Ropień zęba. Konsekwencja nieleczonej próchnicy

Ropień zęba – objawy 

Ropień zęba to zbiorowisko ropy w jamie ustnej. Powstaje w wyniku rozpadu tkanek z powodu działania enzymów proteolitycznych (granulocytów). Zwykle ma postać pęcherzyka lub wybrzuszenia na dziąśle w korzeniu zęba, w którym obecny jest stan zapalny. Może być elastyczny lub twardy. Czasami towarzyszą mu objawy ogólne: gorączka, dreszcze, złe samopoczucie. 

Jeżeli ropień objął przestrzeń anatomiczną np. podżuchwową (stany zapalne od zębów dolnych), wystąpi tam obrzęk i ból przy dotyku. W takiej sytuacji bardzo często dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych okolicy ropnia i pojawia się gorączka.   

Ropień zęba – dlaczego powstaje? 

Proces powstawania ropnia trwa dłuższy czas. Zaczyna się w momencie pojawienia się ogniska próchnicowego w zębie. Niewyleczona w odpowiednim czasie próchnica drąży w głąb zęba, docierając do komory miazgi (gdzie obecne są naczynia i nerwy). Tam bakterie, a raczej produkty ich metabolizmu, doprowadzają do stanu zapalnego miazgi, a w konsekwencji jej niszczenia.  

Jeśli ząb nadal nie jest leczony, powstaje wysięk ropny. W zębie rozpoczyna się proces gnilny. Na początku obejmuje on komory miazgi, natomiast z czasem postępuje i dociera do korzenia oraz tkanek okołowierzchołkowych (okostnej i kości, a w bardziej zaawansowanych postaciach – również dziąseł). 

Rodzaje ropni 

Ropnie wewnątrzustne 

• Śródkostny – proces zapalny toczy się w przywierzchołkowej części ozębnej i kości. Towarzyszy mu silny ból przy opukiwaniu oraz obrzęk tkanek. 
• Podokostnowy – powstaje, gdy wysięk ropny przeszedł przez kość pod okostną. W tym przypadku pacjent najsilniej odczuwa objawy, do których należą: złe samopoczucie, dreszcze, wzrost temperatury, brak apetytu czy bezsenność. 
• Podśluzówkowy – tworzy się, gdy wysięk ropny zniszczy już okostną i zgromadzi się pod błoną śluzową. Ból się zmniejsza, a pacjent odczuwa ulgę. Nasila się za to obrzęk tkanek miękkich, a w badaniu palpacyjnym odczuwa się obecność płynu wewnątrz ropnia. 
• Podniebienia – jest to ropień podokostnowy. Pacjent skarży się na silny ból. Może wystąpić także rozległy obrzęk tkanek.
• Dołu nadkłowego – jako następstwo zmian w obrębie kła górnego, czasem pierwszego przedtrzonowca lub bocznego siekacza. Szybko rozprzestrzenia się do okolicy podoczodołowej lub policzkowej. Występuje obrzęk i silny ból pod wpływem dotyku.
• Podjęzykowy – przyczyna może być zębopochodna (od korzeni zębów dolnych) lub niezębopochodna, np. zapalenie ślinianki podjęzykowej albo urazy dna jamy ustnej. Dno jamy ustnej jest podniesione z jednej strony, a język zbacza na zdrową stronę ma i ograniczone ruchy. Pacjent może niewyraźnie mówić i mieć problemy z połykaniem, niekiedy odczuwa duszność. Błona śluzowa jest wyraźnie zaczerwieniona i uwypuklona w kierunku jamy ustnej.
• Języka – występuje twardy, bolesny naciek. Język ma ograniczoną ruchomość, występuje problem z domknięciem ust i ślinotok. Przyczynić mogą się do tego zakażenia ran pourazowych, zakażenia pochodzące od zębów dolnych przednich albo zakażenie migdałków. 
• Okołomigdałkowy – jego cechą charakterystyczną jest pochylenie głowy ku dołowi i na chorą stronę. Pacjent może się skarżyć na trudności w mówieniu, połykaniu i oddychaniu. W późniejszym etapie może wystąpić szczękościsk. Najczęstszą przyczyną jest zapalenie migdałka podniebiennego, dużo rzadziej stan zapalny pochodzący od zęba. 
• Policzka – może być zewnątrzustny lub wewnątrzustny. Przyczynami mogą być zakażenia zębopochodne, najczęściej pochodzące od zębów przedtrzonowych i trzonowych górnych. 

Ropnie zewnątrzustne 

Charakterystyczne dla tych ropni są objawy ogólne takie jak gorączka, dreszcze i złe samopoczucie. 

