Skala Brazeltona – kiedy i w jakim celu się ją stosuje?

Skala Brazeltona – co bada?

Skala Brazeltona służy do neurobehawioralnej oceny noworodka, z naciskiem na jego mocne strony oraz wkład w relację rodzice-dziecko. Badana jest umiejętność wysyłania sygnałów przez maluszka, opiekunowie zaś uczą się te sygnały rozpoznawać i interpretować. Dzięki skali Brazeltona opiekunowie mogą zrozumieć istotę rozwoju dziecka, uwrażliwić się na jego umiejętności i potrzeby, a także mocniej zaangażować się w opiekę nad maluchem.

Skala Brazeltona – założenia

Skala oparta jest na kilku założeniach:

1. Wszystkie dzieci są zdolne, a ciąża to dziewięć miesięcy doświadczeń, które wpływają na umiejętność kontrolowania swoich zachowań tak, by reagować na nowe otoczenie.
2. Dzieci poprzez swoje zachowanie kontaktują się ze światem. Są nie tylko odbiorcami komunikatów, ale także ich nadawcami. Próbują kontrolować środowisko, w którym się znajdują, np. płaczą, by skupić na sobie uwagę rodziców i ich przywołać.
3. Niemowlęta to jednostki społeczne posiadające indywidualne cechy. Są kształtowane przez najbliższych, ale same również wpływają na swoje otoczenie.

Skala Brazeltona – kiedy można dokonać oceny dziecka?

Analiza przy użyciu skali Brazeltona może być przeprowadzona u każdego donoszonego noworodka od urodzenia do ukończenia 8 tygodnia życia. Dopuszcza się także badanie wcześniaków o ustabilizowanej sytuacji medycznej od 36 tygodnia oraz dzieci z opóźnieniami rozwojowymi. 

Skala Brazeltona – co jest oceniane?

W Skali Brazeltona wyróżniamy:

• 28 prób behawioralnych ocenianych w 9-punktowej skali,
• 18 pozycji dotyczących odruchów ocenianych w 4-punktowej skali, sprawdzających stan neurologiczny niemowlęcia,
• 7 pozycji dodatkowych opisujących jakościowe aspekty zachowania noworodka z grupy podwyższonego ryzyka zaburzeń rozwojowych, ocenianych w 9-punktowej skali.

Do badania używa się czerwonej piłki, grzechotki, latarki, dzwonka oraz twarzy i głosu osoby badającej. Obserwuje się reakcje niemowlęcia na pozytywne i negatywne bodźce.

Sama ocena trwa 20-30 minut i jest poprzedzona rozmową z rodzicami. Z założenia jest badaniem przesiewowym, a nie diagnostycznym. Powinna być przeprowadzona w cichym, zaciemnionym i przyjemnym pomieszczeniu w połowie czasu między karmieniami. Dziecko badane jest w trakcie snu, czuwania i płaczu. Niektóre jego reakcje są wywoływane, a inne tylko obserwowane. Osoba przeprowadzająca analizę niemowlęcia powinna być odpowiednio przeszkolona i umieć pracować z maluchem. Zadaniem osoby egzaminującej jest stworzenie takich warunków, w których niemowlę będzie mogło w najlepszy sposób zaprezentować swoje mocne strony.

Noworodek ma cztery elementarne zadania rozwojowe, którym musi sprostać i które są oceniane przy użyciu skali:

1. Kontrola oddychania, regulacji temperatury i reszty układu autonomicznego (niezależnego od naszej woli). Dopiero po opanowaniu przez dziecko tego najistotniejszego obszaru, może ono skupić się na kolejnym.
2. Kontrola układu motorycznego – panowanie nad przypadkowymi ruchami i aktywnością. Oceniana jest jakość napięcia mięśniowego, poziom aktywności i odruchy.
3. Kontrola stanu, czyli możliwość przetworzenia informacji i zareagowania na nie w adekwatny sposób. Badanie pokazuje, w jaki sposób dziecko odpowiada na światło, dźwięk i dotyk w czasie snu. Jeśli potrafi zignorować powtarzający się, irytujący bodziec, ma energię na regenerację i rozwój. Gdy nie umie poradzić sobie z tym obszarem, potrzebne jest wsparcie rodziców poprzez np. zachowywanie się cicho lub wyeliminowanie ostrego, rażącego światła.
4. Interakcje społeczne – maluch jest na nie gotowy, gdy opanuje poprzednie aspekty rozwoju. Skala pokazuje chęć i możliwość dziecka w uczestniczeniu w otaczającym je świecie poprzez komunikowanie swoich potrzeb w różny sposób.

Na podstawie obserwacji tworzy się profil funkcjonowania noworodka. Jeśli przeprowadza się kilka analiz w odstępach czasu, można przyglądać się rosnącym zdolnościom dziecka.

Rodzice aktywnie uczestniczą w badaniu, przypatrują się reakcjom dziecka, poznają jego mocne i słabe strony, mogą zaobserwować obszary rozwoju wymagające z ich strony wsparcia, uczą się komunikacji z dzieckiem. 

Skala Brazeltona jest więc miarodajnym, a przy tym bezbolesnym i nieinwazyjnym narzędziem pomagającym zrozumieć zachowanie noworodka i zwiększyć kompetencje rodziców. Dzięki niej opiekunowie lepiej poznają swoje dziecko i czują się pewniej, opiekując się nim z uwzględnieniem jego szczególnych wymagań czy preferencji.

Źródła:

• Jadczak Szumiło T., Szumiło E., Konferencja „Dziecko z Zespołem Zaburzenia Więzi”,
• Dr. Hawthorne J., Skala Oceny Zachowania Noworodka według Brazeltona a relacje między rodzicami i niemowlęciem,
• www.nbas.pl.