Jakie są objawy choroby Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna  

Choroba Leśniowskiego-Crohna, mimo obecności w źródłach wiedzy medycznej od ponad stu lat, w dalszym ciągu pozostaje problematyczną jednostką. Pomimo wielu lat badań jej geneza nie została jeszcze jednoznacznie wyjaśniona, a w większości przypadków wciąż nie udaje się uzyskać optymalnego leczenia. Obserwuje się również niepokojący wzrost liczby zachorowań wśród coraz młodszych pacjentów. 

Co to jest choroba Leśniowskiego-Crohna? 

Choroba Leśniowskiego-Crohna nazywana jest też chorobą Crohna oraz chorobą Leśniowskiego. Należy do grupy chorób zapalnych jelit (IBD – inflammatory bowel disease) o nieustalonej etiologii. Przewlekłe zapalenie, przeważnie ziarniniakowe, obejmuje całą ścianę przewodu pokarmowego i może wystąpić na całej jego długości – od jamy ustnej aż po odbyt. Zwykle jest odcinkowe – ze zdrowymi fragmentami przewodu pokarmowego przedzielającymi zajęte odcinki. 

Kto zapada na chorobę Leśniowskiego-Crohna? 

Szacuje się, że w Polsce występuje około 9 nowych przypadków choroby na 100 tysięcy mieszkańców w ciągu roku. Kobiety i mężczyźni chorują tak samo często ze szczytami zachorowalności przypadającymi na 15-40 i 50-80 rok życia – jednak zachorować można w każdym wieku. Choroba zwykle nie wpływa znacząco na oczekiwaną długość życia, pod warunkiem leczenia i stosowania się do zaleceń lekarskich. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny 

Dokładna przyczyna choroby nie jest znana. Liczne badania wskazują na związek między zaburzeniami genetycznymi i immunologicznymi oraz czynnikami środowiskowymi. Udokumentowanym czynnikiem ryzyka choroby Leśniowskiego-Crohna jest palenie papierosów. Zwraca się też uwagę na niekorzystny wpływ zachodniego trybu odżywiania, tj. dietę o wysokiej zawartości węglowodanów i tłuszczów wzbogaconą o różne dodatki do żywności. Niesteroidowe leki przeciwzapalne i doustna antykoncepcja również zaliczają się do czynników ryzyka.  

Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy i postaci choroby 

Choroba Leśniowskiego zwykle początkowo ma charakter skryty i skąpoobjawowy, co utrudnia wczesną diagnostykę. Chorzy najczęściej zgłaszają się z powodu bólu brzucha i przedłużającej się (ok. 6 tygodni) biegunki, występującej często w nocy. 

Choroba może przybierać różne postaci kliniczne, jednak najczęstszą manifestacją jest zajęcie jelita cienkiego.  

Postaci i objawy choroby Crohna: 

• Postać klasyczna z zajęciem końcowego odcinka jelita krętego – u około 40-50% chorych. Najczęściej występują bóle brzucha w prawym podbrzuszu oraz wodnista lub śluzowa biegunka. Może pojawić się wyczuwalny guz w prawym podbrzuszu. Jelito może ulec przewężeniu – pojawiają się zaparcia. 
• Zajęcie jelita grubego – w 20% izolowane, częściej w połączeniu z zajęciem jelita cienkiego. Najczęstszym pierwszym objawem jest biegunka. Należy je różnicować z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (inna postać IBD). Może towarzyszyć krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego (świeża krew w stolcu), uczucie parcia na stolec. 
• Górny odcinek przewodu pokarmowego – zmiany w jamie ustnej, przełyku, żołądku i dwunastnicy rzadko występują izolowanie, zwykle towarzyszą zapaleniu jelit. Pojawienie się nadżerek i owrzodzeń w tych lokalizacjach może poprzedzać epizod zaostrzenia choroby. Zajęcie przełyku może powodować dysfagię (problemy z przełykaniem pokarmów) i odynofagię (ból przy przełykaniu pokarmu). Zmiany zlokalizowane w żołądku i dwunastnicy powodują ból w nadbrzuszu, wymioty i nudności. 
• Okolica odbytu – charakterystyczna lokalizacja zmian w chorobie Leśniowskiego-Crohna, występuje u większości chorych z zajęciem jelita grubego, może być też pierwszą manifestacją choroby. Występują szczeliny, owrzodzenia, ropnie i przetoki okolicy odbytu. 
• Objawy pozajelitowe – dotyczą stawów (najczęściej kręgosłupa), skóry i oczu. Rzadziej – stwardniające zapalenie dróg żółciowych i ostre zapalenie trzustki. 

Choroba Crohna jest chorobą przewlekłą, przebiegającą z okresami zaostrzeń („rzutów”) i różnie długimi okresami remisji. Epizody zaostrzeń mogą być wywołane przez: 

• infekcje, 
• stres, 
• niesteroidowe leki przeciwzapalne. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna u dzieci 

W ostatnich latach notuje się wzrost zachorowalności wśród dzieci i młodzieży. Nowe zachorowania w 20-25% przypadków dotyczą osób poniżej 18 roku życia. U dzieci choroba częściej przybiera postać jelitową. Dominuje:

• ból brzucha,
• biegunki,
• utrata masy ciała,
• krwawienie z odbytu.

Często w momencie postawienia diagnozy i przeprowadzenia dokładnych badań na jaw wychodzi niedobór wzrostu, niezauważony wcześniej przez rodzinę i samo dziecko.  

W jaki sposób lekarz stawia rozpoznanie choroby Leśniowskiego-Crohna? 