• Podbródkowy – przyczyną są ostre procesy zapalne, które dotyczą zębów siecznych lub kłów dolnych. Stan zapalny może się także rozszerzać z sąsiednich przestrzeni. Towarzyszy mu obrzęk i zaczerwienienie podbródka. 
• Podżuchwowy – przyczynami są procesy zapalne od dolnych zębów trzonowych, utrudnione wyrzynanie dolnej ósemki, zapalenie ślinianki podżuchwowej lub węzłów chłonnych. Zwykle towarzyszy mu szczękościsk. 
• Okołożuchwowy – wysięk ropny odwarstwia okostną od wewnętrznej i zewnętrznej strony trzonu żuchwy. Przyczyny i objawy są takie jak w przypadku ropnia podżuchwowego, a ich odróżnienie możliwe jest jedynie podczas zabiegu.   
• Podżwaczowy – występuje bardzo rzadko, a cechuje go nieznaczne wygórowanie i ból przy dotyku mięśnia żwacza oraz silny szczękościsk. 
• Przestrzeni skrzydłowo-żuchwowej – charakteryzuje go szczękościsk, silny ból, trudności w połykaniu oraz zwężenie i asymetria cieśni gardzieli. Najczęściej pojawia się jako efekt nieprawidłowego znieczulenia nerwu zębodołowego dolnego. 
• Przestrzeni skrzydłowo-podniebiennej  – charakterystyczny silny ból promieniujący do skroni, występujący w tylnej części wyrostka zębodołowego szczęki. 
• Przygardłowy – występuje silny obrzęk i ból promieniujący do skroni oraz trudności w połykaniu, zaburzenia oddychania i chrypka. Przyczynami mogą być: infekcja zębów trzonowych, zapalenie ślinianek lub ropne zapalenie migdałków. 
• Przestrzeni podskroniowej – zazwyczaj jest powikłaniem ropnej zgorzeli miazgi górnych trzonowców. Pojawia się charakterystyczny ból promieniujący do skroni i szczękościsk. 
• Przestrzeni skroniowej – występuje pod mięśniem skroniowym, przeważnie jest powikłaniem zakażenia innej przestrzeni. 

Nieleczony ropień zęba – czy sam pęknie? 

W niektórych przypadkach ropień pęka samoistnie i uwalnia się ropa. Niekiedy również na dziąśle pojawia się przetoka, czyli malutkie ujście lub pęcherzyk, przez który dochodzi do uwalniania się ropy. Pojawienie się przetoki świadczy o długotrwałym procesie zapalnym.

Pamiętaj, że pęknięcie pęcherzyka i uwolnienie ropy nie rozwiązuje problemu. Jest to jedynie oznaka toczącego się w przyzębiu stanu zapalnego, która koniecznie wymaga interwencji stomatologa. 

Czy antybiotyk pomoże na ropień zęba? 

Leczenie uzależnione jest od rodzaju ropnia. Jeśli konieczne jest wdrożenia natychmiastowej antybiotykoterapii, stomatolog przepisuje lek o szerokim spektrum działania lub wdraża terapię skojarzoną. W pozostałych przypadkach wskazany jest posiew ropnej wydzieliny i wykonanie antybiogramu. Dużą rolę odgrywają również chemioterapeutyki, np. metronidazol. 

Ogólne zasady leczenia ropni wewnątrzustnych 

• Leczenie głównie miejscowe – usunięcie zęba lub leczenie endodontyczne. Jeśli nie uzyska się w ten sposób drenażu, to ropień trzeba naciąć. 
• Stomatolog nie usuwa ropnia na pierwszej wizycie, jeśli u pacjenta występuje szczękościsk lub konieczne jest dłutowanie zęba. 
• Pacjentom obciążonych cukrzycą, innymi chorobami metabolicznymi, po świeżo przebytej grypie czy chorobie ogniskowej lekarz podaje antybiotyk przy wykonaniu nacięcia. Pacjent przyjmuje go przez kolejne 5-6 dni. 
• Ropień dołu nadkłowego oraz nasady języka lekarz nacina w warunkach szpitalnych i podaje antybiotyk. 
• Uzupełnieniem leczenia miejscowego są środki antyseptyczne do płukania jamy ustnej, np. z chlorheksydyną.

Ogólne zasady leczenia ropni zewnątrzustnych 

Leczenie ogólne:  

• antybiotykoterapia, 
• leczenie objawowe – leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, krwiozastępcze (w przypadku zaburzeń wodno-elektrolitowych),  
• leczenie ogólnie wspomagające, m.in. wzmacniające odporność. 

Leczenie miejscowe:  

• nacięcie (szerokie otwarcie ogniska) i drenaż ropnia,  
• leczenie przyczynowe – nie zawsze można je zastosować od razu np. ze względu na szczękościsk,  
• leczenie uzupełniające – “wysychające okłady”, higiena jamy ustnej, fizykoterapia, sanacja – kompleksowe wyleczenie zębów. 

Przeczytaj również:
Zgorzel zęba. Przyczyny, objawy, leczenie i powikłania.