Anosmia. Co to jest i co ją powoduje?

Anosmia – przyczyny osłabienia węchu 

Zaburzenia węchu wpływają znacząco na jakość życia. Chorzy z anosmią często skarżą się na pogorszenie samopoczucia, zmniejszony apetyt i pogorszenie relacji społecznych. Częściej cierpią również z powodu zaburzeń lękowych i depresyjnych. 

Anosmia, czyli brak węchu, może mieć formę tymczasową lub trwałą.

Powodów osłabienia lub utraty węchu może być wiele. Najczęstszą przyczyną tych zaburzeń jest infekcja nosa lub zatok przynosowych, przebiegająca z nieżytem nosa, czyli tzw. katarem. Wynika to z procesu zapalnego toczącego się w obrębie nabłonka węchowego oraz z upośledzenia drożności przewodów nosowych. Podobny efekt mogą dawać polipy jamy nosowej lub skrzywiona przegroda, które, zwężając światło jamy nosowej, uniemożliwiają przechodzenie substancji zapachowych w kierunku pola węchowego. 

Częstą przyczyną utraty węchu są również urazy, które w zależności od miejsca obrażenia mogą być przyczyną: 

• niedrożności jamy nosowej, 
• zaburzeń przekazywania bodźców przez nerwy obwodowe, 
• odbioru impulsów przez mózg.  

Niebezpieczne są zarówno urazy twarzoczaszki, które mogą powodować złamania nosa, uszkodzenie zatok przynosowych i nerwów odpowiedzialnych za węch, jak również urazy mózgoczaszki, mogące skutkować krwiakami wewnątrzczaszkowymi lub bezpośrednim uszkodzeniem węchomózgowia. 

Zburzenia węchu mogą być również spowodowane przez choroby neurologiczne oraz schorzenia przebiegające z degeneracją komórek nerwowych, np. chorobę Alzheimera, Parkinsona, otępienie Lewy’ego, stwardnienie rozsiane czy cukrzycę. Zdarza się również, że anosmia jest jednym z powikłań guza ośrodkowego układu nerwowego uciskającego na węchomózgowie. 

Zmysł powonienia może ulec osłabieniu także w wyniku toksycznego działania związków chemicznych stosowanych w przemyśle, jak również wskutek przyjmowania niektórych leków.  

Wieloletni palacze ze względu na długotrwałe działanie dymu tytoniowego są o wiele bardziej narażeni na osłabienie lub całkowitą utratę węchu. 

Ryzyko wystąpienia zaburzeń powonienia rośnie także u osób starszych. Wynika to z faktu, że wraz z procesem starzenia się następuje utrata komórek opuszki węchowej i nabłonka węchowego, co przekłada się na zmniejszenie wrażliwości na zapach. 

Anosmia – jakie badania wykonać?

Anosmia wymaga dokładnego badania laryngologicznego, ze szczególnym uwzględnieniem jamy nosowej i gardła. Często badanie pogłębia się o endoskopową ocenę górnych dróg oddechowych. Konieczne jest również badanie powonienia, które polega na wąchaniu różnych substancji, np. olejków, kawy czy mięty. Ponadto wskazana bywa diagnostyka neurologiczna, rozszerzona o badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa, celem wykluczenia źródła dolegliwości z ośrodkowego układu nerwowego. 

Anosmia – możliwości leczenia

Terapia polega głównie na leczeniu przyczynowym. Zaburzenia spowodowane chorobami zapalnymi nosa leczone są głównie lekami sterydowymi i przeciwzapalnymi. W przypadku schorzeń o podłożu alergicznym kluczowe znaczenie ma zidentyfikowanie alergenu i jego unikanie lub zastosowanie terapii odczulającej. Jeśli przyczyną zaburzeń węchu jest mechaniczna niedrożność nosa, skuteczne mogą się okazać metody chirurgiczne lub zabiegi endoskopowe. W przypadku, gdy źródło zaburzeń węchu zlokalizowane jest w obrębie mózgu, zastosowanie znajdują zabiegi z zakresu neurochirurgii.  

Szacuje się, że zaburzenia węchu dotykają 3-20% populacji. Choć nie są one tak powszechne, jak zaburzenia wzroku czy słuchu, to istotnie wpływają na samopoczucie i jakość życia chorych. Dlatego bardzo ważny jest nie tylko proces diagnostyczny i leczniczy zaburzeń powonienia, ale również właściwe leczenie chorób infekcyjnych, zaprzestanie palenia tytoniu i unikanie urazów głowy.