Zapalenie nerwu trójdzielnego. Nie lekceważ bólu w okolicy twarzy! 

Co to jest nerw trójdzielny? 

Nerw trójdzielny jest V nerwem czaszkowym. Posiada zarówno włókna czuciowe, jak i ruchowe. Biegnie symetrycznie z prawej i lewej strony twarzy. Odpowiada za odbieranie wrażeń zmysłowych, pracę gruczołów oraz pełni funkcję niektórych mięśni mimicznych.  

Włókna czuciowe dzielimy na trzy mniejsze nerwy (gałęzie):  

• nerw oczny (1. gałąź) – jest odpowiedzialny za unerwienie siatkówki i rogówki oka oraz skóry czoła i nosa; 
• nerw szczękowy (2. gałąź) – odpowiada za unerwienie zatok przynosowych, zębów i dziąseł, szczęki, skóry policzka i małżowiny usznej; 
• nerw żuchwowy (3. gałąź) – odpowiada za unerwienie jamy ustnej, zębów oraz mięśni odpowiedzialnych za żucie pokarmu i mięśni dolnej części twarzy. 

Dzięki nerwowi trójdzielnemu odczuwamy ból, ucisk, dotyk, zmiany temperatury oraz rozróżniamy słodki, kwaśny i słony smak. 

Na czym polega zapalenie nerwu trójdzielnego? 

Zapalenie nerwu trójdzielnego nazywamy inaczej neuralgią trójdzielną. Jest to chroniczny, zazwyczaj jednostronny zespół bólowy.  

Ból pojawia się wówczas, gdy gałązki nerwu trójdzielnego zostaną podrażnione lub uszkodzone mechanicznie.  

Neuralgia dotyczy: 

• w 32% przypadków 2. i 3. gałęzi nerwu trójdzielnego,  
• w 17% przypadków tylko 2. gałęzi nerwu trójdzielnego,  
• w 15% przypadków tylko 3. gałęzi nerwu trójdzielnego, 
• w znikomych przypadkach neuralgia ogranicza się tylko do 1. gałęzi nerwu trójdzielnego.  

Głównym czynnikiem warunkującym występowanie neuralgii jest demielinizacja, czyli degradacja osłonek mielinowych aksonów czuciowych. Jej powodem jest przewlekły, pulsujący ucisk naczyń krwionośnych na korzeń nerwu trójdzielnego. W wyniku tego we włóknach nerwowych dochodzi do patologicznych wyładowań elektrycznych. 

Zapalenie nerwu trójdzielnego – przyczyny 

Neuralgia nerwu trójdzielnego występuje samoistnie (bez konkretnej przyczyny).  

Do głównych czynników, które mogą powodować wystąpienie zapalenia nerwu trójdzielnego, zaliczamy:  

• konflikt naczyniowo-nerwowy – jest to zbyt bliski przebieg naczyń krwionośnych względem nerwu trójdzielnego w miejscu jego wyjścia z mózgu; ucisk i pulsowanie tętnicy prowadzi do uszkodzenia osłonki mielinowej nerwu i patologicznych wyładowań elektrycznych w obrębie nerwu; 
• podrażnienie punktów spustowych – są to miejsca na twarzy, gdzie gałązki nerwu V opuszczają twarzoczaszkę i stają się wrażliwe na dotyk; są to punkty w okolicy łuków brwiowych, kości policzkowych i poniżej ust; ból mogą wywołać codzienne czynności, np. mycie zębów, golenie, nakładanie makijażu; 
• półpasiec uszny (zespół Ramsaya Hunta) – jest to choroba wywoływana przez wirusa ospy wietrznej, który po latach uśpienia uaktywnia się w zwojach nerwowych; szczepienie przeciwko ospie wietrznej może zminimalizować wystąpienie schorzenia; 
• ekstrakcja zęba – prosty zabieg usunięcia zęba również może być przyczyną uszkodzenia osłonki mielinowej gałęzi nerwu i sprzyjać wystąpieniu objawów zapalenia; 
• toczeń rumieniowaty – jest to choroba autoimmunologiczna, w której organizm atakuje sam siebie; w wyniku tego uszkadza własne osłonki nerwowe, nie tylko w obrębie nerwu trójdzielnego; 
• tętniak mózgu, naciekający guz, narośla kostne, stwardnienie rozsiane – również mogą być przyczyną wystąpienia objawów neuralgii, ale w tym przypadku objawy pojawiają się obustronnie. 

