Jakie są rodzaje słuchu?

Rozwój słuchu 

Mimo że dziecko odbiera dźwięki z otoczenia dopiero około 5. miesiąca życia płodowego, rozwój słuchu zaczyna się kształtować dużo wcześniej. Już w 4. tygodniu ciąży zaczynają kształtować się pęcherzyki słuchowe, a małżowiny uszne widać już w 7. tygodniu. Co więcej, mają one już wtedy swój określony i odziedziczony po rodzicach specyficzny kształt. Rozwój aparatu słuchowego, dzięki któremu dziecko będzie mogło odbierać dźwięki, czyli po prostu będzie mogło słyszeć, rozwija się pod koniec pierwszego trymestru, a jego dojrzałość następuje około 5. miesiąca życia (dokładniej około 14 tygodnia ciąży). Wtedy to maluszek zaczyna słyszeć szum przepływających wód płodowych, bicie serca mamy i jej oddychanie, dźwięki, jakie wydają jej narządy wewnętrzne, ale nie tylko! Maluch słyszy również dźwięki wydawane przez swoje własne ciało, np. bijące serduszko. 

Rodzaje słuchu 

Mało kto z nas ma świadomość, że istnieją różne rodzaje słuchu. A jednak są i jest ich nawet kilka. Najbardziej „popularnym” i znanym przez nas rodzajem słuchu jest słuch fizjologiczny, czyli po prostu zdolność odbierania dźwięków. Do innych rodzajów słuchu należą słuch fonematyczny, absolutny, mowny, relatywny, muzyczny czy fonetyczny. Czym one się od siebie różnią i skąd mamy wiedzieć, który słuch jest który? Po kolei! 

Słuch fizjologiczny 

Słuch fizjologiczny, znany również pod nazwą słuchu fizycznego, to zdolność słyszenia fal dźwiękowych przez człowieka, których częstotliwość waha się między 16-50 000 drgań na sekundę. U każdego człowieka zakres tych częstotliwości może się nieznacznie różnić, a z wiekiem wręcz zmieniać. Częstotliwość dźwięków mowy znajduje się w pasmach 100-8000 drgań na sekundę. W zależności od indywidualnych predyspozycji i cech częstotliwości w niektórych pasmach mogą być gorzej lub lepiej odbierane. Przykładem może być problem w odróżnianiu od siebie głosek, takich jak s:sz:ś, c:cz:ć lub z:ż:ź. Zaburzenia te mogą wynikać z gorszej słyszalności częstotliwości powyżej 4000 drgań na sekundę, w których to pasmach mieszczą się akurat wymienione głoski. 

Słuch fonematyczny 

Słuch fonematyczny określany jest też jako słuch fonologiczny stanowi umiejętność odróżniania od siebie najmniejszych dźwięków mowy, czyli głosek (fonemów). Te z kolei odróżniamy od siebie na podstawie ich cech charakterystycznych, np. dźwięczności lub bezdźwięczności. Aby słuch fonematyczny działał prawidłowo, musi nastąpić utrwalenie wzorców słuchowych konkretnych głosek, co ma miejsce w tylnej części górnego zakrętu okolicy skroniowej lewej półkuli mózgu, ściślej mówiąc w okolicy Wernickego, odpowiedzialnej m.in. za rozumienie mowy. Jeśli słuch fonematyczny jest zaburzony, dziecko ma trudności w odróżnieniu wyrazów brzmiących podobnie np. kasa-kasza, Tomek-domek itd. Ten problem z kolei może być przyczyną zaburzeń artykulacyjnych, a także problemów w zakresie pisania i czytania. Jak taki słuch można zbadać? Badanie odbywa się najczęściej w gabinecie logopedycznym, w którym logopeda bada różnicowanie słuchowe głosek o zbliżonych cechach (w izolacji, sylabach, a także w wyrazach) oraz bada analizę i syntezę słuchową słów. Warto zaznaczyć, że słuch fonematyczny nie jest zdolnością wrodzoną. Musimy się jej nauczyć. 

Słuch fonetyczny 

Słuch fonetyczny jest bardzo ciekawym rodzajem słuchu, bowiem umożliwia rozróżnianie różnych realizacji konkretnych fonemów (głosek). Różnych realizacji, czyli jakich? Na przykład realizacji nieprawidłowych, tj. głoska jest realizowana raz poprawnie, a raz międzyzębowo. Kiedy słuch fonetyczny działa poprawnie, dziecko jest w stanie wskazać prawidłową realizację dźwięku. 

Słuch mowny 

Słuch mowny to inaczej słuch fonematyczno-fonetyczny, którym określa się zdolność do wyodrębniania i identyfikacji dźwięków mowy. Na słuch mowny składa się słuch fonematyczny, fonetyczny (stąd ta druga nazwa), ale też słuch prozodyczny, dzięki któremu możemy odróżniać melodię, akcent, rytm, intonację i głośność. Aby dziecko mogło poprawnie nauczyć się mowy, rozwój słuchu mownego musi być prawidłowy (a wraz z nim jego składowe). 

Słuch relatywny 

Słuchem relatywnym określa się zdolność do rozpoznawania wysokości współbrzmiących, a także brzmiących po sobie dźwięków, dzięki czemu można rozróżniać melodię i ją zapamiętywać. Ten rodzaj słuchu jest bardzo ważny w edukacji muzycznej. 

Słuch muzyczny 

Jak to mówią „Śpiewać każdy może, jeden lepiej, drugi gorzej…”. Słuchem muzycznym określa się zdolność rozpoznawania, różnicowania i powtarzania siły, barwy i wysokości dźwięków. Słuch muzyczny nie jest cechą wrodzoną, a więc można ją trenować. Tak naprawdę każdy z nas może sprawdzić swój słuch muzyczny poprzez odtworzenie usłyszanej melodii. Sęk w tym, aby odtworzyć prawidłowo chociaż wysokość dźwięków, co nie jest już takie proste. Z pewnością nie raz usłyszeliśmy, że ktoś śpiewający na scenie fałszuje. No właśnie, fałszuje, bo niepoprawnie powtarza dźwięki. 

Słuch absolutny 

Słuch absolutny, zwany też słuchem doskonałym, jest marzeniem każdego muzyka. Umożliwia on nie tylko zapamiętywanie dźwięków i ich wysokości, ale też rozpoznawanie ich bez odwoływania się do wzorca. Najprościej mówiąc, słuch absolutny to bezbłędne zapamiętywanie i odtwarzanie zasłyszanych dźwięków. Osoba ze słuchem absolutnym jest w stanie bezbłędnie skojarzyć dźwięk i określić jego nazwę muzyczną. Według badań szacuje się, że słuch absolutny występuje u 1 na 10 tysięcy osób. Ustalono, że słuch absolutny jest wynikiem intensywnych ćwiczeń w latach dzieciństwa. Znani na całym świecie kompozytorzy, np. Beethoven czy Mozart, mogli poszczycić się słuchem absolutnym (już jako dzieci komponowali fantastyczne utwory), jednak każdy z nich od wczesnych lat miał intensywny kontakt z muzyką. 

Któż z nas by się spodziewał, że słuch jest tak ważny i tak rozbudowany? Tyle rodzajów słuchu przydaje się nie tylko w życiu codziennym, ale i zawodowym.