Osłuchiwanie serca. Co może wykryć?

Na czym polega osłuchiwanie serca? 

Osłuchiwanie serca jest badaniem prostym i nieinwazyjnym. Lekarz potrzebuje jedynie stetoskopu, by ocenić tony, częstość i miarowość akcji serca.  

Akcja serca, potocznie zwana pulsem, powinna wynosić u osoby dorosłej 60-100 uderzeń na minutę.  

Gdy jej wartość jest mniejsza, mówimy o bradykardii, a gdy większa – o tachykardii. Kiedy uderzenia słyszane są w jednakowych odstępach czasowych, rytm serca jest miarowy. Brak miarowości najczęściej świadczy o chorobie serca. 

Czym są tony serca? 

Tony serca to inaczej dźwięki, które powstają w wyniku zamykania się zastawek. Podczas osłuchiwania serca słychać tony I i II.  

Ton I to efekt zamknięcia zastawek mitralnej i trójdzielnej podczas skurczu komór (wyrzutu krwi do dużych naczyń krwionośnych). Ton II jest sygnałem zamknięcia zastawek aortalnej i płucnej. Podczas wdechu powietrza do płuc można usłyszeć rozdwojenie tego tonu, co jest rzeczą całkowicie normalną i nie świadczy o żadnym schorzeniu.  

Dodatkowymi tonami serca są tony III i IV. Ich obecność u dzieci i młodzieży jest normalna, lecz u dorosłych świadczy o chorobie serca. 

O czym świadczą nieprawidłowości w tonach serca? 

Nieprawidłowa głośność tonu I (bardzo głośny lub cichy, zmienna głośność podczas osłuchiwania, rozdwojenie) może oznaczać problemy kardiologiczne. Jednak nie zawsze, bo głośny ton I często występuje u osób szczupłych, z uwagi na ich anatomię. 

Inne rozdwojenie tonu II niż tylko podczas wdechu, np. występujące niezależnie od pracy oddechowej oraz stwierdzane przy osłuchiwaniu tonu III lub IV u dorosłych, wskazuje na chorobę serca.  

Obecność tonu III u osoby dorosłej oznacza niewydolność lewej komory serca. Ton IV występuje przy przeroście prawej komory serca, w nadciśnieniu płucnym i ciężkim nadciśnieniu tętniczym, przy zwężonej zastawce aortalnej lub płucnej, a także w chorobie niedokrwiennej serca i kardiomiopatii przerostowej.  

Przyczyny szmerów w sercu 

Szmery powstają w wyniku burzliwego przepływu krwi. Gdy podczas osłuchiwania lekarz stwierdzi szmer nad sercem, określa jego głośność i charakterystykę. Szmer może być skurczowy, rozkurczowy lub ciągły.

Ważne w ocenie szmeru jest określenie jego:

• kształtu,
• czasu trwania,
• punktu najlepszej słyszalności,
• promieniowania.

Lekarz może skierować Cię na badanie echokardiograficzne (echo serca). Przydatne może być także wykonanie badań laboratoryjnych, EKG i/lub RTG klatki piersiowej. 

Przyczyną powstania szmeru mogą być schorzenia kardiologiczne, m.in.: nieprawidłowa praca zastawek, otwory w przegrodach, połączenia między naczyniami.  

Szmer może pojawić się też w warunkach zwiększonego przepływu krwi, np.:  

• w czasie gorączki,  
• przy niedokrwistości,  
• przy nadczynności tarczycy,  
• u kobiet w ciąży. 

Szmer nie zawsze oznacza więc wadę serca lub jakąkolwiek chorobę. U dzieci często stwierdza się szmery niewinne, czyli takie, które nie wiążą się z żadną chorobą. Szmery niewinne najczęściej zanikają same i nie wymagają leczenia.  

Przeczytaj również:
Tachykardia. Kiedy serce bije za szybko…