Zapalenie nerwu trójdzielnego – objawy 

Głównym objawem zapalenia nerwu trójdzielnego jest ostry, przeszywający i palący ból twarzy w obszarze unerwienia przez daną gałąź nerwową. Przypomina porażenie prądem.

Ból pojawia się nagle, zazwyczaj w ciągu dnia i równie szybko mija. Trwa od kilku sekund do 2 minut. Może wystąpić jednorazowo, ale najczęściej pojawia się od kilku do kilkunastu razy na dobę.  

Oprócz silnego bólu możesz zaobserwować:  

• łzawienie oczu,  
• opuchliznę połowy twarzy,  
• ślinotok,  
• zaczerwienienie policzków,  
• katar, 
• zaburzenia smaku,  
• zaburzenia słuchu.  

Może również wystąpić porażenie mięśni mimicznych twarzy (opadający kącik ust, niedomykanie powieki, niedomykanie ust).  

Ataki najczęściej zdarzają się jesienią i zimą.  

Zapalenie nerwu trójdzielnego – diagnostyka 

Neuralgia trójdzielna często jest mylona z bólem zęba lub zapaleniem miazgi zębowej. 

Jeśli zaobserwujesz u siebie objawy neuralgii, skonsultuj się lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej.  

Lekarz po zebraniu wywiadu skieruje Cię do specjalisty: neurologa, laryngologa, stomatologa lub okulisty.  

Podstawowa diagnostyka opiera się na: 

• dokładnym wywiadzie i badaniu fizykalnym – po zebraniu wywiadu lekarz sprawdza reakcję na bodźce dotykowe, ucisk, zmianę temperatury, ból i smak; 
• diagnostyce różnicowej – specjalista wyklucza zapalenie zatok, ucha i zębów, depresję maskowaną, stwardnienie rozsiane, klasterowy ból głowy czy choroby stawu skroniowo-żuchwowego (choroba Costena); 
• specjalistycznych badaniach – zaliczamy tutaj rezonans magnetyczny głowy, tomografię komputerową i angiografię, które pomogą wykryć nieprawidłowości w układzie naczyniowym i podjąć odpowiednie leczenie
  

Zapalenie nerwu trójdzielnego – leczenie 

Leczenie farmakologiczne  

Standardowe leki przeciwzapalne nie są skuteczne. Zamiast nich stosuje się leki przeciwpadaczkowe (m.in. karbamazepinę, klonazepam, kwas walproinowy, fenytoinę, gabapentynę), a także baklofen i opioidy działające przeciwbólowo. Jeśli to nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, specjalista może zalecić cykliczne ostrzykiwanie nerwu trójdzielnego opioidowymi lekami przeciwbólowymi.

Ważnym elementem farmakoterapii jest suplementacja witamin z grupy B, w szczególności witaminy B12, która wpływa na regenerację układu nerwowego.  

Fizjoterapia  

Pomocne mogą okazać się: 

• delikatne masaże twarzy i okolic szyi,  
• ciepłe okłady,  
• parafina,  
• nagrzewania lampą Sollux,  
• ultradźwięki,  
• pole magnetyczne.  

W przypadku porażenia mięśni twarzy stosuje się również ćwiczenia mięśni mimicznych i kinesiotaping.  

Ulgę w bólu może przynieść także akupunktura. Polega ona na nakłuwaniu specjalnymi igłami precyzyjnie określonych miejsc na ciele. Celem zabiegu jest stymulacja układu nerwowego i krwionośnego oraz regeneracja tkanek w okolicy zabiegowej.

