BDNF. Sprawny umysł na dłużej?
W miarę upływu lat zdolności naszego umysłu pogarszają się i coraz częściej miewamy problemy z pamięcią. Wiek sprzyja również rozwojowi chorób neurodegeneracyjnych. Jak powstrzymać te procesy i zadbać o sprawność umysłu? Czym jest BDNF i jak wpływa na możliwości naszego organizmu?
BDNF – co to jest?
BDNF to inaczej neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego (ang. brain-derived neurotrophic factor). Jest to białko wydzielane przez komórki nerwowe, które należy do rodziny neurotrofin. Są to substancje stymulujące wzrost neuronów, czyli czynniki wzrostu.
BDNF wywołuje swoje działanie biologiczne, wiążąc się odpowiednimi receptorami oraz modyfikując działanie receptorów dla innych neuroprzekaźników. Swobodnie może przekraczać barierę krew-mózg. BDNF znajdujący się w ludzkim organizmie w 70-80% powstaje właśnie w mózgu. Pozostała część tego białka powstaje w leukocytach i komórkach śródbłonka. Może być również magazynowana w trombocytach.
U mężczyzn czynnik ten uwalnia się w cyklu dobowym z najwyższym stężeniem w godzinach porannych (podobnie do kortyzolu). Natomiast u kobiet nie jest związany z rytmem dobowym ani cyklem miesięcznym.
Białko BDNF – jaką pełni funkcję?
BDNF bierze udział w procesach neurogenezy tkanki nerwowej, stymuluje rozgałęzianie komórek nerwowych i stabilizuje zakończenia nerwowe. Działa neuroprotekcyjnie i reguluje przewodnictwo nerwowe związane z układem GABA oraz glutaminowym. W badaniach potwierdzono jego wysoką zawartość w hipokampie i podwzgórzu. Oznacza to, że BDNF uczestniczy w procesach uczenia się i zapamiętywania. Pomaga także regulować dobowy rytm snu i czuwania. Badania wykazały, że u osób zmagających się z depresją stężenie tego czynnika jest istotnie niższe niż u zdrowych osób. Podobne zjawisko obserwuje się w chorobie afektywnej dwubiegunowej, schizofrenii, chorobie Alzheimera, otyłości, cukrzycy typu II, a także w przypadku schorzeń związanych z układem sercowo-naczyniowym.
BDNF może przyczyniać się też do zmniejszenia masy ciała poprzez zahamowanie apetytu i zwiększenie wydatku energetycznego oraz przyspieszenie tempa przemiany materii. Może normalizować poziom glukozy u osób chorych na cukrzycę typu II, zwiększając wychwyt glukozy i wydzielanie insuliny. Poprawia również insulinowrażliwość.
Obniżony poziom BDNF a podeszły wiek
Według badań wraz z wiekiem poziom BDNF maleje. Jest to związane z utratą objętości istoty szarej. Może to sprzyjać pogorszeniu funkcjonowania naszego mózgu i obniżeniu zdolności poznawczych, a także rozwojowi zaburzeń pamięci. Konsekwencją może być również zaburzenie bilansu energetycznego organizmu.
Obniżony poziom BDNF a choroby neurodegradacyjne
Choroby neurodegeneracyjne w dużej mierze zależą od wieku pacjenta. Zatem związany z nim spadek BDNF również im sprzyja. Dowiedziono, że niższy poziom tego białka jest bardzo często związany z chorobą Alzheimera i Parkinsona. Sugeruje się również, że może być ono przydatne w kompleksowym leczeniu choroby Alzheimera.
Poziom BDNF a masa ciała
Badanie przeprowadzone na grupie dziewczynek w wieku 11-17 lat dotkniętych anoreksją lub otyłością pokazało istotny związek pomiędzy poziomem BDNF a masą ciała. Naukowcy zaobserwowali niższe stężenie tego białka u osób cierpiących na anoreksję i wyższe niż w grupie kontrolnej – u osób dotkniętych otyłością. Jak tłumaczą autorzy, obniżenie poziomu BDNF może być zjawiskiem wtórnym i efektem „obrony organizmu” przed nadmierną utratą masy ciała. Wymaga to jednak potwierdzenia w dalszych badaniach.
Jak podnieść poziom BDNF?
Aby uniknąć zaburzeń poznawczych, pogorszenia pamięci czy też chorób neurodegeneracyjnych, powinniśmy zadbać o odpowiedni poziom BDNF. Jak to zrobić?
Najlepszym sposobem na podniesienie poziomu BDNF w organizmie jest regularna aktywność fizyczna.
Regularne wykonywanie ćwiczeń aerobowych (wytrzymałościowych), takich jak chodzenie, bieganie czy jazda na rowerze, poprawia pamięć przestrzenną i opóźnia wystąpienie pierwszych objawów otępiennych o nawet 2 lata!
Wysoki poziom BDNF pomogą nam utrzymać również:
- umiejętne radzenie sobie ze stresem,
- dbanie o higienę snu,
- regularne przebywanie na świeżym powietrzu,
- dobrze zbilansowana dieta.
Trwają prace nad preparatami, które dostarczą BDNF do naszego organizmu. Na ten moment jednak sami musimy zadbać o jego odpowiedni poziom. Im wcześniej zaczniemy to robić, tym większa szansa, że opóźnimy wystąpienie objawów pogarszającej się kondycji psychicznej i psychofizycznej. Wyższy poziom BDNF to nie tylko lepsze zdolności myślenia i zapamiętywania, ale również lepsze samopoczucie.
Przeczytaj również:
Pamięć. Czym jest i jak ją skutecznie ćwiczyć?
Zioła na pamięć i koncentrację
- Oświęcimska J., Mikołajczak-Będkowska A., Roczniak W. i in., Serum brain-derived neutrophic factor in girls with anorexia nervosa and obesity.
- Cattaneo A., Cattane N., Begni V. i in., The human BDNF gene: peripheral gene expression and protein levels as biomarkers for psychiatric disorders. Transl Psychiatry 2016; 6: e958–e958.
- Briana D.D., Malamitsi-Puchner A., Developmental origins of adult health and disease: The metabolic role of BDNF from early life to adulthood. Metabolism 2018; 81: 45–51.
- Erickson K.I., Prakash R.S., Voss M.W. i in., Brain-Derived Neurotrophic Factor Is Associated with Age-Related Decline in Hippocampal Volume. J Neurosci 2010; 30: 5368–5375.
- Sandrini L., Di Minno A., Amadio P. i in., Association between Obesity and Circulating Brain-Derived Neurotrophic Factor (BDNF) Levels: Systematic Review of Literature and Meta-Analysis. Int J Mol Sci 2018; 19: 2281.
- Brinke L.F., Bolandzadeh N., Nagamatsu L.S. i in., Aerobic exercise increases hippocampal volume in older women with probable mild cognitive impairment: a 6-month randomised controlled trial. Br J Sports Med 2015; 49: 248–254.
