Gangrena. Jak objawia się martwica tkanek?

Gangrena – co to jest? 

Gangrena (zgorzel) to martwica tkanek, do której dochodzi wskutek ograniczonego przepływu krwi do tkanek. Często pojawia się ona w okolicach palców lub dalszych odcinków kończyn. Objawy gangreny mogą się różnić w zależności od jej postaci: suchej, wilgotnej lub gazowej. 

Nieleczona gangrena może prowadzić do śmierci. 

Gangrena – przyczyny 

Każda z trzech postaci zgorzeli ma różne przyczyny. W przypadku zgorzeli suchej do martwicy tkanek dochodzi w wyniku przewlekłego ograniczonego przepływu krwi. Składniki odżywcze nie są dostarczane do najbardziej dystalnych (końcowych) komórek. Tkanki niezaopatrzone w niezbędne substancje obumierają.  

Do czynników przyczyniających się do wystąpienia gangreny suchej należy m.in. hiperlipidemia, która może prowadzić do miażdżycy. Blaszki miażdżycowe przesłaniają światło naczyń, powodując znaczne obniżenie ilości krwi doprowadzanej do tkanek.  

Do innych czynników ryzyka zaliczamy również: 

• palenie tytoniu, 
• nadciśnienie, 
• cukrzycę, 
• otyłość, 
• znaczny uraz, 
• chorobę Buergera, 
• zapalenie naczyń, 
• odmrożenia, 
• zespół Raynauda,  
• immunosupresję lub inne stany obniżonej odporności. 

Aby doszło do wystąpienia zgorzeli wilgotnej, ograniczonemu przepływowi krwi musi towarzyszyć dodatkowo infekcja bakteryjna. Ten typ gangreny może rozwinąć się również po odmrożeniu, oparzeniu lub urazie. Niebezpieczny jest też w przypadku osób chorujących na cukrzycę. Neuropatia cukrzycowa, w której występują zaburzenia czucia, może spowodować, że nie zauważymy urazu. Kluczowe jest natychmiastowe rozpoczęcie leczenia zgorzeli wilgotnej. Rozprzestrzenienie się bakterii w organizmie oznacza często ogólnoustrojowe zakażenie organizmu, które może być śmiertelne. 

Zgorzel gazowa to rodzaj gangreny spowodowany przez zakażenie bakterią rodzaju Clostridium, a najczęściej przez szczep Clostridium perfringens. Ten rodzaj zgorzeli powoduje zapalenie w obrębie mięśni i tkanek łącznych, z towarzyszącym wytworzeniem się gazu. W przebiegu zakażenia toksyny mogą przedostać się do krwioobiegu, co również często prowadzi do sepsy, a w konsekwencji do śmierci. 

Czy gangrena jest zaraźliwa? 

Zgorzel gazowa jest spowodowana bakteriami, ale nie przenosi się między ludźmi. Przyczyną zakażenia jest zanieczyszczenie rany np. przez glebę, w której znajdują się przetrwalniki bakterii. Głębokie rany stanowią dobre środowisko dla rozwoju bakterii, które namnażają się w warunkach ubogich w tlen. Enzymy i toksyny wytwarzane przez bakterie powodują niszczenie tkanek oraz mają wpływ na szczelność naczyń i komórki znajdujące się we krwi. Co istotne, niektóre typy Clostridium perfringens mogą powodować również dolegliwości związane z układem pokarmowym. 

Gangrena – objawy 

Objawy gangreny zależą od jej typu oraz stadium choroby.  

W przypadku zgorzeli suchej, przewlekłe niedokrwienie powoduje stopniowe obumieranie tkanki. Może się to objawiać drętwieniem, zmianą koloru skóry na brązowy, a w późniejszym stadium czarny. Skóra wydaje się być wyschnięta lub zasuszona. 

Zgorzeli wilgotnej towarzyszy zakażenie bakteriami, w związku z tym może ona przebiegać z obrzękiem i silnym bólem. W wyniku rozległej martwicy i związanego z tym niszczenia nerwów, rana może przestać boleć. Kolor skóry będzie również ulegał zmianie – od czerwonego, przez brązowy, po zielonkawo-czarny. Towarzyszyć temu mogą zmiany w postaci sączących się owrzodzeń. Postępujące zakażenie prowadzi do dodatkowych objawów ogólnoustrojowych: gorączki, osłabienia, przyspieszonego tętna, przyspieszonego oddechu.  

Charakterystycznym objawem zgorzeli gazowej jest trzeszczenie przy ucisku skóry. Jest to spowodowane przez pęcherzyki gazu wytwarzane przez bakterie Clostridium. Zanim do tego dojdzie najczęściej pojawia się ostry ból w obrębie rany. Dodatkowo może pojawić się twardy obrzęk, zaczerwienienie oraz wysięk o mdłym zapachu. W dalszej kolejności dochodzi do zmiany koloru tkanek skóry, co jest spowodowane postępującą martwicą.

Mogą wystąpić również pęcherze wypełnione ciemną treścią. W ciągu kilku godzin może dojść do wystąpienia objawów ogólnoustrojowych: gorączki, krwistej biegunki, bólów brzucha i wymiotów. Dochodzą również inne objawy ogólne, takie jak przyspieszone tętno, spadek ciśnienia tętniczego.

Przedostanie się toksyn bakterii do krwiobiegu powoduje sepsę, uszkodzenie narządów wewnętrznych, a w rezultacie może prowadzić do śmierci. 

Gangrena – leczenie 

W przypadku wystąpienia objawów zgorzeli niezwłocznie zgłoś się po pomoc medyczną. W leczeniu gangreny kluczowe jest usunięcie zakażonej lub martwej tkanki, zahamowanie rozprzestrzeniania się infekcji oraz poprawa ukrwienia. Stosuje się mechaniczne oczyszczanie i opracowywanie rany. W bardzo zaawansowanych przypadkach niezbędna może być amputacja.  

W przypadku zgorzeli wilgotnej i gazowej konieczne jest również leczenie antybiotykiem w postaci doustnej lub dożylnej, w zależności od stanu zdrowia pacjenta. Aby poprawić ukrwienie kończyn stosuje się najczęściej zabiegi chirurgiczne oraz angioplastykę (poszerzenie światła naczyń). Ponadto w leczeniu stosuje się również komory hiperbaryczne o wysokim stężeniu tlenu. Podwyższony tlen we krwi wspomaga regenerację uszkodzonych tkanek oraz spowalnia namnażanie się bakterii.

Przeczytaj również:
Gronkowiec złocisty. Jak można się nim zarazić?