Tętniak mózgu. Jakie objawy świadczą o pęknięciu?

Co to jest tętniak mózgu? 

Tętniak to nieprawidłowe poszerzenie tętnicy w mózgu. Rozwija się w wyniku miejscowego osłabienia ściany naczynia krwionośnego. Krew w tętnicach płynie pod stosunkowo wysokim ciśnieniem i powoduje uwypuklenie jej ściany w osłabionym miejscu, które z biegiem czasu zwiększa się. W ostateczności może dojść do pęknięcia tętniaka. 

Występujące w 80% przypadków tętniaki workowate mają postać typowego uwypuklenia tętnicy. Przyczyną ich powstania jest wada budowy naczynia krwionośnego lub nadciśnienie tętnicze. Cechą charakterystyczną tętniaków workowatych jest duże ryzyko pęknięcia. Tętniaki wrzecionowate rozwijają się głównie w wyniku miażdżycy lub urazu głowy. Jak wskazuje ich nazwa, przyjmują postać wydłużonego poszerzenia tętnicy. 

Tętniak mózgu – przyczyny 

Naukowcy do tej pory nie ustalili dokładnych przyczyn powstawania tętniaków mózgu. Znamy jednak wiele czynników, które zwiększają ryzyko ich rozwoju. Niektóre zależą od stylu życia, a na wystąpienie innych nie mamy niestety wpływu.  

Oto najważniejsze z nich: 

• nadciśnienie tętnicze, 
• miażdżyca (do jej rozwoju przyczyniają się m.in. otyłość, cukrzyca i wysoki poziom cholesterolu), 
• używki (papierosy i alkohol), 
• tętniaki u osób z najbliższej rodziny, 
• choroby, głównie genetyczne (wielotorbielowatość nerek, zespół Ehlersa-Danlosa). 

Tętniak mózgu – objawy przed pęknięciem 

Zdecydowana większość tętniaków daje o sobie znać dopiero w momencie pęknięcia.  

Jeśli jednak tętniak osiągnie znaczne rozmiary, może dawać o sobie znać poprzez: 

• bóle głowy, 
• poszerzenie źrenicy w jednym oku, 
• opadającą powiekę, 
• dwojenie się obrazu, 
• napad padaczkowy. 

Pęknięcie tętniaka mózgu – objawy 

Pękniecie tętniaka powoduje krwotok do tzw. przestrzeni podpajęczynówkowej zlokalizowanej między bezpośrednio otaczającą mózg oponą miękką, a położoną bardziej na zewnątrz oponą pajęczą. Nazywamy to krwawieniem podpajęczynówkowym.  

Wskazują na nie: 

• niezwykle silny i nagły ból głowy, 
• nudności i wymioty, 
• nadwrażliwość na światło i dźwięki, 
• osłabienie mięśni jednej części ciała, 
• zaburzenia czucia, 
• trudności z mową, 
• napad padaczkowy, 
• sztywność karku, 
• utrata przytomności i śpiączka. 

Aż dla 15% chorych krwotok podpajęczynówkowy kończy się śmiercią zanim dotrze do nich fachowa pomoc medyczna. 

Do pęknięcia tętniaka dochodzi często w określonych sytuacjach: podczas wysiłku fizycznego, stresującej sytuacji, stosunku seksualnego, kaszlu czy oddawania stolca. 

Jak szybko rośnie tętniak mózgu? 

W zdecydowanej większości przypadków tętniaki nie są obecne od urodzenia, ale powstają wraz z upływem lat (zazwyczaj około 20. roku życia). Rozpoznawane są jednak zwykle kilkanaście lub kilkadziesiąt lat później.  

Tętniak powiększa się tylko u 8% chorych. Częściej zdarza się to u kobiet i osób palących papierosy. Jeśli tętniak rośnie, ryzyko jego pęknięcia wzrasta. 

Tętniak mózgu u dzieci 

Tętniaki wewnątrzczaszkowe to rzadka choroba wśród dzieci. Jeśli jednak rozpoznano tętniaka mózgu u dziecka, częściej niż u dorosłych mamy do czynienia z tzw. tętniakiem olbrzymim. 

Przyczyny tętniaków mózgu u dzieci to zazwyczaj choroby tkanki łącznej i urazy głowy.  

Tętniak mózgu – jak wykryć? 

