Dyslipidemia – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie

Dyslipidemia – co to jest? 

Dyslipidemia to schorzenie występujące zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, które w swym przebiegu prowadzi do zaburzeń gospodarki lipidowej. Dyslipidemia zwiększa również ryzyko: 

• chorób sercowo-naczyniowych, 
• powstawanie blaszek miażdżycowych, które zmniejszają światło naczyń krwionośnych i zmniejszają przepływ krwi przez naczynia, co z kolei może spowodować niedokrwienność serca, niedokrwienność kończyn dolnych czy udar mózgu. 

W diagnostyce klinicznej podstawowa ocena profilu lipidowego obejmuje oznaczenie w surowicy krwi:  

• cholesterolu całkowitego (Chol-C),  
• tzw. dobrego cholesterolu (HDL-C),  
• tzw. złego cholesterolu (LDL-C),  
• trójglicerydów (TG). 

Rodzaje dyslipidemii 

Dyslipidemia dzieli się na trzy rodzaje. Wyróżnia się: 

• hipercholesterolemię, czyli wzrost stężenia cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL; 
• hipertriglicerydemię, czyli wzrost poziomu trójglicerydów i lipoprotein o bardzo małej gęstości; to również występowanie w osoczu krwi wysokiego stężenia triglicerydów przy jednoczesnym prawidłowym stężeniu LDL-C;
• dyslipidemię aterogenną – mówimy o niej, gdy w osoczu krwi obecne jest wysokie stężenie triglicerydów i lipoprotein o bardzo małej gęstości (VLDL) oraz niskie stężenie HDL-C. Z kolei stężenie LDL-C może być w tym przypadku prawidłowe lub podwyższone.  

Przeczytaj również:
Hiperlipidemia – co to jest? Rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie i dieta

Przyczyny dyslipidemii – jakie są? 

Wśród dyslipidemii wyróżnia się jej dwie odmiany – pierwotną i wtórną.  

Czynnikami predysponującymi do rozwoju dyslipidemii pierwotnej są: 

• niezdrowy tryb życia;  
• nieodpowiednia dieta – bogata w tłuszcze zwierzęce, cukier;
• palenie tytoniu; 
• spożywanie alkoholu;
• uwarunkowania genetyczne.

Natomiast dyslipidemia wtórna może rozwinąć się w przebiegu choroby podstawowej (zespół nerczycowy, zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy, cukrzyca czy zespół chorób metabolicznych).  

Dyslipidemia może rozwinąć się również w trakcie ciąży.  Zdarzają się także przypadki rozwoju dyslipidemii mimo prowadzenia zdrowego trybu życia z zachowaniem dobrej diety i aktywności fizycznej. W tym przypadku zachorowanie ma podłoże genetyczne i jest niezależne od stylu życia. 

Wpływ dyslipidemii na rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego 

Zaburzenia związane z gospodarką cholesterolową, w tym dysplipidemia to najczęstsze czynniki, które prowadzą do ryzyka i rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego.  

Na podstawie danych epidemiologicznych stwierdza się, że więcej jest obniżonego stężenia HDL-C, czyli tzw. dobrego cholesterolu u kobiet (7,3%) niż u mężczyzn (5,1%). Z kolei izolowana hipertriglicerydemia czyli taki stan kliniczny, gdy w tzw. profilu lipidowym zdecydowanie zwiększone jest samo stężenie triglicerydów, przy czym stężenie innych lipidów jest w normie występuje częściej u mężczyzn (5,6%) niż u kobiet (2,4%).  

Na postęp w rozwoju zmian miażdżycowych w tętnicach ma również podwyższone stężenie triglicerydów TG i lipoprotein o bardzo małej gęstości, czyli VLDL. Wysuwa się więc wniosek, że wysokie stężenie triglicerydów i niskie stężenie dobrego cholesterolu (HDL-C) są właśnie czynnikami ryzyka epizodów związanych w zachwianiem pracy układu krążenia. 

Organizacja United States Preventive Services Task Force – USPSTF 2016 – stwierdza, że wieloczynnikowa dyslipidemia jest także bezpośrednio związana z występowaniem u chorych otyłości oraz predysponujących czynników genetycznych. 

Wzrost zachorowań na choroby układu sercowego wiąże się z obecnością dyslipidemii; ta z kolei przyczynia się w pierwszym rzucie do rozwoju miażdżycy. Gdy we krwi jest za dużo „złego cholesterolu” (LDL) osadza się on w ścianach tętnic, co prowadzi do powstawania blaszek miażdżycowych, kolejno do zwężenia światła tętnicy. Wówczas zmniejsza się przepływ krwi, dochodzi do niedotlenienia różnych narządów. Jeśli blaszka miażdżycowa pęknie dochodzi do zakrzepu, który może zablokować całą tętnicę.

Konsekwencją miażdżycy są bóle wieńcowe, bóle mięśni podudzia, zawał serca i udar mózgu. Na tym etapie należy zaznaczyć, że to właśnie nasycone kwasy tłuszczowe (NKT czyli: produkty pochodzenia zwierzęcego, słodycze) oraz tłuszcze trans (NNKT trans – wyroby cukiernicze wytwarzane przemysłowo) mają największy wpływ na stężenie cholesterolu LDL oraz TC. 

