Rodzaje otępień – jakie wyróżniamy?

Otępienie w chorobie Alzheimera 

Choroba Alzheimera to najczęściej rozpoznawana przyczyna otępienia (50-70% wszystkich otępień). Za jej przyczynę uznaje się odkładanie się w mózgu peptydu zwanego β-amyloidem, który rozpoczyna szereg zdarzeń prowadzących do obumierania neuronów. Jego wydzielanie związane jest z mutacją genetyczną.

Objawy narastają powoli i stopniowo. Początkowo pacjent zauważa drobne trudności w zapamiętywaniu, co nie budzi zwykle niepokoju – interpretowane jest jako chwilowa niedyspozycja lub następstwo starzenia się. Później jednak trudności pogłębiają się – pacjent bywa zdezorientowany co do miejsca i czasu, przestaje rozpoznawać przedmioty czy twarze, jego mowa jest chaotyczna, a słowa zniekształcone. Nierzadko podejmuje zachowania niebezpieczne dla zdrowia i życia. Mogą wystąpić objawy psychotyczne i zaburzenia snu. Na tym etapie pacjent zazwyczaj przestaje być samodzielny. W końcowej fazie choroby pacjent wymaga pomocy w niemal we wszystkich czynnościach dnia codziennego. 

Otępienie naczyniowe 

To druga najczęściej występująca przyczyna otępienia (15-35%). Dochodzi do niego na skutek zaburzeń krążenia mózgowego. Przyczyną mogą być m.in. nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, udar mózgu, mikrowylewy, procesy zakrzepowo-zatorowe. Choroba zazwyczaj ma nagły początek, a objawy mogą zmieniać swoje natężenie w czasie. Poza typowymi dla otępienia trudnościami w zakresie pamięci, mowy, praksji (wykonywania ruchów celowych), gnozji (rozpoznawania przedmiotów i ludzi) oraz funkcji wykonawczych (planowania i kontrolowania działań) często występują także: 

• zaburzenia chodu, 
• utrata równowagi, 
• trudności z kontrolowaniem zwieraczy już we wczesnym stadium choroby, 
• zespół rzekomoopuszkowy (widoczny w postaci zaburzeń mowy i połykania), 
• zmiany emocjonalne i osobowościowe. 

Otępienie czołowo-skroniowe 

Jest trzecią najczęściej występującą przyczyną otępień. Pierwsze objawy to: 

• zmiany osobowościowe, spowodowane ubytkami neurologicznymi w płacie czołowym mózgu. Pacjent ma kłopot z regulowaniem emocji, traci zdolność myślenia o skutkach swoich działań i hamowania zachowania (stąd częsta wulgarność czy tendencje samobójcze – pacjent od razu realizuje swoje plany). Bywa nieadekwatnie pobudzony lub apatyczny.  
• zaburzenia mowy, będące wynikiem zmian w płatach skroniowych mózgu. Często pojawia się afazja, tj. niezdolność do tworzenia lub/i rozumienia wypowiedzi. 

W dalszym przebiegu choroby pojawiają się także kłopoty z pamięcią, poruszaniem się i realizowaniem działań celowych. 

Otępienie z ciałami Lewy’ego 

To choroba neurodegeneracyjna, która charakteryzuje się występowaniem w komórkach nerwowych tzw. ciał Lewy’ego, czyli białka synukleiny. Szczególnie obecne są one w układzie limbicznym i korze nowej, stąd zakłócone jest działanie właśnie tych obszarów. W początkowej fazie choroby często obecne są omamy (szczególnie wzrokowe), dezorientacja w miejscu i czasie, zaburzenia snu. Obraz kliniczny jest jednak zmienny, funkcjonowanie pacjenta może zmieniać się z dnia na dzień. W późniejszej fazie choroby występuje znaczne pogorszenie funkcji poznawczych, często pojawia się także zespół parkinsonowski (drżenie, spowolnienie ruchowe, sztywność mięśni, niestabilność postawy).  

Otępienie w innych chorobach  

Otępienie jest ważnym elementem obrazu klinicznego także w: 

• chorobie Parkinsona,  
• chorobie Wilsona 
• chorobie Huntingtona, 
• chorobie Creutzfeldta-Jacoba, 
• stwardnieniu rozsianym,  
• padaczce, 
• nowotworze mózgu, 
• HIV/AIDS. 

Warto pamiętać, że otępienie może wystąpić także wskutek długotrwałego nadużywania alkoholu. U pacjentów z otępieniem alkoholowym występują zmiany neurologiczne zarówno korowe, jak i podkorowe, postępują one jednak znacznie wolniej niż np. w chorobie Alzheimera.

Przeczytaj również:
Depresja poudarowa – objawy, przyczyny, leczenie