Większość osób z tętniakami mózgu nie ma żadnych objawów, które mogłyby na nie wskazywać. W jaki sposób pacjenci dowiadują się o chorobie? Tętniak mózgu jest zazwyczaj rozpoznawany podczas badania obrazowego głowy wykonywanego z innego powodu.  

Do badań radiologicznych, które dobrze obrazują tętniaki, należą: 

• angiografia tomografii komputerowej (angio-TK), 
• angiografia rezonansu magnetycznego (angio-MR), 
• klasyczna angiografia, podczas której przez specjalny cewnik włożony do naczynia krwionośnego podaje się kontrast. 

Tętniaka mózgu rozpoznaje neurochirurg lub neuroradiolog interwencyjny. 

Jeśli lekarz podejrzewa pękniecie tętniaka mózgu, wykonuje badania obrazowe, zazwyczaj TK głowy (tomografię komputerową), a rzadziej MRI (rezonans magnetyczny). U niektórych chorych wykonuje się nakłucie lędźwiowe, które pozwala na pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego na badania.  

Tętniak mózgu – obserwacja czy operacja? 

Jedynym sposobem leczenia tętniaków mózgu jest zabieg neurochirurgiczny lub neuroradiologiczny. Jednak w związku z tym, że tętniaki naczyń mózgowych stosunkowo rzadko pękają, a zabieg wiąże się z ryzykiem powikłań, lekarze wykonują zabieg tylko w niektórych przypadkach.  

Brane pod uwagę są: 

• wielkość tętniaka (powyżej 7 mm),  
• lokalizacja zmiany, 
• wiek chorego, 
• krwawienia podpajęczynówkowe w przeszłości. 

Leczenie neurochirurgiczne polega na otwarciu czaszki, odnalezieniu tętniaka i założeniu specjalnego klipsa w miejscu, w którym odchodzi on od naczynia krwionośnego. Sprawia to, że krew nie dostaje się do tętniaka. 

Druga opcja to wprowadzenie do naczynia krwionośnego w pachwinie specjalnych rurek (tzw. mikrocewek), które następnie są przesuwane aż do mózgu. Następnie lekarz umieszcza w tętniaku małe sprężynki (tzw. coile). Dzięki temu tętniak zostaje wyłączony z krążenia. Położenie narzędzi jest cały czas kontrolowane przez zdjęcia rentgenowskie.  

Niestety czasami zdarza się, że lekarzowi nie uda się wypełnić całej objętości tętniaka za pomocą sprężynek. W tej sytuacji zabieg trzeba powtórzyć. 

Jeżeli lekarz i pacjent zdecydują, że zabiegowe leczenie nie jest na ten moment dobrym rozwiązaniem, konieczna jest cykliczna kontrola wielkości tętniaka.  

Czy tętniak mózgu może się wchłonąć? 

Nie ma możliwości, aby tętniaki wewnątrzczaszkowe, czyli nieprawidłowe poszerzenie naczynia krwionośnego w mózgu, samoistnie zniknęły. U niektórych osób mogą natomiast z biegiem lat zwiększyć swoje rozmiary. 

Pamiętaj jednak, że nawet jeżeli rozpoznano u Ciebie tętniaka mózgu, możesz zmniejszyć ryzyko jego pęknięcia. Jeśli palisz, zrezygnuj z tego nałogu jak najszybciej. Ważne jest również odpowiednie leczenie nadciśnienia tętniczego.

Tętniak mózgu – rokowania 

Rozpoznanie tętniaka mózgu zwykle wiąże się z dużym stresem i lękiem. Pamiętaj jednak, że w większości przypadków tętniaki nie pękają. Zależy to oczywiście od wielu czynników, w tym wielkości zmiany. Jeśli tętniak ma 10 mm lub więcej to roczne ryzyko jego pęknięcia wynosi 1%. 

Gdy dojdzie do pęknięcia tętniaka, czyli krwotoku podpajęczynówkowego, rokowanie jest zdecydowanie gorsze. Aż dla połowy pacjentów kończy się to śmiercią, a u 10-20% osób, którym udało się przeżyć, występuje znaczna niesprawność. 

Jeżeli u Ciebie lub osoby z Twojego otoczenia nagle wystąpi bardzo mocny ból głowy, nie zwlekaj i jak najszybciej wezwij pomoc medyczną.