Rifaksymina w leczeniu chorób przewodu pokarmowego – czy jest skuteczna?

Czym charakteryzuje się rifaksymina? 

Rifaksymina jest substancją aktywną o działaniu przeciwbakteryjnym. Należy do grupy ryfamycyn. Hamuje syntezę RNA poprzez wiązanie się z podjednostką β bakteryjnej polimerazy RNA. Wykazuje szerokie spektrum działania przeciwko bakteriom beztlenowym i tlenowym, zarówno Gram-ujemnym, jak i Gram-dodatnim, które bytują w ludzkim przewodzie pokarmowym.  

Rifaksymina to antybiotyk w znacznym stopniu nierozpuszczalny w wodzie i marginalnie wchłanialny z przewodu pokarmowego (maksymalnie 0,4%), co sprawia, że jej stosowanie wiąże się z niewielką liczbą ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Zważywszy na jej bardzo niską absorpcję z przewodu pokarmowego, profil jej tolerancji i bezpieczeństwa przyjmowania jest porównywalny z placebo. Ryfaksymina jest dobrze rozpuszczalna w obecności kwasów żółciowych w środowisku jelita cienkiego i wydalana z organizmu głównie wraz ze stolcem. 

Rifaksymina a mikrobiota jelitowa  

Zasadniczy mechanizm działania ryfaksyminy w ludzkim przewodzie pokarmowym człowieka polega na bezpośredniej aktywności przeciwbakteryjnej, jednak według niektórych danych naukowych może ona również działać przeciwzapalnie poprzez regulację odpowiedzi odpornościowej organizmu. Rifaksymina wpływa nie tylko na adhezję, translokację i wirulencję bakterii zasiedlających przewód pokarmowy, lecz także na skład i aktywność metaboliczną mikrobioty jelitowej, jak również komunikację między drobnoustrojami (tzw. zjawisko quorum sensing).  

Ponadto rezultaty badań na modelach zwierzęcych i hodowlach komórkowych sugerują wzrost liczby bakterii z rodzaju Bifidobacterium, Lactobacillus i Faecalibacterium po leczeniu rifaksyminą (zwłaszcza Faecalibacterium prausnitzii, które działają przeciwzapalnie i odpowiadają za produkcję kwasu masłowego), bez większych zmian w ogólnym składzie mikrobioty jelitowej. Z tego powodu rifaksymina jest często nazywana eubiotykiem, który pozwala przywrócić stan równowagi mikrobiomu przewodu pokarmowego. 

Wskazania do terapii rifaksyminą 

• Zespół jelita drażliwego (IBS);
• Biegunka podróżnych wywołana przez Escherichia coli;
• Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO);
• Encefalopatia wątrobowa (tj. zespół zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych, który wynika z niewydolności wątroby);
• Minimalna encefalopatia wątrobowa (częste powikłanie przewlekłych schorzeń wątroby, zwłaszcza marskości, które charakteryzuje się zaburzeniami sprawności poznawczej i psychomotorycznej);
• Choroba uchyłkowa jelita grubego;
• Choroba Leśniowskiego-Crohna;
• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• Spontaniczne bakteryjne zapalenie otrzewnej;
• Zakażenie Clostridium difficile (najczęstsza przyczyna biegunki szpitalnej, która nie jest związana z przyjmowaniem antybiotyków). 

Rifaksymina a biegunkowa postać IBS 

Leczenie ryfaksyminą u pacjentów z biegunkową postacią IBS pozwala złagodzić ogólne objawy choroby i zmniejszyć nasilenie wzdęć. 

Wyniki dotychczas przeprowadzonych badań dowiodły, że dwutygodniowe leczenie ryfaksyminą jest skuteczne i dobrze tolerowane w łagodzeniu objawów choroby u dorosłych pacjentów z biegunkową postacią zespołu jelita drażliwego. Choć dokładne mechanizmy działania rifaksyminy nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione, to istnieją jednak pośrednie dowody sugerujące, że lek wywiera korzystny wpływ na nadwrażliwość trzewną, przepuszczalność bariery jelitowej i stabilizację ekosystemu jelitowego. Ponadto pozytywne efekty leczenia rifaksyminą mogą być ściśle związane z faktem, że u pacjentów z zespołem jelita drażliwego często współwystępuje SIBO – od 46 do nawet 84% przypadków.  

Główne bakterie chorobotwórcze odpowiedzialne za pojawienie się SIBO są szczególnie wrażliwe na działanie ryfaksyminy, która osiąga w jelicie cienkim znacznie większe stężenie w porównaniu z innymi antybiotykami.  

Metaanaliza z 2017 roku – w tym wypadku zbiór 32 badań z łącznym udziałem 1331 osób wykazała, że eradykacja bakterii w wyniku leczenia rifaksyminą sięgała blisko 71%, natomiast poprawę lub nawet całkowite ustąpienie objawów odnotowano u około 68% pacjentów z SIBO. Oznacza to, że terapia ryfaksyminą jest skuteczna i zarazem bezpieczna w leczeniu zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego.

Data aktualizacji: 20.07.2022 r.

Przeczytaj również:
Co jeść przy zespole jelita drażliwego?