Problemy z głosem – czy są powodem do niepokoju?

Ludzki głos 

Głos człowieka wytwarzany jest w krtani, a dokładniej za pomocą więzadeł głosowych, znajdujących się nad tchawicą. Fałdy głosowe różnią się u kobiet i mężczyzn długością. Panowie mają dłuższe struny głosowe (17-25 mm), dzięki czemu ich głosy są znacznie niższe niż kobiece. U kobiet zaś fałdy mają długość 12-17 mm, dlatego ich głosy są wysokie. Każdy fałd głosowy zbudowany jest aż z 5 warstw. W literaturze istnieją trzy określenia na dźwięczność głosu: 

• eufonia – prawidłowy dźwięk głosu, 
• dysfonia – zaburzenia dźwięczności głosu, 
• afonia – brak dźwięku. 

Prawidłowy głos ma swoje cechy charakterystyczne. Jest on dźwięczny, czysty, miękki, pozbawiony towarzyszących szumów, bez zabarwienia nosowego, bez zbędnego napięcia, jest adekwatny do wieku i płci, a także może być bez trudu modulowany do zaistniałej sytuacji. Każdy głos ma również swoje cechy fizyczne, tj. wysokość, skalę, barwę i natężenie. 

Powstawanie głosu jest zjawiskiem zarówno mechanicznym, jak i akustycznym. Jego szczególną wartość doceniają osoby, które na co dzień pracują głosem. Niestety nierzadko zdarza się, że głos odmawia nam posłuszeństwa lub dochodzi do jego poważnych zaburzeń. 

Patologie głosu 

Do najczęściej zgłaszanych przez pacjentów zaburzeń głosu zaliczają się: 

• długo utrzymująca się chrypka, 
• kaszel, 
• chrząkanie, 
• uczucie „kluski” w gardle lub zalegania, 
• bóle gardła, 
• drapanie w gardle, 
• szybka męczliwość głosu, 
• łamanie się głosu, 
• suchość gardła. 

Mogą jednak pojawić się też bardziej poważne zaburzenia głosu, obecne w przebiegu tworzenia się zmian organicznych. Ma to ścisły związek z występowaniem pewnych nieprawidłowości w budowie krtani. Zaliczamy do nich: 

• nabyte pierwotne zaburzenia głosu: zapalenia krtani (przewlekłe, ostre), zmiany przerostowe, obrzęk, urazy, torbiele, nowotwory (łagodne i złośliwe), 
• nabyte wtórne zaburzenia głosu: polipy (skutek zbyt dużego wysiłku głosowego), guzki (skutek nieprawidłowego korzystania z własnego głosu), zmiany naczyniowe, wylewy do fałdów głosowych. 

Występowanie zmian wtórnych jest zazwyczaj konsekwencją długotrwałych zaburzeń głosu, co jest często spotykane u nauczycieli. Zbyt duże obciążenie głosu, praca w nieodpowiednich warunkach akustycznych i klimatycznych, nieprawidłowa emisja głosu nauczyciela to tylko kilka powodów, dlaczego głos zaczyna po prostu „wysiadać”. Nie trzeba nawet wspominać o niebezpiecznym wpływie palenia papierosów. 

Występowanie zmian pierwotnych pojawia się zazwyczaj w przebiegu chorób gardła, jego infekcji (wirusowych, bakteryjnych) i zakażeń. Do objawów zmian pierwotnych lekarze zaliczają: 

• okresowy bezgłos, 
• chrypkę, 
• załamywanie głosu, 
• zmęczenie głosu, 
• mówienie o zabarwieniu nosowym, 
• zmianę barwy głosu, 
• zmianę wysokości głosu, 
• uczucie drapania, zalegania w gardle, 
• zaburzoną drożność nosa, 
• kaszel. 

Warto również wspomnieć o zaburzeniach głosu pojawiających się na tle hormonalnym, w przebiegu: 

• niedoczynności tarczycy, 
• nadczynności tarczycy, 
• ciąży, 
• menopauzy, 
• mutacji, 
• andropauzy, 
• miesiączki. 

Gdzie udać się z problemem? 

Jeżeli zauważasz u siebie lub swoich bliskich zmiany w głosie lub inne zaburzenia, warto udać się bezpośrednio do foniatry – specjalisty od głosu, fonacji i jego rehabilitacji. Specjalista ten przeprowadzi badanie, w którym oceni głos pacjenta, pracę fałdów głosowych, zaobserwuje pojawienie się zmian, a także, czy fałdy głosowe są symetryczne, wilgotne i równo ułożone. Jeśli foniatra zauważy coś niepokojącego, zapewne wypisze skierowania na dalsze badania w celu postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia. W przypadku lekkich zaburzeń głosu zaleca się najczęściej spokój głosowy, leki przeciwobrzękowe lub nawilżające śluzówkę, a także inhalacje. Gdy wystąpią polipy lub guzki głosowe, stosuje się zabiegi mikrochirurgii, a później rehabilitację głosu.  

Do badania subiektywnego głosu stosuje się skalę Japońskiego Towarzystwa Logopedów i Foniatrów – GRBAS, gdzie: 

G – grade of hoarsness – stopień chrypki, 

R – roughness – szorstkość, 

B – breathiness – głos chuchający, 

A – asthenic – głos asteniczny, 

S – strained – głos napięty. 

Nowotwory złośliwe krtani 

Nowotwory krtani, a konkretnie rak płaskonabłonkowy krtani jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym. Co więcej, stanowi on aż 5% wszystkich nowotworów u mężczyzn, a także aż 45% nowotworów głowy i szyi. W przypadku wykrycia nowotworu rokowania zależą od stopnia rozwoju raka i jego złośliwości. 

Ponieważ głos jest niezastąpioną częścią naszego życia i funkcjonowania, jego zaburzenie lub brak staje się bardzo męczące i frustrujące. Warto więc zadbać o swój głos i obserwować, czy nic złego się z nim nie dzieje, a w razie wątpliwości udać się do foniatry. 

Źródła: 

• H. Mierzejewska, M. Przybysz-Piwkowa, Zaburzenia głosu – badanie – diagnozowanie – metody usprawniania, wyd. DiG, 2006. 
• A. Pruszewicz, A. Obrębowski, Zarys foniatrii klinicznej, UM Poznań, 2019.