Błonica. Czy to niebezpieczna choroba?

Co to jest błonica? 

Błonica jest bakteryjną chorobą zakaźną, nazywaną inaczej dyfterytem, krupem czy dławcem. Jest to bardzo niebezpieczna choroba, która może nawet zakończyć się zgonem.  

Pierwsze objawy pojawiają się tam, gdzie bakteria wnika do organizmu (tzw. wrota zakażenia). Najczęściej jest to błona śluzowa gardła lub krtani i migdałki podniebienne. Nos, spojówki, ucho, narządy płciowe czy uszkodzona skóra to rzadsze miejsca. 

W Polsce nie mamy obecnie nowych przypadków błonicy. Sukces ten został osiągnięty dzięki powszechnemu szczepieniu. 

Błonica – przyczyny 

Błonicę wywołuje bakteria – maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphtheriae). Na początku dochodzi do lokalnego namnażania się bakterii, które następnie wytwarzają toksynę i prowadzą do martwicy nabłonka. W efekcie pojawiają się biało-szare naloty (błony rzekome), które krwawią przy próbie usunięcia.

W kolejnym etapie zakażenia toksyna dostaje się do krwi, a wraz z nią może przenieść się do narządów wewnętrznych i je uszkadzać. Atakuje głównie serce, układ nerwowy, nerki, nadnercza i wątrobę.  

Błonica – objawy 

Najwięcej przypadków błonicy dotyczy gardła.  

Do jej głównych objawów należą: 

• gorączka,  
• blada skóra, 
• ból gardła, 
• nieprzyjemny zapach z ust, 
• trudności z przełykaniem, 
• niewyraźne mówienie (tzw. mowa kluskowata), 
• biało-szare naloty w gardle (błony rzekome). 

Poza tym możemy zaobserwować powiększenie węzłów chłonnych, którym towarzyszy ból. Czasami osiągają one tak znaczne rozmiary, że dochodzi do zwiększenia obwodu szyi („szyja Nerona”).  

Błonica krtani występuje rzadziej, jednak jest bardzo niebezpieczna. Dotyka głównie małe dzieci. W jej przebiegu pojawia się kaszel przypominający szczekanie psa, świsty podczas oddychania, chrypka lub brak głosu. Następnie, z powodu obecności błon rzekomych na strunach głosowych i obrzęku tej okolicy ciała, dziecko ma problemy z oddychaniem. W ciężkich przypadkach może to doprowadzić do uduszenia. 

Jeśli w przebiegu błonicy dojdzie do zajęcia innych narządów niż drogi oddechowe, mogą wystąpić: 

• zapalenie mięśnia sercowego, 
• arytmia,  
• porażenie mięśni, w tym tych odpowiedzialnych za oddychanie,  
• martwica cewek w nerkach, 
• zapalenie kości i szpiku. 

W ciężkich przypadkach objawy te prowadzą do niewydolności serca czy trudności z oddychaniem.  

Niestety dla 5-10% zarażonych osób błonica okazuje się chorobą śmiertelną. U dzieci i osób po 40. roku życia odsetek zgonów to nawet 20%. 

Jak można zarazić się błonicą? 

Głównym sposobem rozprzestrzeniania się błonicy jest droga kropelkowa. Kiedy chora osoba kicha, kaszle lub po prostu mówi, inni wdychają drobinki jej śliny z powietrza. Rzadszy sposób to bezpośredni kontakt z wydzielinami zakażonej osoby. 

Na szczęście dzięki powszechnym szczepieniom błonica nie stanowi obecnie poważnego problemu. W Europie występuje około 20-30 przypadków choroby rocznie, z czego tylko kilka z nich kończy się zgonem. 

Jak wygląda diagnoza błonicy? 

Objawy błonicy mogą przypominać anginę lub mononukleozę zakaźną. W przebiegu błonicy stan zdrowia jest jednak zdecydowanie gorszy, co może być pomocne w diagnostyce.  

Gdy lekarz podejrzewa zakażenie maczugowcem błonicy, zleca wykonanie badań służących potwierdzeniu choroby. Można zrobić to za pomocą izolacji bakterii z wymazu pobranego z nosa, gardła czy krtani. Zwykle wykonuje się także EKG.  

Błonica – leczenie 

W przypadku błonicy niezwykle istotne jest wczesne rozpoczęcie leczenia. Stosuje się je nawet przed otrzymaniem wyników badań potwierdzających zakażenie. Choremu podaje się antytoksynę, czyli surowicę krwi, w której znajdują się gotowe przeciwciała. Pozwala ona na związanie tych toksyn, które nie zdążyły jeszcze połączyć się z komórkami. Poza tym stosuje się antybiotyki, np. penicylinę.  

Leczenie błonicy powinno odbywać się w szpitalu. Czasami konieczne okazuje się umieszczenie w drogach oddechowych specjalnej rurki, która pozwala na swobodny przepływ powietrza i oddychanie.  

Szczepienie na błonicę 

W naszym kraju szczepienia na błonicę są powszechne od lat 60. XX wieku. Choroba stanowi jednak problem w niektórych rejonach świata, np. w Azji czy Ameryce Środkowej, dlatego musimy mieć na uwadze możliwość zakażenia np. podczas wakacji. 

Szczepienie na błonicę w Polsce jest obowiązkowe i bezpłatne.  

Zgodnie z polskim kalendarzem szczepień dziecko otrzymuje kilka dawek szczepionki skojarzonej (błonica, tężec, krztusiec) w: 

• 2. miesiącu życia, 
• 3-4. m. ż., 
• 5-6. m. ż., 
• 16-18. m. ż., 
• 6. roku życia, 
• 14. r. ż., 
• 19. r. ż. (błonica, tężec). 

W przypadku kontaktu z osobą chorą, kiedy od ostatniego szczepienia minęło więcej niż 5 lat, otrzymasz dodatkową dawkę szczepionki. 

Przeczytaj również:
Silne napady kaszlu? To może być krztusiec!