Korzystny wpływ na stężenie osoczowe TC i LDL ma błonnik bowiem ogranicza wchłanianie kwasów tłuszczowych i cukrów prostych. W celu poprawy parametrów lipidowych zaleca się spożywanie żywności funkcjonalnej, fitosteroli obecnych w olejach roślinnych, orzechach, warzywach, owocach i roślinach strączkowych. 

Niestety wciąż niski stopień wczesnej wykrywalności zaburzeń lipidowych nie przynosi oczekiwanych sukcesów leczenia. Na chwilę obecną kontrolę lipidogramu zaleca się dopiero pacjentom po 40. roku życia. Taki schemat działań badań rutynowych zmniejsza szansę wykrycia często występujących już ciężkich hipercholesterolemii. Osoczowe stężenie cholesterolu powinno być włączone do panelu badań okresowych u pracowników, bilansów zdrowia u dzieci i młodzieży, a szczególnie u osób z obecnymi już chorobami przewlekłymi. Jest to szczególnie ważne w przypadku dyslipidemii, bowiem o tej jednostce chorobowej mówi się, gdy występuje nieprawidłowa wartość stężenia którejkolwiek z frakcji lipidów oraz lipoprotein w osoczu.  

Za podstawowy cel prewencji chorób dotyczących układu sercowo-naczyniowego uznaje się dążenie do obniżenia wartości cholesterolu LDL. Aby to osiągnąć konieczna jest zmiana dotychczasowego stylu i trybu życia, włączenie odpowiedniej diety oraz regularnej aktywności fizycznej. Kolejno, ze wzrostem ryzyka ChSN wymagane jest zastosowanie farmakoterapii. 

Leczenie dyslipidemii – jak przebiega? 

W leczeniu dyslipidemii stosuje się metody oparte na modyfikacji diety połączonej z aktywnością fizyczną (metody niefarmakologiczne), a także te, które wymagają podjęcia leczenia farmakologicznego. 

O sposobie leczenia dyslipidemii decyduje lekarz na podstawie: 

• indywidualnych wyników badań krwi,  
• wieku pacjenta,  
• chorób współistniejących,  
• kondycji fizycznej, 
• możliwości rozwoju problemów sercowo-naczyniowych. 

Dobre efekty terapeutyczne przynosi stosowanie się do zaleceń lekarza prowadzącego i współpraca z dietetykiem.  

Dieta przy dyslipidemii – co należy jeść? 

Wysokie stężenie frakcji LDL cholesterolu wiąże się z nadmiernym spożyciem w codziennej diecie tłuszczów nasyconych odzwierzęcych, np. boczek, słonina, śmietana, kiełbasa, wieprzowina. Z kolei wysokie stężenie trójglicerydów wynika z nadmiernego spożycia produktów wysokokalorycznych bogatych w cukry proste oraz alkoholu.  

Dieta wspierająca walkę z dyslipidemią powinna być oparta na produktach bogatych w błonnik – produktach roślinnych. Dodatkowo w przypadku dyslipidemii z towarzyszącą nadwagą należy dążyć do normalizacji masy ciała. Pomocne jest wdrożenie jadłospisu zgodnego z piramidą żywienia.  

Przy stwierdzonej dyslipidemii należy unikać smażonych potraw. Powinno się także zrezygnować z panierowania mięsa i ryb. Zalecana obróbka termiczna to gotowanie na parze, duszenie z niewielką ilością tłuszczu i pieczenie.  

Ponadto warto wdrożyć do diety zdrowe tłuszcze, np. oliwę z oliwek, olej lniany, olej z czarnuszki czy olej z pestek winogron oraz awokado.   

Dodatkowo w przypadku hipertrójglicerydemii należy ograniczyć ilość spożywanego cukru oraz alkoholu. Zalecane jest także unikanie palenia tytoniu i zmniejszenie spożycia soli. 

Przeczytaj również:
Co jeść, aby poprawić stężenie lipidów we krwi?

Dyslipidemia – profilaktyka  

Do podstawowych zaleceń profilaktycznych, które zapobiegają wczesnemu rozwojowi dyslipidemii, należy modyfikacja stylu życia. Zmiana sposobu odżywiania jest podstawową metodą, która pozwala na obniżenie stężenia LDL-C. Odpowiednio zbilansowana dieta nie tylko umożliwia ograniczenie rozwoju dyslipidemii, ale wpływa również na zmniejszenie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.  

Pokarmy powinny być różnorodne. Należy zadbać o wprowadzenie do jadłospisu większej ilości: 

• warzyw,  
• roślin strączkowych,  
• owoców,  
• orzechów,  
• produktów pełnoziarnistych,  
• płatków owsianych, 
• tłustych ryb.  

Ponadto do swojej codziennej rutyny warto wprowadzić minimum 30 minut ruchu. Na zapobieganie dyslipidemii ma również wpływ unikanie palenia papierosów i ekspozycji na wyroby tytoniowe, jak również ograniczenie alkoholu.