Aducanumab – skuteczny lek na Alzheimera?

Szansą na opanowanie różnych chorób, z którymi do tej pory medycyna sobie skutecznie nie poradziła, są leki biologiczne. Wśród nich aducanumab (BIIB037, ADU) – przeciwciało monoklonalne IgG1 o oczekiwanym działaniu zmniejszającym ilości złogów beta-amyloidu w mózgu. Lek prawdopodobnie zmniejsza również ilość białka p-tau w płynie mózgowo-rdzeniowym. Obecność tej cząsteczki jest ściśle powiązana z zaburzeniami funkcji poznawczych. 

Firma Biogen – inwestor, który w 2007 roku zakupił licencję na aducanumab od szwajcarskiej Neurimmune – przeprowadził trzy główne badania kliniczne na pacjentach we wczesnym stadium choroby Alzheimera, objawiającym się łagodną demencją i zaburzeniem funkcji poznawczych. 

Były to: 

• PRIME – podwójnie zaślepione, randomizowane i kontrolowane będące elementem fazy 1b (nastawionym na ocenę bezpieczeństwa i tolerancji potencjalnego leku). Podczas tego badania co 4 tygodnie podawano we wlewie dożylnym placebo lub aducanumab w dawce 1, 3, 6 lub 10 mg/kg, podczas rocznego okresu kontrolowanego placebo. Badanie objęło wyjściowo 165 pacjentów, z czego leczenie ukończyło 125 osób, a 40 z różnych względów przerwało terapię.  
• EMERGE – obejmowało 1638 osób. 
• ENGAGE – 1647 osób. 

W marcu 2019 roku ogłoszono wstrzymanie dalszych badań EMERGE i ENGAGE z uwagi na brak wystarczających rezultatów drugiego z badań, które miało potwierdzić korzystne efekty pierwszego. Oba były zaprojektowane podobnie, jednak jedną z podstawowych różnic był czas ekspozycji na wysokie dawki ADU – i ten fakt miał prawdopodobnie decydujący wpływ na niepowodzenie drugiego z badań. Dlatego też zaskakująca była decyzja Biogenu z października 2019 roku o planach uzyskania pozwolenia FDA (Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków) na stosowanie preparatu. Inwestor po analizie dodatkowych, niedostępnych wcześniej danych twierdzi, że jednak wszystkie badania wykazały skuteczność ADU w zmniejszaniu złogów beta amyloidu w mózgu, zależną od dawki i czasu. Firma stoi na stanowisku, że pacjenci podczas badań odczuli korzyści w postaci: 

• polepszenia komfortu codziennego życia, 
• zwiększenia samodzielności, 
• polepszenia funkcji poznawczych i językowych, 
• poprawy orientacji przestrzennej. 

7 czerwca tego roku FDA w trybie przyspieszonym zatwierdziła Aduhelm (aducanumab) jako lek modyfikujący przebieg choroby. Organizacja zatwierdziła preparat mimo negatywnej oceny komisji eksperckiej składającej się z 11 niezależnych naukowców. Kontrowersje wzbudza również wysoka cena rocznej terapii lekiem. 

Najczęstsze działania niepożądane aducanumabu to: 

• bóle głowy, 
• zawroty głowy, 
• zaburzenia widzenia, 
• biegunka, 
• nudności. 

Do charakterystycznych dla tego leku działań niepożądanych należy też tzw. ARLA – tymczasowy obrzęk niektórych obszarów mózgu, niekiedy połączony z drobnym krwawieniem. Zazwyczaj bezobjawowy, jednak wystąpienie w wyniku obrzęku splątania połączonego z bólem i zawrotami głowy może być groźne dla zdrowia i wymaga natychmiastowego skontaktowania się z lekarzem.  

Aducanumab ma długi okres półtrwania; podaje się go raz na cztery tygodnie. Czas stosowania, który pozwala na osiągnięcie maksymalnie skutecznego stężenia leku w mózgu, wynosi około 5 miesięcy. Optymalna dawka to 10 mg/kg masy ciała.  

Mimo kontrowersji wokół leku faktem jest, że został on zatwierdzony przez FDA. Firma Biogen została tym samym zobowiązana do dalszej weryfikacji skuteczności oraz korzyści ze stosowania preparatu. Czas i dalsze badania pokażą, czy wątpliwości dotyczące Aduhelm były uzasadnione. 

Przeczytaj również:
Jak skutecznie komunikować się z osobą chorą na Alzheimera?