Salmonella – przyczyny, objawy, leczenie
Salmonella spp to bakterie stanowiące najczęstszy czynnik etiologiczny biegunek bakteryjnych na całym świecie. Jak przenosi się zakażenie, jak przebiega i jakie leczenie stosuje się w jego przypadku?
Bakterie Salmonella
Salmonella to rodzaj bakterii Gram-ujemnych. Dzieli się je na dwa podstawowe gatunki, z których S. Enterica jest gatunkiem odpowiedzialnym za choroby ludzi i zwierząt. W obrębie gatunku wyróżnia się liczne serotypy. Do najbardziej znanych należą serotypy S. Typhi odpowiedzialny za rozwój duru brzusznego i S. Paratyphi odpowiedzialny za rozwój durów rzekomych. Za salmonellozy, tak zwane zatrucia pokarmowe, najczęściej odpowiada S. Enteritidis.
Salmonella – jak dochodzi do zakażenia?
Bakterie Salmonella zakażają zarówno ludzi, jak i zwierzęta. Można je spotkać głównie u drobiu, ale również u zwierząt gospodarskich, takich jak świnie czy owce, a nawet u zwierząt domowych. Salmonella kolonizuje przewód pokarmowy zakażonego stworzenia. U człowieka możliwe jest zarówno objawowe zakażenie, jak i bezobjawowe nosicielstwo bakterii. W obu przypadkach taki osobnik stanowi źródło dalszego zakażania innych osób.
Do zarażenia bakterią może dojść:
- drogą pokarmową – poprzez spożycie zanieczyszczonych jaj, mięsa drobiowego, majonezu czy mleka,
- poprzez bezpośredni kontakt z zakażonym człowiekiem lub zwierzęciem,
- poprzez picie wody zanieczyszczonej odchodami – w ten sposób powstają tzw. epidemie wodne, głównie w krajach rozwijających się.
Przeczytaj również:
Jak uniknąć salmonelli?
Salmonelloza – przebieg
Objawy zakażenia rozwijają się po 10-48 godzinach od nabycia bakterii. Salmonellozy wywołane przez pałeczki inne niż S. Typhi i S. Paratyphi najczęściej przyjmują postać nieżytu żołądkowo-jelitowego. Bakterie, po dostaniu się do przewodu pokarmowego człowieka, wędrują do końcowego odcinka jelita cienkiego i początkowego odcinka jelita grubego. Tam wnikają do nabłonka jelitowego i wywołują w nim rozwój reakcji zapalnej. Drogą układu chłonnego mogą dostać się dalej do węzłów chłonnych, wątroby i śledziony. U osób z obniżoną odpornością bakterie mogą rozprzestrzeniać się dalej do odległych narządów, powodując ciężkie zakażenie ogólnoustrojowe.
Nieżyt żołądkowo-jelitowy wiąże się z występowaniem objawów takich jak:
- silne lub bardzo silne bóle brzucha o charakterze kurczowym, z nagłym parciem na stolec,
- biegunka, zwykle wodnista o zielonkawym zabarwieniu, niekiedy z domieszkami krwi,
- śluz,
- nudności,
- wymioty,
- gorączka lub stan podgorączkowy.

U osób z obniżoną odpornością, na przykład przyjmujących leki immunosupresyjne lub będących w trakcie leczenie onkologicznego, zakażenie może przybrać postaci narządowe, takie jak:
- zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- zapalenie płuc,
- zapalenie kości i stawów,
- zapalenie nerek,
- zapalenie wsierdzia,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
W niektórych przypadkach może rozwinąć się nawet ciężka sepsa z niewydolnością wielonarządową.
Diagnostyka salmonelli
Podstawą rozpoznania salmonellozy jest wyhodowanie bakterii w próbkach kału lub w przypadku postaci narządowych i zakażenia uogólnionego, z krwi czy innych płynów ustrojowych.
Leczenie salmonelli
W przypadku nieżytu żołądkowo-jelitowego nie stosuje się rutynowo leczenia przeciwbakteryjnego. Takie postępowanie uzasadnione jest faktem, że zakażenie zwykle ulega samoograniczeniu, a zastosowanie antybiotyku zwiększa ryzyko rozwoju bezobjawowego nosicielstwa Salmonelli. Antybiotyk stosuje się natomiast w zakażeniach uogólnionych, z zajęciem narządów wewnętrznych, w sepsie, zakażeniach przedłużających się i o ciężkim przebiegu oraz u pacjentów narażonych na ciężki przebieg choroby ze względu na występujące u nich osobnicze czynniki ryzyka.
W nieżycie żołądkowo-jelitowym standardowe leczenie polega na:
- uzupełnianiu płynów,
- uzupełnianiu elektrolitów – dostępne są proszki do sporządzenia doustnych płynów elektrolitowych.
W przypadku odwodnienia przekraczającego 10% masy ciała, konieczna może się okazać hospitalizacja i dożylne uzupełnienie utraconych płynów.
W każdym przypadku ostateczną decyzję o sposobie i miejscu leczenia podejmuje lekarz, po ocenie stanu pacjenta i występujących u niego czynników ryzyka.
Źródło:
Choroby jelita cienkiego wywołane przez bakterie, Alicja Wiercińska-Drapało, w: Wielka interna – gastroenterologia, wyd. Medical Tribune.