Jod na tarczycę. W jakich chorobach może pomóc?

Jod a niedoczynność tarczycy 

Jod uczestniczy w produkcji hormonów tarczycy, czyli trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Jeżeli w organizmie nie ma odpowiedniej ilości jodu, tarczyca nie działa prawidłowo i wytwarza zbyt małe ilości hormonów. Taki stan nazywamy niedoczynnością tarczycy. 

Niedobór jodu jest jednak niezwykle rzadkim zjawiskiem, zwłaszcza w Polsce. Sukces ten zawdzięczamy wprowadzonemu w latach 90. obowiązkowi dodawania jodu, a dokładnie jodku potasu, do soli kuchennej. Jod znajduje się również w mieszankach mlekozastępczych dla niemowląt. Wcześniej niski poziom tego pierwiastka prowadził nie tylko do niedoczynności tarczycy, ale także do poronień i poważnych zaburzeń intelektualnych u dzieci.  

Dodatkowa suplementacja jodem w dawce 150 µg dziennie jest wskazana jedynie u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Ilość jodu w preparatach dedykowanych ciężarnym jest niezwykle ważna, ponieważ jego nadmierne spożycie może doprowadzić do niedoczynności tarczycy u rozwijającego się płodu. 

Aktualnie to nie niedobór jodu jest problemem, który prowadzi do niedoczynności tarczycy. Najczęstszą przyczyną tego stanu jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Rozwija się ono w wyniku nieprawidłowej reakcji naszego układu odpornościowego, który rozpoznaje własne tkanki jako obce i produkuje przeciwko nim autoprzeciwciała. W tym przypadku są one skierowane przeciwko komórkom tarczycy, która ulega zniszczeniu i nie jest w stanie produkować właściwej ilości hormonów. 

Mogłoby się wydawać, że skoro tarczyca nie działa prawidłowo, to im więcej jodu jej dostarczymy, tym lepiej będzie pracować. Nic bardziej mylnego! U pacjentów z chorobą Hashimoto przy nadmiernym spożyciu jodu może pojawić się wole, czyli powiększenie tarczycy.  

Jod a nadczynność tarczycy 

Jeśli tarczyca produkuje nadmierną ilość hormonów, mówimy o nadczynności tego narządu. Do jej najczęstszych przyczyn należy choroba Gravesa-Basedowa, którą, podobnie jak Hashimoto, zaliczamy do schorzeń autoimmunologicznych. Jej leczenie rozpoczyna się zwykle od leków, które mają hamować produkcję hormonów w tarczycy. Są to tzw. tyreostatyki lub leki przeciwtarczycowe. Należą do nich tiamazol i propyltiouracyl.

U niektórych pacjentów, szczególnie gdy choroba nawraca, stosuje się inną metodę leczenia. Polega ona na jednorazowym zażyciu jodu. Nie jest to jednak zwykły pierwiastek, który możemy znaleźć w jodowanej soli czy suplementach dla ciężarnych, a jod promieniotwórczy 131I (radiojod). Jak wskazuje jego nazwa, może on wydzielać promieniowanie. Gdy w naszym organizmie pojawi się radiojod, tarczyca go wyłapuje. Dzięki temu promieniowanie działa miejscowo i niszczy komórki tarczycy, czego efektem jest zmniejszenie wydzielania hormonów. Część przyjętego jodu promieniotwórczego wydalamy wraz z moczem, kałem oraz potem. 

Przed przyjęciem radiojodu musisz skonsultować się z lekarzem. Przeciwwskazaniami do podania tej substancji są m.in. ciąża i karmienie piersią. 

Jeśli zażywasz lek przeciwtarczycowy, specjalista wskaże moment, w którym musisz go odstawić. 

Lekarz zleci Ci również szereg badań, m.in.: 

• badanie poziomu hormonów tarczycy i autoprzeciwciał,  
• USG tarczycy, 
• badanie oceniające zdolność tarczycy do wychwytywania jodu.  

