Smółka. Kiedy noworodek powinien ją wydalić?

Co to jest smółka? 

Smółka to pierwszy stolec oddany przez noworodka po urodzeniu. Nie sposób jej przegapić, gdyż jest charakterystyczna i na pierwszy rzut oka może przestraszyć niedoświadczonych rodziców. Nie ma jednak powodów do obaw – to czysta fizjologia.  

Jej nazwa pochodzi od smoły. Smółka jest zatem czarna lub ciemnozielona, lepka, gęsta i często dosyć obfita. Zaczyna się gromadzić w przewodzie pokarmowym maluszka już podczas życia płodowego od ok. 12. tygodnia ciąży. Jej objętość zwiększa się wraz z kolejnymi miesiącami ciąży. 

W skład smółki noworodkowej wchodzą:  

• woda,  
• złuszczony nabłonek przewodu pokarmowego,  
• enzymy trawienne,  
• maź płodowa,  
• bilirubina,  
• biliwerdyna,  
• cholesterol,  
• wydzieliny żołądkowo-jelitowe i trzustkowe,  
• glikoproteiny krwi,  
• lanugo (meszek płodowy),  
• płyn owodniowy.  

Kiedy noworodek wydala smółkę? 

U zdrowego, donoszonego noworodka następuje to najczęściej w ciągu pierwszej doby po narodzinach.

Wydalenie smółki do 48 godzin po urodzeniu świadczy o tym, że jelita funkcjonują prawidłowo.  

Wcześniaki wydalają smółkę w drugiej dobie życia lub później – w zależności od stanu i stopnia rozwoju dziecka.  

Smółka jest zwykle dosyć obfita. Jej masa może wynosić nawet 200 gramów, co wiąże się ze spadkiem masy ciała noworodków w pierwszych dobach życia. Nie oznacza to jednak, że dziecko wydali ją jednorazowo. Kolejne stolce również mogą zawierać smółkę, ale w coraz mniejszym stężeniu. Mogą być one ciemniej zabarwione przez kilka dni.

Zwykle pełne wydalenie smółki odbywa się po około 3 dniach.   

Zbyt wczesne wydalenie smółki – dlaczego jest niebezpieczne? 

W prawidłowym przebiegu ciąży jelita dziecka przebywającego w łonie mamy nie wykazują zbyt silnych ruchów perystaltycznych. Zwieracze odbytnicy utrzymują odpowiednie napięcie, zatrzymując smółkę w środku.  

O przedwczesnym wydaleniu smółki mówimy, gdy nastąpi to jeszcze w brzuchu mamy lub w trakcie porodu. Dostaje się ona wówczas do wód płodowych, zabarwiając je na zielono. 

Przedwczesne oddanie smółki wiąże się często z wystąpieniem niedotlenienia u dziecka lub pojawieniem się stresu wewnątrzmacicznego. Skutkuje to rozluźnieniem zwieraczy u dziecka i wydaleniem smółki jeszcze w łonie mamy.  

Do wcześniejszego oddania smółki mogą przyczynić się również: 

• ostra infekcja pod koniec ciąży,  
• nadciśnienie u matki,  
• stan przedrzucawkowy,  
• małowodzie z uciskiem pępowiny podczas porodu,  
• nadużywanie przez matkę substancji psychoaktywnych. 

Przedwczesne wydalenie smółki zwykle dotyczy ciąż trwających 42 tygodnie lub dłużej. Nie wolno bagatelizować takiego stanu, ponieważ u dzieci urodzonych z wód płodowych zanieczyszczonych smółką istnieje większe ryzyko wystąpienia zamartwicy okołoporodowej i niewydolności oddechowej.  

Czym jest zespół aspiracji smółki?

Zespół aspiracji smółki (MAS – Meconium Aspiration Syndrome) to zespół zaburzeń oddychania związany z przedostaniem się smółki do dróg oddechowych. Niedotlenienie wewnątrzmaciczne może przyczynić się do przedwczesnego wydalenia smółki. Może ono również stymulować ruchy oddechowe dziecka w łonie mamy i spowodować przedostanie się smółki z wód płodowych do tchawicy i oskrzeli dziecka.  

Zespół medyczny przyjmujący poród ma opracowane procedury postępowania z noworodkiem w przypadku ryzyka wystąpienia zespołu aspiracji smółki. 

Na co wskazuje zbyt późne wydalenie smółki? 

Wydalenie smółki w odpowiednim czasie daje sygnał, że jelita noworodka są sprawne i pracują prawidłowo. Opóźnione wydalanie smółki nie oznacza od razu nieprawidłowości, ale powinno zwrócić uwagę rodziców. 

Może ono wskazywać na:  

• niedrożność smółkową, która poza brakiem smółki objawia się również wzdętym brzuchem, wymiotami z żółcią, a w cięższych przypadkach perforacją jelit. W łagodniejszej postaci choroby stosujemy leczenie farmakologiczne z wlewami doodbytniczymi, które mają rozluźnić zalegającą smółkę. W cięższych przypadkach potrzebne jest leczenie operacyjne;  
• zespół korka smółkowego;  
• mukowiscydozę – chorobę genetyczną obejmującą nieprawidłowości w układach pokarmowym i oddechowym;  
• chorobę Hirschprunga – chorobę genetyczną, która polega na braku unerwienia końcowego odcinka jelita grubego, przez co jest on wyraźnie zwężony;  
• wrodzone wady budowy jelit, np. wrodzone zarośnięcie okrężnicy, zwężenie lub zarośnięcie odbytnicy.  

Przeczytaj również:
Rumień noworodkowy. Dotyka nawet 50% dzieci!