Leczenie chirurgiczne  

Do metod leczenia chirurgicznego zaliczamy: 

• mikrodekompresję naczyniową – jest to poważna operacja neurochirurgiczna, która polega na oddzieleniu nerwu trójdzielnego od uciskającego go naczynia krwionośnego; jest obarczona dużym ryzykiem powikłań neurologicznych; 
• termokoagulację – polega na zniszczeniu chorego fragmentu nerwu poprzez wprowadzenie do zwoju nerwowego igły rozgrzanej do 70-75°C; powikłaniem po zabiegu są zaburzenia czucia na twarzy oraz zaburzenia w rozróżnianiu smaków; 
• radiochirurgię Gamma Knife – jest to nieinwazyjny i bardzo precyzyjny zabieg napromieniowania nerwu trójdzielnego wiązką 192 promieni energii jonizującej za pomocą specjalistycznego sprzętu Gamma Knife; objawy neuralgii zazwyczaj ustępują w ciągu 2 miesięcy od zabiegu; 
• kompresję balonową – to najczęściej stosowany zabieg u osób ze stwardnieniem rozsianym, u których zawiodło leczenie farmakologiczne; zabieg jest przeprowadzany w krótkim znieczuleniu ogólnym; do nerwu trójdzielnego wprowadza się tzw. mandryn, a następnie balonik, który wypełnia się środkiem kontrastowym, aż osiągnie kształt gruszki; wówczas uzyskujemy odpowiedni ucisk, który trwa do 1,5 minuty; następnie balonik jest usuwany; skuteczność zabiegu wynosi 92%; 
• glicerolizę – polega na ostrzyknięciu zbiornika nerwu trójdzielnego 0,5-1,5 ml glicerolu i uszkodzeniu włókien nerwu odpowiedzialnych za dolegliwości bólowe; zabieg jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym; objawy neuralgii zazwyczaj ustępują na 9 do 12 miesięcy;  
• krioanalgezję – zabieg wykonywany w znieczuleniu miejscowym; po wypreparowaniu nerwu trójdzielnego poddaje się go trzykrotnemu zamrażaniu ciekłym azotem o temperaturze ok. -180⁰C przez ok. 2 minuty, a następnie rozmrażaniu przez ok. 5 minut; zabieg polega na miejscowym uszkodzeniu aksonów, jednak daje krótkotrwały efekt (średnio na ok. 6 do 12 miesięcy). 

Zapalenie nerwu trójdzielnego – leczenie domowymi sposobami. Czy jest skuteczne? 

Do domowych sposobów leczenia zaliczamy modyfikację stylu życia: 

• rzucenie palenia,  
• wyeliminowanie alkoholu,  
• ograniczenie spożycia cukru, kawy i mocnej herbaty,  
• wprowadzenie do jadłospisu większej ilości świeżych warzyw i owoców,  
• picie większej ilości wody i soków owocowo-warzywnych bogatych w witaminy i składniki mineralne. 

Powyższe sposoby możemy traktować jako wspomaganie terapii. 

Pamiętaj, aby zapalenia nerwu trójdzielnego nie leczyć na własną rękę. 

Unikaj stosowania leków przeciwbólowych, które w przypadku neuralgii nie dają żadnego efektu. Samodzielnie wykonany masaż twarzy czy ćwiczenia mięśni mimicznych również mogą doprowadzić do zaostrzenia objawów

Nieleczone zapalenie nerwu trójdzielnego – do czego może prowadzić? 

Nieleczone zapalenie nerwu trójdzielnego może przerodzić się w stan przewlekły. Wówczas ból utrzymuje się przez cały czas z podobną intensywnością.  

To z kolei prowadzi do: 

• pogorszenia jakości życia,  
• zaburzeń snu,  
• problemów z utrzymaniem higieny twarzy i jamy ustnej,  
• problemów z żuciem pokarmów, co może wiązać się z utratą wagi.  

Przewlekły ból może spowodować obniżenie nastroju, ograniczenie kontaktów towarzyskich, a nawet może przyczynić się do wystąpienia depresji. 

Zapalenie nerwu twarzowego to poważny problem, który zawsze powinniśmy skonsultować z lekarzem. Specjalista dokładnie zdiagnozuje przyczynę i dobierze odpowiednie leczenie. 

Przeczytaj również:
Akupunktura. Czy nakłuwanie igłami działa?