Sapka niemowlęca – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie sapki u niemowląt

Sapka niemowlęca – co to jest? 

Sapka u noworodków i niemowląt to stan utrudnionego oddychania spowodowanego niedrożnością nosa. Najczęściej  bezpośrednią przyczyną jest obrzęk błony śluzowej nosa. Sapka może pojawić się już w pierwszych dniach życia. Przewody nosowe u niemowląt są wąskie, a śluzówka bardzo wrażliwa na czynniki środowiskowe. To wszystko sprawia, że nawet niewielki obrzęk może poważnie utrudniać nabieranie powietrza.  

Czy sapka u niemowlaka jest niebezpieczna lub zaraźliwa? 

Ponieważ noworodki w pierwszych tygodniach życia nie potrafią oddychać ustami, zaburzenia drożności nosa w niektórych przypadkach zagrażają wystąpieniem: 

• bezdechów, 
• zaburzeń snu, 
• epizodów niedotlenienia, 
• gorszego przyrostu masy ciała, 
• nagłej śmierci łóżeczkowej, 
• zachłystowego zapalenia płuc. 

Objawy sapki u niemowlaka – jak ona wygląda? 

Charakterystycznymi objawami sapki są: 

• częściowo zatkany nos, 
• wydawane dźwięki podczas wdechu i wydechu opisywane jako świst, furczenie, pochrapywanie lub bulgotanie (podczas gdy prawidłowy oddech noworodka powinien być niemal bezgłośny), 
• problemy z karmieniem (dziecko szybko się męczy), 
• rozdrażnienie i płaczliwość, 
• niespokojny sen. 

W zależności od przyczyny zjawiska dolegliwości towarzyszących może być znacznie więcej. 

To katar czy sapka? Jak rozróżnić? 

Sapka bywa mylona przez rodziców z katarem, ale znaczącą różnicą w przebiegu tych schorzeń jest obecność wodnistej wydzieliny z nosa, która w sapce nie występuje. Starsze niemowlęta, które z czasem uczą się oddechu przez usta, mogą lepiej funkcjonować z częściowo niedrożnym nosem.  Są one jednak narażone na częstsze infekcje, ponieważ powietrze omija wtedy naturalną barierę chroniącą przed wnikaniem wirusów, bakterii i zanieczyszczeń. 

Przyczyny sapki niemowlęcej 

Powodów wystąpienia sapki może być wiele: 

• infekcja górnych dróg oddechowych – sapka stanowi wtedy jeden z objawów stanu zapalnego, obok kataru, podwyższonej temperatury, kaszlu, kichania, płaczliwości i świszczącego oddechu, 
• alergia pokarmowa – sapka może być przejawem alergii na białka mleka krowiego u najmłodszych dzieci, zwłaszcza gdy pojawia się między 3 tygodniem a 3 miesiącem życia. Rzadko jednak występuje wówczas jako jedyny objaw. Zwykle towarzyszą jej dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nasilone ulewanie, biegunki, zaparcia, krew w stolcu, bóle brzucha) oraz zmiany skórne (atopowe zapalenie skóry), 
• nieprawidłowa higiena nosa – brak lub nieprawidłowe oczyszczanie noska z zalegającej wydzieliny, łez, kurzu, resztek ulanego pokarmu itd., 
• nieodpowiednie warunki środowiskowe – zwłaszcza wysoka temperatura i niska wilgotność powietrza, a także unikanie wietrzenia pomieszczeń i wychodzenia z dzieckiem na świeże powietrze, 
• wrodzone wady anatomiczne nosa (np. niewykształcenie nozdrzy tylnych), 
• niedoczynność tarczycy, 
• urazy okołoporodowe, 
• naczyniaki i chłoniaki w obrębie nosa, 
• kiła wrodzona. 

Leczenie sapki u noworodka i niemowlaka – co pomaga? 

