Salmonella – przyczyny, objawy, leczenie

Bakterie Salmonella

Salmonella to rodzaj bakterii Gram-ujemnych. Dzieli się je na dwa podstawowe gatunki, z których S. Enterica jest gatunkiem odpowiedzialnym za choroby ludzi i zwierząt. W obrębie gatunku wyróżnia się liczne serotypy. Do najbardziej znanych należą serotypy S. Typhi odpowiedzialny za rozwój duru brzusznego i S. Paratyphi odpowiedzialny za rozwój durów rzekomych. Za salmonellozy, tak zwane zatrucia pokarmowe, najczęściej odpowiada S. Enteritidis.

Salmonella – jak dochodzi do zakażenia?

Bakterie Salmonella zakażają zarówno ludzi, jak i zwierzęta. Można je spotkać głównie u drobiu, ale również u zwierząt gospodarskich, takich jak świnie czy owce, a nawet u zwierząt domowych. Salmonella kolonizuje przewód pokarmowy zakażonego stworzenia. U człowieka możliwe jest zarówno objawowe zakażenie, jak i bezobjawowe nosicielstwo bakterii. W obu przypadkach taki osobnik stanowi źródło dalszego zakażania innych osób.

Do zarażenia bakterią może dojść:

• drogą pokarmową – poprzez spożycie zanieczyszczonych jaj, mięsa drobiowego, majonezu czy mleka,
• poprzez bezpośredni kontakt z zakażonym człowiekiem lub zwierzęciem,
• poprzez picie wody zanieczyszczonej odchodami – w ten sposób powstają tzw. epidemie wodne, głównie w krajach rozwijających się.

Przeczytaj również:
Jak uniknąć salmonelli?

Salmonelloza – przebieg

Objawy zakażenia rozwijają się po 10-48 godzinach od nabycia bakterii. Salmonellozy wywołane przez pałeczki inne niż S. Typhi i S. Paratyphi najczęściej przyjmują postać nieżytu żołądkowo-jelitowego. Bakterie, po dostaniu się do przewodu pokarmowego człowieka, wędrują do końcowego odcinka jelita cienkiego i początkowego odcinka jelita grubego. Tam wnikają do nabłonka jelitowego i wywołują w nim rozwój reakcji zapalnej. Drogą układu chłonnego mogą dostać się dalej do węzłów chłonnych, wątroby i śledziony. U osób z obniżoną odpornością bakterie mogą rozprzestrzeniać się dalej do odległych narządów, powodując ciężkie zakażenie ogólnoustrojowe.

Nieżyt żołądkowo-jelitowy wiąże się z występowaniem objawów takich jak:

• silne lub bardzo silne bóle brzucha o charakterze kurczowym, z nagłym parciem na stolec,
• biegunka, zwykle wodnista o zielonkawym zabarwieniu, niekiedy z domieszkami krwi,
• śluz,
• nudności,
• wymioty,
• gorączka lub stan podgorączkowy.

U osób z obniżoną odpornością, na przykład przyjmujących leki immunosupresyjne lub będących w trakcie leczenie onkologicznego, zakażenie może przybrać postaci narządowe, takie jak:

• zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• zapalenie płuc,
• zapalenie kości i stawów,
• zapalenie nerek,
• zapalenie wsierdzia,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

W niektórych przypadkach może rozwinąć się nawet ciężka sepsa z niewydolnością wielonarządową.

Diagnostyka salmonelli

Podstawą rozpoznania salmonellozy jest wyhodowanie bakterii w próbkach kału lub w przypadku postaci narządowych i zakażenia uogólnionego, z krwi czy innych płynów ustrojowych.

Leczenie salmonelli

W przypadku nieżytu żołądkowo-jelitowego nie stosuje się rutynowo leczenia przeciwbakteryjnego. Takie postępowanie uzasadnione jest faktem, że zakażenie zwykle ulega samoograniczeniu, a zastosowanie antybiotyku zwiększa ryzyko rozwoju bezobjawowego nosicielstwa Salmonelli. Antybiotyk stosuje się natomiast w zakażeniach uogólnionych, z zajęciem narządów wewnętrznych, w sepsie, zakażeniach przedłużających się i o ciężkim przebiegu oraz u pacjentów narażonych na ciężki przebieg choroby ze względu na występujące u nich osobnicze czynniki ryzyka.

W nieżycie żołądkowo-jelitowym standardowe leczenie polega na:

• uzupełnianiu płynów,
• uzupełnianiu elektrolitów – dostępne są proszki do sporządzenia doustnych płynów elektrolitowych.

W przypadku odwodnienia przekraczającego 10% masy ciała, konieczna może się okazać hospitalizacja i dożylne uzupełnienie utraconych płynów.

W każdym przypadku ostateczną decyzję o sposobie i miejscu leczenia podejmuje lekarz, po ocenie stanu pacjenta i występujących u niego czynników ryzyka.

Źródło:

Choroby jelita cienkiego wywołane przez bakterie, Alicja Wiercińska-Drapało, w: Wielka interna – gastroenterologia, wyd. Medical Tribune.