Następnym krokiem jest zgłoszenie się na czczo do Zakładu Medycyny Nuklearnej, gdzie otrzymasz radiojod w postaci kapsułki. Po jej przyjęciu nie musisz zostawać w szpitalu. Tego samego dnia możesz wrócić do domu.

Przez dwie godziny po przyjęciu leku nic nie jedz, a przez pierwsze kilka dni pij dużo wody i szczególnie dbaj o higienę osobistą. Ze względu na emitowane promieniowanie do dwóch tygodni od przyjęcia kapsułki unikaj kontaktu z kobietami w ciąży i małych dziećmi. Przez pół roku nie staraj się również o potomstwo. Zakaz ten dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Oprócz tego regularnie zgłaszaj się na wizyty u lekarza i wykonuj zalecone przez niego badania. 

Tarczyca może zacząć pracować prawidłowo dopiero po pewnym czasie – od 6 tygodni aż do pół roku. U większości pacjentów wystarczy przyjęcie jednej kapsułki z promieniotwórczym jodem. W niektórych przypadkach całą procedurę trzeba jednak powtórzyć. 

Funkcja tarczycy może również zostać tak mocno zablokowana, że rozwinie się niedoczynność. Wówczas lekarz zaleci Ci zażywanie hormonów tarczycy w tabletkach. 

Podobny do choroby Gravesa-Basedowa jest zespół Jod-Basedow. Może on wystąpić u osób z predyspozycją do autoimmunologicznej nadczynności tarczycy. Choroba rozwija się po przyjęciu zbyt dużych dawek jodu, czego efektem jest nadczynność tarczycy. 

Jod a guzki tarczycy 

Kolejnym schorzeniem, które może dotknąć naszą tarczycę, są guzki. Występują one u ok. 6% kobiet i 1% mężczyzn. W niewielkiej części guzków tarczycy stwierdza się obecność nowotworu złośliwego. Większość przypadków to na szczęście łagodne zmiany. U części pacjentów pojawia się tylko jeden guzek. Jeśli jednak jest ich bardzo dużo, mamy do czynienia z tzw. wolem guzkowym. 

Jeżeli zauważysz na swojej szyi guzek, koniecznie zgłoś się do lekarza. Prawdopodobnie zaleci on USG tarczycy, które pozwoli ocenić wielkość zmiany i jej charakter. U części pacjentów konieczne jest jednak wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC). Lekarz nakłuwa guzek cienką igłą i pobiera z niego komórki, które ocenia potem patomorfolog. Jeśli nie uda się pobrać odpowiedniej liczby komórek, biopsję trzeba powtórzyć. 

W trakcie diagnostyki lekarz zleca też badania krwi. Najpierw ocenia się poziom TSH. Gdy jest on nieprawidłowy, bada się stężenie hormonów tarczycy (fT3 i fT4). U niektórych chorych guzki mogą wydzielać hormony i prowadzić do pojawienia się nadczynności tarczycy. W tym przypadku, podobnie jak w chorobie Gravesa-Basedowa, jednym ze sposobów leczenia jest podanie promieniotwórczego jodu.  

Jeśli guzek okaże się nowotworem złośliwym, konieczne będzie jego wycięcie. W niektórych typach raka tarczycy uzupełnieniem terapii jest podanie radiojodu. W tej sytuacji jest on stosowany po ok. 1-3 miesięcy po zabiegu. Przy guzkach tarczycy przygotowanie, przebieg i zalecenia po zażyciu kapsułki z radiojodem są takie same jak w przypadku choroby Gravesa-Basedowa. 

U pacjenta z wolem guzkowym, w przypadku niekontrolowanego i nadmiernego spożycia jodu, również może pojawić się zespół Jod-Basedow.  

Niedoczynność, nadczynność czy guzki tarczycy to powszechnie występujące choroby. O ich leczeniu powinien zadecydować lekarz. Dlatego też zażywanie suplementów diety i innych substancji z jodem, zwłaszcza w dużych ilościach, nie jest dobrym rozwiązaniem w przypadku chorób tarczycy. 

Przeczytaj również:
Badania tarczycy. Nie zwlekaj, zbadaj się!