Chociaż w większości przypadków sapka ustępuje samoistnie z czasem, nie należy jej bagatelizować, ponieważ nawet łagodna postać stanowi spory dyskomfort dla dziecka. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia sapki lub uzyskać poprawę w jej przebiegu, warto zadbać o: 

• Prawidłową temperaturę w domu, a zwłaszcza w pokoju, w którym dziecko śpi. Temperatura nie powinna przekraczać 22°C, a pomieszczenia należy codziennie wietrzyć. 
• Odpowiednią wilgotność – zbyt suche powietrze nasila dolegliwość i stanowi częsty problem w okresie grzewczym. Dobrze jest wieszać na kaloryferze zwilżony wodą ręcznik lub wyposażyć się w nawilżacz powietrza z funkcją pomiaru wilgotności. Na rynku dostępne są urządzenia, które jednocześnie oczyszczają powietrze z kurzu, co ma szczególne znaczenie dla alergików. 
• Regularne zabieranie dziecka na spacery – świeże powietrze cechuje się lepszymi parametrami, które sprzyjają łagodzeniu dolegliwości. 
• Właściwą higienę nosa – jeśli stwierdzimy obecność zalegającej wydzieliny, która utrudnia oddychanie, należy delikatnie ją usunąć, np. przy pomocy aspiratora. Przydatne w pielęgnacji są również krople lub aerozole na bazie soli fizjologicznej albo wody morskiej, które pomagają rozpuścić i usunąć zanieczyszczenia, nawilżając błonę śluzową nosa. 
• W szczególnych przypadkach, gdy niedrożność nosa silnie wpływa na funkcjonowanie dziecka, po konsultacji lekarskiej można krótkotrwale zastosować podawane donosowo leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa (np. oksymetazolinę). Nie wolno przekraczać zalecanej dla danego wieku dawki ani przedłużać leczenia farmakologicznego tym preparatem powyżej 3-4 dni ze względu na ryzyko wystąpienia efektu z odbicia oraz polekowego nieżytu nosa. 

Sapka u niemowlaka a alergia pokarmowa 

W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej zalecana jest zmiana diety. Jeśli oprócz sapki pojawią się zmiany skórne lub dolegliwości ze strony układu pokarmowego, należy zgłosić się do lekarza. Po zdiagnozowaniu alergii na białka mleka krowiego należy wyeliminować alergen z diety. Jeśli dziecko karmione jest piersią, dieta eliminacyjna dotyczy matki. Jeśli niemowlę jest żywione mlekiem modyfikowanym, należy zmienić preparat na specjalny hydrolizat przeznaczony dla alergików. 

Sapka u niemowlaka a szczepienie

Sapka niemowlęca nie jest przeciwwskazaniem do wykonania planowych szczepień. Jedynym wyjątkiem może być sapka występująca w przebiegu infekcji, łącznie z katarem i podwyższoną temperaturą ciała (powyżej 38,5°C). Jeśli u malucha występuje sapka, nie powinniśmy się martwić, ponieważ każdorazowo przed podaniem szczepionki pediatra dokładnie bada dziecko. Jeśli stwierdzi symptomy choroby, najprawdopodobniej podejmie decyzję o przesunięciu terminu szczepienia o 1 lub 2 tygodnie. W przypadku przeziębienia lub kataru o łagodnym przebiegu lekarz może mimo wszystko zakwalifikować dziecko do szczepienia.

Sapka u noworodka – kiedy udać się do lekarza? 

Powyższe działania mają zastosowanie przy łagodnym przebiegu sapki. W niektórych przypadkach niezbędna jest wizyta u lekarza, a nawet pilne wezwanie pomocy medycznej. Konsultacja u specjalisty jest konieczna gdy: 

• z powodu współistniejących objawów podejrzewamy infekcję dróg oddechowych lub alergię pokarmową, 
• u dziecka występują bezdechy, sinienie lub duszności – wówczas należy szukać pomocy medycznej w trybie pilnym, 
• niedrożność nosa powoduje przewlekłe problemy z karmieniem skutkujące brakiem należnego przyrostu masy ciała, 
• objawy sapki utrzymują się przez długi czas, a doraźne działania podejmowane samodzielnie nie przynoszą poprawy. 

Jak długo trwa sapka u noworodka? 

Sapka zwykle nie jest groźna dla życia dziecka, a związane z nią dolegliwości przemijają samoistnie, gdy maluch osiągnie wiek kilku miesięcy. Niemniej jednak powoduje ogromny dyskomfort, utrudniając dziecku spokojny sen i przyjmowanie pokarmu. Warto więc podjąć starania, aby wyeliminować możliwe przyczyny niedrożności nosa.