Wypalenie zawodowe – czym jest i jak sobie z nim radzić?

Czym jest wypalenie zawodowe? 

Wypalenie zawodowe jest to stan psychologiczny, który pojawia się w odpowiedzi na nadmierny i przedłużający się stres w pracy. Aktywność zawodowa, która do tej pory sprawiała przyjemność i satysfakcję, staje się źródłem emocjonalnego, fizycznego i psychicznego wyczerpania organizmu. Według Christiny Maslach wypalenie obejmuje trzy wymiary: 

• wyczerpanie emocjonalne (poczucie utraty zasobów psychicznych i fizycznych, chroniczne zmęczenie); 
• depersonalizacja i cynizm (negatywna lub nieadekwatna reakcja na współpracowników i klientów, utrata wrażliwości wobec innych); 
• zmniejszone poczucie skuteczności w działaniu (poczucie niekompetencji, nieradzenie sobie z problemami i kolejnymi zadaniami). 

Objawy wypalenia zawodowego 

Wypalenie zawodowe może manifestować się na wiele różnych sposobów, jednak najczęściej objawia się poprzez: 

• chroniczne zmęczenie, wyczerpanie emocjonalne i fizyczne, znużenie poznawcze, brak energii; 
• niechęć do pracy i unikanie obowiązków zawodowych; 
• negatywne nastawienie do współpracowników; 
• brak satysfakcji i przyjemności z wykonywanej pracy; 
• obniżone poczucie kompetencji i skuteczności; 
• utratę wiary we własne możliwości i dokonania; 
• problemy emocjonalne i wahania nastroju (rozdrażnienie, irytacja, przygnębienie, złość, apatia, cynizm);  
• zaburzenia snu (bezsenność, wybudzanie się, uczucie ciągłego niewyspania); 
• problemy z koncentracją uwagi i spadek kreatywności; 
• dolegliwości somatyczne (złe samopoczucie, podwyższone ciśnienie, kołatanie serca, napięcie i bóle mięśniowe, bóle głowy, brzucha i pleców); 
• spadek odporności organizmu, częstsze przeziębienia; 
• zwiększoną skłonność do używek. 

Przyczyny wypalenia zawodowego 

Wypalenie zawodowe nie ma jednej konkretnej przyczyny. O jego wystąpieniu decydują czynniki leżące w miejscu pracy (np. organizacja i jakość środowiska pracy, nadmiar obowiązków, odpowiedzialność, presja czasu, konflikty ze współpracownikami) i indywidualne cechy osobowościowe danego pracownika (np. skłonność do depresji i lęku, nadwrażliwość, niska samoocena i poziom odporności na stres, wygórowana ambicja). Powstaniu wypalenia zawodowego sprzyjają: 

• długotrwały stres i nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych; 
• nadmierne wymagania i przeciążenie obowiązkami; 
• rutyna i znudzenie w miejscu pracy; 
• nadawanie zbyt dużego znaczenia sprawom zawodowym; 
• postrzeganie siebie przez pryzmat pracy; 
• pracoholizm; 
• stawianie sobie zbyt wysokich wymagań 
• brak równowagi między pracą a życiem prywatnym; 
• zaniedbywanie własnych potrzeb; 
• nieumiejętność regeneracji sił psychicznych i fizycznych; 
• nieumiejętności stawiania granic i brak asertywności; 
• niska samoocena i poczucie własnej wartości; 
• brak autonomii i swobody działania w pracy; 
• brak możliwości rozwoju i awansu; 
• nieumiejętność radzenia sobie z krytyką i porażką; 
• brak wsparcia i konflikty w relacjach ze współpracownikami; 
• brak uznania i prestiżu, wynagrodzenie nieadekwatne do wysiłku wkładanego w pracę; 
• poczucie bycia wykorzystywanym i oszukiwanym przez pracodawcę i współpracowników. 

Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym? 

Wypalenie zawodowe dotyka coraz większej liczby pracowników. Nie ma jednej sprawdzonej recepty, która pozwoliłaby go uniknąć, jednak stosowanie się do poniższych wskazówek może pomóc mu zapobiec. Jeśli praca, która do tej pory sprawiała ci przyjemność, zaczyna w negatywny sposób wpływać na twoją sferę emocjonalną, psychiczną i fizyczną oraz prowadzi do wyczerpania, to powinieneś:  

• Nazwać to, co się z tobą dzieje. 
• Umiejętnie organizować swoje życie prywatne i zawodowe. Zadbać o własne potrzeby. Nauczyć się odpoczywać, znaleźć czas na rozrywkę i zabawę. Spotkać się z osobami, które wprawiają cię w dobry nastrój. Pójść do kina lub na koncert. 
• Pamiętać o wysypianiu się, zdrowym odżywianiu i aktywności fizycznej. 
• Znaleźć nowe hobby lub zajęcie, które nie będzie związane z wykonywaną pracą zawodową.  
• Wzmocnić poczucie własnej wartości. Przypomnieć sobie swoje największe sukcesy i docenić osiągnięcia. 
• Nauczyć się dbać o swoje granice oraz radzić sobie z trudnymi sytuacjami. Wziąć udział w treningu asertywności lub warsztatach radzenia sobie ze stresem. 
• Zmniejszyć swoje obciążenie pracą. Zachować rozwagę w przyjmowaniu kolejnych zobowiązań.  
• Wyznaczać sobie realistyczne cele i nie stawiać sobie zbyt wysokich wymagań. 
• Zadbać o swój rozwój zawodowy.  
• Nie poddawać się rutynie. Poprosić przełożonego o tymczasową zmianę stanowiska lub zakresu obowiązków. W ostateczności rozważyć zmianę pracy.  
• Postarać się o pracę zgodną z własną osobowością, predyspozycjami, wykształceniem, umiejętnościami i zainteresowaniami.  
• Poszukać profesjonalnego wsparcia. Skontaktować się z lekarzem, psychoterapeutą lub profesjonalnym coachem.  

Praca jest nieodłącznym elementem ludzkiego życia. Wypalenie zawodowe bywa błędnie utożsamiane ze zwykłym zmęczeniem, które mija po kilku dniach urlopu. W rzeczywistości wypalenie to coś poważniejszego niż gorszy nastrój, a zapobieganie mu jest korzystne nie tylko z perspektywy pracownika, ale również jego rodziny i pracodawcy.