Czym jest tetacyzm?

Cechy charakterystyczne głosek t, d, n 

Głoski t, d, n zaliczane są do głosek przedniojęzykowo-zębowych, co oznacza, że w trakcie ich realizacji język przylega do wewnętrznej powierzchni górnych zębów, a oprócz tego także po części do dziąseł. Masa języka jest ułożona płasko.  

Głoska n 

Jedną z najważniejszych cech charakterystycznych głoski n jest jej nosowe zabarwienie. W trakcie realizacji n wydychane powietrze przepływa nie tylko przez jamę ustną, ale też przez jamę nosową, stąd ta cecha. Ponadto głoska jest: 

• twarda (podczas jej realizacji środkowa część języka spoczywa na dnie jamy ustnej), 
• dźwięczna (podczas realizacji drgają struny głosowe), 
• trwała (można ją przedłużać bez zmiany jej brzmienia, podobnie jak np. z, s, sz, rz), 
• półotwarta (w trakcie realizacji n dochodzi do zbliżenia narządów mowy, ale nie do powstania charakterystycznej szczeliny). 

W języku polskim n spotkać można we wszystkich pozycjach w wyrazie, a więc (nagłosie, śródgłosie i wygłosie). W rozwoju mowy dziecka pojawia się w okolicach 1,5 roku, a jej prawidłowa realizacja powinna nastąpić około 3. roku życia dziecka.  

Głoski t, d 

Głoski t, d różnią się od siebie głównie dźwięcznością (d jest dźwięczna). Obie są głoskami ustnymi (w przeciwieństwie do n, które jest głoską nosową), a więc podczas ich realizacji wydychane powietrze wydostaje się tylko przez jamę ustną, podczas gdy jama nosowa jest zamknięta podniebieniem miękkim. Ponadto głoska t cechuje się tym, że jest: 

• zwarto-wybuchowa (tuż przed wymową następuje zwarcie i zablokowanie przepływu powietrza, po czym blokada ta zostaje zerwana (wybucha), podobnie jest przy głoskach p, b), 
• mocna (ponieważ jest bezdźwięczna).

Występuje w języku polskim we wszystkich pozycjach w wyrazach, a w języku dziecka pojawia się już w pierwszym roku życia. 

Głoska d zaś podobnie jak t jest zwarto-wybuchowa, ale zaliczana jest do głosek słabych z racji swojej dźwięczności (podczas jej realizacji drgają struny głosowe). W języku polskim głoska d występuje w nagłosie i śródgłosie. W wygłosie brzmi jak t np. napęd – napęt;  

Rodzaje tetacyzmu 

Podobnie jak inne wady wymowy, tetacyzm może przyjmować różne formy: 

• tetacyzm właściwy – nieprawidłowa realizacja głosek t, d, n, 
• paratetacyzm – zastępowanie głosek t, d, n innymi głoskami wymawianymi prawidłowo (substytucja) np. k, g, rzadziej p, b, 
• mogitetacyzm – brak realizacji tych głosek. 

Najczęściej widocznym zaburzeniem jest mowa międzyzębowa. Przy takim zaburzeniu następuje nieprawidłowe ułożenie masy języka. Zazwyczaj zjawisko to towarzyszy międzyzębowej realizacji głosek szeregu syczącego (s, z, c, dz). 

Przyczyny tetacyzmu 

Wady wymowy głosek t, d, n występują stosunkowo rzadko. Do jej głównych przyczyn zalicza się: 

• nieprawidłową budowę narządów artykulacyjnych, 
• rozszczepy podniebienia, 
• obniżone napięcie mięśniowe, 
• niską sprawność języka, 
• zaburzenia słuchu, 
• wady zgryzu, w tym brak uzębienia. 

Diagnoza i co dalej? 

Jeżeli masz wątpliwości co do poprawności wymowy Twojej pociechy – skontaktuj się z logopedą. Dzięki temu dowiesz się, czy wszystko jest w porządku lub należy nad czymś popracować. Każda wada wymowy (jeśli nie jest na tle rozwojowym) powinna być niezwłocznie korygowana, bo im później zaczniecie pracę, tym nieprawidłowa głoska będzie bardziej utrwalona. Po postawionej diagnozie logopeda przystąpi do prowadzenia terapii, a także zaleci ćwiczenia w domu, które warto regularnie wykonywać. Do najprostszych ćwiczeń, które można realizować w domu, należą ćwiczenia artykulacyjne usprawniające pracę buzi i języka, np. oblizywanie podniebienia, stawianie kropek na podniebieniu, wymiatanie śmieci czy oblizywanie zębów przy zamkniętych ustach. Ponadto logopeda zachęca do ćwiczeń na sylabach (najlepiej przed lustrem) ta, to, tu, da, do, du, ale też at, ot, ut itp. 

Przeczytaj również:
Betacyzm – gdy dziecko nieprawidłowo wymawia p i b

Źródła: 

• D. Antos, G. Demel, I. Styczek, Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, Warszawa: WSiP, 1978. 
• G. Jastrzębowska, Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, Opole: Uniwersytet Opolski, 1998. 
• H. Rodak, Terapia dziecka z wadą wymowy, WUW, 2002.