Przy podejrzeniu choroby Leśniowskiego i Crohna badaniem z wyboru jest ileokolonoskopia – endoskopowe badanie jelita grubego oraz końcowego odcinka jelita cienkiego lub gastroskopia (przy podejrzeniu zmian w górnym odcinku przewodu pokarmowego). W trakcie badania pobierane są wycinki do badania histopatologicznego. Obraz uzyskany w badaniu oraz wyniki badania histopatologicznego ułatwiają rozpoznanie. Pomocne również są badania radiologiczne: 

• RTG (zdjęcie rentgenowskie), 
• USG (ultrasonografia),  
• TK (tomografia komputerowa), 
• MR (rezonans magnetyczny). 

Przeczytaj również:
Kolonoskopia – jak przebiega badanie? Jak się do niego przygotować?

Jak leczyć chorobę Leśniowskiego-Crohna? 

Z powodu nieustalonej etiologii choroby Leśniowskiego-Crohna leczenie przyczynowe nie jest na ten moment możliwe. Stosuje się leczenie zachowawcze, obejmujące: 

• farmakoterapię; stosuje się tutaj następujące leki: 
  • przeciwbólowe, 
  • przeciwbiegunkowe,  
  • przeciwzapalne – glukokortykosteroidy,  
  • immunosupresyjne, 
  • biologiczne,  
  • w niektórych przypadkach antybiotyki,  
• leczenie żywieniowe i uzupełnianie niedoborów, 
• wsparcie psychologiczne.  

Ważnym zaleceniem jest zaprzestanie palenia tytoniu i unikanie czynników zaostrzających przebieg choroby.  

Szacuje się, że w ciągu 10 lat trwania choroby ok. 80% pacjentów będzie wymagało leczenia operacyjnego, z których połowa będzie wymagała powtórnej operacji. Chorzy palący papierosy wymagają leczenia chirurgicznego częściej niż niepalący.  

Leczenie chirurgiczne często jest niezbędne z powodu wskazań nagłych, tj. wymagających natychmiastowej operacji. Należą do nich: 

• całkowita niedrożność przewodu pokarmowego wskutek zwężenia jelita, 
• masywny krwotok, 
• perforacja (przedziurawienie) przewodu pokarmowego. 

Z zasady operacje planowe wykonywane w chorobie Leśniowskiego-Crohna mają charakter oszczędzający – jak najmniej skraca się jelito. Usuwa się zmieniony chorobowo odcinek z następnym odtworzeniem ciągłości przewodu pokarmowego. Czasami konieczne jest wyłonienie stomii czasowej, a w przypadkach zmian rozległych – stałej.  

Choroba Leśniowskiego-Crohna – rokowania 

Rokowania leczenia chirurgicznego, szczególnie ze wskazań nagłych, są niepomyślne. U większości chorych dochodzi do nawrotu choroby i pojawienia się nowych ognisk zapalnych po usunięciu zmienionego chorobowo fragmentu przewodu pokarmowego. Leczenie chirurgiczne nie prowadzi do wyleczenia. Operacje wykonywane ze wskazań nagłych obarczone są dużą ilością powikłań i nie prowadzą do ulepszenia jakości życia i poprawy czynności przewodu pokarmowego.  

Istotnym elementem terapii jest przewlekłe leczenie zachowawcze i objawowe, podtrzymujące etap remisji. 

Czy choroba Crohna jest śmiertelna? 

Choroba Leśniowskiego-Crohna, ze względu na nieznaną etiologię, nadal stanowi duże wyzwanie terapeutyczne dla lekarzy. Ta wieloletnia, przewlekła choroba zapalna jelit może wystąpić w każdym wieku i przebiegać z różnie długimi okresami remisji przerywanych zaostrzeniami. Istotą leczenia jest podtrzymywanie okresu remisji oraz unikanie czynników zaostrzających chorobę. Leczenie operacyjne, szczególnie ze wskazań nagłych, obarczone jest dużą ilością powikłań i nie prowadzi do wyleczenia. Śmiertelność wśród pacjentów obciążonych tą chorobą jest nieznacznie wyższe niż w populacji ogólnej. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna – dieta 

Pacjentom cierpiącym na chorobę Leśniowskiego-Crohna zaleca się dietę zbilansowaną, zawierającą węglowodany, tłuszcze i białka. Należy unikać produktów przetworzonych i słodzonych oraz bogatych w tłuszcze trans. Nie należy ograniczać ani znacząco zwiększać spożycia błonnika – zalecaną wartością jest 14 g na 1000 kcal. 

U niektórych pacjentów czynnikiem prowokującym zaostrzenie są różnorodne produkty spożywcze – ich rodzaj różni się wśród pacjentów, którzy często są w stanie zaobserwować związek między spożywanymi produktami a pogorszeniem choroby. Rozsądnym rozwiązaniem podczas aktywnej choroby jest czasowe wyeliminowanie tych produktów z diety. Należy to jednak robić z ostrożnością, tak by nie doprowadzić do niedożywienia i wyniszczenia organizmu. Niezalecane jest eliminowanie dużych grup produktów spożywczych w trakcie remisji. Lekarz z pomocą dietetyka może pomóc wprowadzić niewielkie ograniczenia do codziennej diety. 

Przeczytaj również:
Jak leczyć wrzodziejące zapalenie jelita grubego?
Nieswoiste zapalenia jelit – jak radzić sobie z bólem?

Źródła: 

• Rydzewska G., Szczepanek M., Bartnik W., Choroba Leśniowskiego i Crohna, Interna Szczeklika 2019, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019, 
• Witanowska A., Pawlik M., Rydzewska G., Choroba Leśniowskiego Crohn, Wielka Interna – Gastroenterologia, Medical Tribune, wydanie elektroniczne.