym wiążącym integryny, blokując migrację komórek odpornościowych do tkanki jelita. Te działania powodują znaczne zmniejszenie stanu zapalnego, co przy wczesnym rozpoczęciu leczenia może oznaczać, że uszkodzenie śluzówki jelita będzie wyraźnie mniejsze, odłożone w czasie lub nawet nigdy nie wystąpi.  

Niestety leczenie biologiczne z racji swojej innowacyjności wiąże się z dużymi kosztami, wobec czego w Polsce prowadzone jest w ramach objętych refundacją programów lekowych oraz badań klinicznych w wybranych ośrodkach. 

Jakie programy lekowe dostępne są dla osób z WZJG? 

Na ten moment prowadzone są programy lekowe WZJG z użyciem infliximabu, wedolizumabu oraz tofacytynibu. Tofacytynib to celowany lek modyfikujący przebieg choroby. By pacjent został zakwalifikowany do programu lekowego, musi spełnić konkretne kryteria, m.in. ciężki przebieg WZJG i niedostateczna odpowiedź, nietolerancja lub przeciwwskazania do leczenia standardowego.  

Kryteriami dyskwalifikującymi z uczestnictwa w programie lekowym są: 

• ciężkie przewlekłe choroby, takie jak niewydolność oddechowa, niewydolność nerek lub wątroby,  
• ciężkie zakażenia grzybicze, wirusowe lub bakteryjne,  
• niestabilna choroba wieńcowa,  
• choroba alkoholowa,  
• ciąża lub karmienie piersią,  
• choroba nowotworowa. 

Pacjenci objęci programem lekowym są ściśle monitorowani pod względem przebiegu choroby, odpowiedzi na leczenie oraz wystąpienia działań niepożądanych.  

Do działań niepożądanych leczenia biologicznego przeciwciałami monoklonalnymi zaliczają się: 

• ciężkie infekcje, m.in. gruźlica, 
• wzrost ryzyka chorób nowotworowych. 

Należy pamiętać, że odsetek poważnych działań niepożądanych jest niski, a korzyści płynące z leczenia biologicznego bardzo duże. Ryzyko rozwinięcia powikłań nie powinno zniechęcać pacjentów do poszukiwania programów lekowych oraz wyrażania na nie zgody. 

Jakie są alternatywy dla programów lekowych? 

Niestety w porównaniu z innymi krajami europejskimi dostęp do innowacyjnego leczenia w Polsce jest na niskim poziomie. Z danych NFZ na rok 2018 wynika, że tylko 1,6% chorych na WZJG było objętych terapią innowacyjną w ramach programu lekowego. Szansą dla chorych niespełniających kryteriów włączenia do programu lekowego jest udział w badaniach klinicznych. Wykonywane są one w wybranych ośrodkach w kraju z użyciem leków o udowodnionym bezpieczeństwie dla pacjenta. Nieodłącznym ryzykiem wpisanym w każdą próbę kliniczną jest otrzymywanie placebo zamiast badanego leku, co zawsze dotyczy pewnej części badanej grupy pacjentów. Jednak badania te istotnie przyczyniają się do postępu w opracowywaniu metod terapii – bez prób klinicznych nie ma nadziei na nowe leki.  

Źródła:

• Leczenie pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (WZJG) (ICD-10 K51). Załącznik B.32. https://www.gov.pl/web/zdrowie/choroby-nieonkologiczne. 
• https://www.termedia.pl/mz/Programy-lekowe-w-autoimmunologii-wymagaja-skoordynowanych-zmian,38653.html.